Nyu-York: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Maʼnolari|Nyu-york (maʼnolari)}}
{{Infobox Shahar |NyuNew York America qushmashtatlarida joilashgan eng katta shaharlaridan biri. |
rasmiy_nomi = New York City |
laqabi = ''[[Katta olma]] (The Big Apple), "Gotham", Hech qachon uhlamaydigan shahar, Dunyo poytaxti (Novum [[Caput Mundi]]), NYC.''|
Qator 7:
gerb = Seal of New York City.svg|
xarita = Map of New York Highlighting New York City.svg|
xarita_izohi = Shaharning [[NyuNew York (shtat)|NyuNew York shtatida]] joylashuvi|
subdivision_type = [[mamlakatlar roʻyxati|Mamlakat]] |
subdivision_name = [[AQSh]] |
subdivision_type1 = [[AQSh shtatlari|Shtat]] |
subdivision_name1 = [[NyuNew York (shtat)|NyuNew York shtati]] |
subdivision_type2 = [[Tuman (NyuNew York)|Tumanlari]] |
subdivision_name2 = [[Bronks]]<br />[[Bruklin]]<br />[[Manhettan]]<br />[[Kuins]]<br />[[Steyten Aylend]] |
subdivision_type3 = |
Qator 37:
}}
 
'''New York''' ({{talaffuz|Nyu York}}) — AQShning eng katta sanoat, moliya, savdo-transport hamda siyosiy va madaniy markazi, dunyodagi eng yirik shaharlardan biri. Atlantika okeani sohilida, Gudzon daryosining quyilish joyida. Shaharning markaziy qismi Manxattan o.da joylashgan. Iqlimi moʻtadil, sernam iqlim; yanvarning oʻrtacha temperaturasi G, iyulniki 23°. Yillik yogʻin 1000&nbsp;mm. Maydoni (shaharning munitsipal chegarasi doirasida, suv havzalarisiz) 953&nbsp;km². Aholisi 8 mln. kishi (2001). NyuNew Yorkning amalda qoʻshilib ketgan shaharlar va shahar atrofi bilan birga maydoni 27 ming km², aholisi 19 mln. kishi. Shahar aholisining koʻpchiligi asli yevropalik, osiyolik va afrikaliklar, xususan, 15 % qoratanlilar, 14 % kelib chiqishiga koʻra italyanlar, 12 % puertorikanlar va boshqalardan iborat. NyuNew York 5 ta shahar r-niga boʻlingan. Shaharni mer, munitsipal kengash va hisoblar boshqarmasi idora qiladi. Mer aholi tomonidan 4 yil ga saylanadi. Ilk bor Manxattan o.ga 1613 yilda gollandlar kelib oʻrnashgan. Shaharga 1625 yilda asos solingan. 1626 yildan Yangi Amsterdam deb atalgan. 1664 yilda Yangi Amsterdamni inglizlar bosib olib, gersog Yorkskiy sharafiga NyuNew York deb ataganlar. 1785—90 yillarda NyuNew York AQShning muvaqqat poytaxti. Shaharda BMT va boshqa xalqaro tashkilotlarning shtab-kvartirasi joylashgan.
 
NyuNew York — AQShda eng katta, dunyoda eng yirik dengiz portlaridan. Chetdan keltiriladigan yuklar (neft, tropik oʻsimliklar mahsuloti, xom ashyo, sanoat buyumlari) chetga chiqariladigan yuklar (sanoat buyumlari, oziq-ovqat)dan 3 marta koʻp. Mamlakat tashki savdo aylanmasining 1/4 qismi NyuNew York orqali oʻtadi. Shaharda fond birjasi, bank, sugʻurta jamiyatlari, sanoat va boshqa korporatsiyalarining boshqarmalari joylashgan. 3 ta katta xalqaro aeroport mavjud. Tikuvchilik va poligrafiya sanoatlari salmoqli oʻrin tutadi. Mashinasozlik va metallsozlik (jumladan, elektrotexnika, tayyor qismlardan avtomobil yigʻish, aviaraketasozlik, optika-mexanika), kimyo hamda galantereya va zargarlik buyumlari ishlab chiqarish rivojlangan. Neftni qayta ishlash, rangli metallurgiya, oziq-ovqat sanoati korxonalari bor. Shaharning ayrim qismlarini 60 dan ortiq koʻprik, bir nechta avtomobil tunneli (umumiy uz.
 
370&nbsp;km) va yoʻlovchilar tashish paromlari birlashtirib turadi. 1868 yildan metropoliten ishlab turibdi.
 
NyuNew Yorkda 6 universitet, 40 dan ortiq kollej, FA va boshqa akademiyalar, institutlar, yirik kutubxonalar, muzeylar, 70 dan ortiq teatr binolari, Filarmoniya zali, konservatoriya, konsert zallari va boshqa bor.
 
NyuNew Yorkda italyanlar, yahudiy, xitoy va boshqa millatga mansub aholining koʻcha va kvartallari mavjud. Shahar 19-asr boshidan toʻgʻri burchakli reja asosida shakllana boshladi. 19-asr oʻrtalariga kelib, ulkan shaharga aylandi. Eng katta koʻchalardan biri — Brodvey (uz. 29&nbsp;km). 19—20-asrlarda koʻp qavatli baland binolar qurila boshlandi. 20-asr oʻrtalariga kelib NyuNew York uz. 200&nbsp;km keladigan va birbiri bilan tutashib ketgan ulkan shaharlar toʻdasiga aylandi. 17—18-asrlarda qurilgan binolardan ratusha (1803—12), Triniti-Chyorch cherkovi (1839—46), katta muhandislik insho-otlaridan Bruklin koʻprigi (1869—83) va boshqa saqlangan. Koʻp qavatli binolardan Empayr steyt bilding (102 qavat, 1930—31), BMT shtabkvartirasi binosi (1947—52), Xalqaro savdo markazi (2 ta 110 qavatli minora, balandligi 412 m; 1971—73; 2001 yil 11 sentabr da terrorchilar tomonidan portlatilgan) va boshqa Yirik koʻpriklari: Jorj Vashington va Verratsano-Norrous. Muhim yodgorliklari: Ozodlik haykali, Vashington arki.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
 
== Manbalar ==