Sahroi Kabir: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
|||
Qator 40:
== Nomi ==
Sahroi Kabir nomining ilk bora esga olinishi eramizning <nowiki>I</nowiki> asriga oid<ref name="
Sahroi kaborning bir nechta rayonlarining nomi, jumladan [[Tanezruft]] (Jazoirning janubi-gʻarbi), [[Tenere]] (Nigerning markazida), Shimoliy Afrikaning tub aholisi hisoblanmish, barbarlar tilidan olingan<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/516375/Sahara Sahara] — Britannica Online Encyclopedia {{ref-en}}</ref>.
Qator 53:
Tepaliklar zonasidan shimolda va janubda Shimoliy Sahroi Kabir va Janubiy Sahroi Kabir pastliklari joylashgan boʻlib, u yerdagi platforma bukiklari [[fanerozoy]] choʻkindi togʻ jinslari bilan qoplangan. Bu zonalarda [[boʻr davri]] oʻrtalariga qadar qitʼaviy qatlamlar toʻplangan, keyinchalik ular boʻr davri oxirlari va [[paleogen]] davri boshlarida dengiz choʻkindilari bilan yopilgan (pastliklarning janubiy qismida dengiz choʻkindilari qalinligi pasayib boradi). [[Olitsogen]] davridan boshlab dengiz chekingan va qadimgi massivlar (ayniqsa Axaggar va Tibetsi) kuchli koʻtarilishlarga uchraganlar. Janubiy Sahroi Kabir pastliklar zonasida tekis [[Taodenni]] [[sinekliza]]si, [[Gao (graben)|Gao]] grabeni, [[Mali-Niger sineklizasi]] va [[Chad (sinekliza)|Chad]] sineklizalari mavjud.<ref name="bse"/>
Platformaning turgʻunligi sabab, [[paleozoy]] erasining formalari gorizontallikni saqlab qolgan va kam oʻzgargan. Sahroning shimoliy qismida (gʻarbiy Misr, Jazoir) bu jinslar choʻkiklar va havzalar bilan bogʻlanib ketgan. Sahroning janubiy qismidagi platforma bukilishlari [[kaynozoy]] koʻllari ([[Chad (koʻl)|Chad koʻli, va Unianga koʻllar guruhi]] shular jumlasidandir) bilan egallangan ulkan havzalarni vujudga keltirgan.<ref name="britannica"/>
Sahro hududida boy [[neft]] va [[gaz]] resurslariga ega [[Sahroi Kabir neft-gaz havzasi]] boʻlib, unda [[Xassi-Mesaud (neft koni)|Xassi-Mesaud]], [[temir rudasi]], [[Kediyet Ijil]], [[mis rudasi]] konlari mavjud. [[Oltin]], [[volfram]], [[uran (element)|uran]] va noyob metallar konlari quyi kembriy poydevori bilan bogʻliq.<ref name="
=== Relyefi ===
[[Tasvir:Saharan topographic elements map.png|thumb|Sahroi Kabirning topografik xaritasi]]
Sahroi Kabirning landshafti turli-tuman. Maydonining koʻp qismini (70 %ga yaqin<ref name="
Togʻoldi hududlarining oʻziga xos jihati shuki, u yerda togʻ jinslarini oʻrab oluvchi [[ferromarganets]]li qora qatlam mavjuddir. Sahro platosi asosan shamolda uchib yuruvchi jinslardan tarkib topgan (masalan, Jazoirdagi [[Tademait]] platosi).<ref name="britannica"/><ref name="bse"/>
Sahroi Kabirda qoyalar, togʻlar va platolardan tashqari koʻplab uncha chuqur boʻlmagan shoʻrxok, oqmas suv havzalari (sebxalar, shottlar va dayilar), vohalarga ega ulkan choʻkiklar ham uchraydi. Choʻlning nisbatan quyi joylashgan hududlari — [[Kattara]] (-133 m, Sahroi Kabirning eng past nuqtasi), [[Al-Fayyum]], [[Melgir]] (-26 m) va [[Bodele]]dir.<ref name="britannica"/>
Qator 168:
=== Transport ===
Sahro boʻylab [[Jazoir (shahar)|Jazoir shahri]]dan boshlanuvchi ikkita avtomagistral oʻtgan. U [[Ayn-Salah]] va [[Tamanrasset (shahar)|Tamanrasset]] orqali oʻtib, [[Lagos]]da tugaydi. Ikkita tarmoqlanishga ega: birinchisi [[Agades (shahar)|Agades]] (Niger) va [[Gao]] (Mali) orqali, ikkinchisi Tuat vohasidan oʻtadi. [[Adrar (shahar)|Adrar]], Tamanrasset va b. bir necha shaharlarda aeroportlar bor.<ref name="
== Tarix ==
| |||