|
| Taxallus =
| Tavallud sanasi = {{birth date|1939|10|12}}
| Tavallud joyi = [[Tehron]], [[Eron]]
| Vafot sanasi =
| Vafot joyi =
| Fuqarolik = {{Eron bayrogʻi}} [[Eron]]
| Kasb = [[professor]], [[shoir]], [[tarjimon]], [[adabiyot]]shinos
| Faoliyat =
| Yonalish =
| Janr = yangi she'rsheʼr, oq she'rsheʼr
| Magnum opus =
| Mukofot =
| Sayt =
}}
'''Muhammadrizo Shofeʼi Kadkaniy''' (t. 1939-yil, [[Tehron]]) - — eronlik mashhur [[shoir]], [[tarjimon]] va [[adabiyotshinos]] olim.
== Hayoti ==
Muhammadrizo Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy ({{lang-fa|محمدرضا شفیعی کدکنی}}) 1939yilning 12 oktyabr kuni [[Nishopur]]ning Kadkan qishlog’idaqishlogʻida tug’ilgantugʻilgan.
Uning onasi fors va arab tillarini bilardi hamda Mavlaviyning «Masnaviyi„Masnaviyi ma’naviy»simaʼnaviy“si va Hofizning devonini o’qirdioʻqirdi. U zamonining boshqa ayollari kabi faqat o’qishnioʻqishni bilardi, yozishni emas. Shafe’iyningShafeʼiyning otasi din va adab ahlidan bo’libboʻlib, buyuk ustozlardan ta’limtaʼlim olgan edi va [[Mashhad]] diniy havzasida dars berardi.
Muhammadrizo oilada yagona farzand edi. Shu sababdan ota-onasi uning tarbiyasiga katta e’tiboreʼtibor berib, farzandlari yetuk din olimi bo’lishiniboʻlishini istashardi. Kadkaniyning yozishicha, u hech vaqt maktabga bormagan va boshlang’ichboshlangʻich savodini ota-onasi oldida chiqargan. Keyinchalik uy maktablarida ta’limtaʼlim olishni boshlagan. [[Diniy ta’limotlar]]ni ham u avval otasidan va so’ngrasoʻngra diniy havzalardagi ulug’ulugʻ ustozlardan o’rganadioʻrganadi.
Uning o’smirlikoʻsmirlik va yoshlik chog’larichogʻlari [[Mashhad]]da kechdi. Bo’lg’usiBoʻlgʻusi shoir ibtidoiy va o’rtaoʻrta maktabni shu yerda tugalladi va [[Mashhad adabiyot instituti]]ning fors adabiyoti bo’limidaboʻlimida tahsil olish bilan bir vaqtda qadimiy [[Xuroson]] madrasasida islomiy bilimlar, shuningdek, o’tmishoʻtmish [[falsafa]]sini o’rgandioʻrgandi. Ustozlari Furo’zonfarFuroʻzonfar va Xonlariy da’vatlaridaʼvatlari bilan u 1967 - — yildan [[Tehron]] universiteti adabiyot fakultetida dars bera boshladi.
== Ijodi ==
Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi she’rsheʼr va tamsiliy she’riyatningsheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviyanʼanaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardangʻazallardan iborat dastlabki she’riysheʼriy to’plamitoʻplami «Zamzamaho»„Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azalgʻazal)dan uzoqlashib, [[Nimo Yushij|Nimo]] she’riyatigasheʼriyatiga yuzlandi.
Yangi yo’nalishdagiyoʻnalishdagi she’rlaridansheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy»„Shabxoniy“ she’riysheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyatisheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanishtaʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’niyaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’zoʻz she’rinisheʼrini [[Eron]]ning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ (1971) she’riysheʼriy majmuasi Shafe’iyShafeʼiy she’riyatiningsheʼriyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchikoʻrsatuvchi va o’shaoʻsha davrning «she’ri„sheʼri muqovamat»muqovamat“ (qarshilik she’risheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldiboʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadilmoʻtadil estetik qarashga ega bo’lishgaboʻlishga intilib, uning she’riyatiningsheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iyShafeʼiy sal oldinroq, ya’niyaʼni 1968 - — yili «Az„Az zaboni barg»barg“ va keyinchalik 1977 — 78 - — yillarda «Misli„Misli daraxt dar shabi boron»boron“, «Az„Az budan va surudan»surudan“ va «Bo’i„Boʻi jo’ijoʻi Mo’liyon»Moʻliyon“ nomli to’plamlarnitoʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ o’rninioʻrnini bosa olmaydi.
Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan [[Angliya]]ning [[Oksford universiteti]]ga boradi va u yerda «„[[Shohnoma]]»dan“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik [[Prinston universiteti]] taklifi bilan [[Amerika]]ga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir [[Xoqoniy]]ning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari bo’lganboʻlgan «Islomiy„Islomiy ramzlar»ramzlar“ va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini„Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarinigʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii„Musiqii she’r»sheʼr“, «Advori„Advori she’risheʼri forsi»forsi“, «Az„Az mashrutiyat to suquti saltanat»saltanat“ va «She’ri„Sheʼri muosiri arab»arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.
== Ijodi ==
Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi she’rsheʼr va tamsiliy she’riyatningsheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviyanʼanaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardangʻazallardan iborat dastlabki she’riysheʼriy to’plamitoʻplami «Zamzamaho»„Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azalgʻazal)dan uzoqlashib, [[Nimo Yushij|Nimo]] she’riyatigasheʼriyatiga yuzlandi.
Yangi yo’nalishdagiyoʻnalishdagi she’rlaridansheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy»„Shabxoniy“ she’riysheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyatisheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanishtaʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’niyaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’zoʻz she’rinisheʼrini [[Eron]]ning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ (1971) she’riysheʼriy majmuasi Shafe’iyShafeʼiy she’riyatiningsheʼriyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchikoʻrsatuvchi va o’shaoʻsha davrning «she’ri„sheʼri muqovamat»muqovamat“ (qarshilik she’risheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldiboʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadilmoʻtadil estetik qarashga ega bo’lishgaboʻlishga intilib, uning she’riyatiningsheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iyShafeʼiy sal oldinroq, ya’niyaʼni 1968 - — yili «Az„Az zaboni barg»barg“ va keyinchalik 1977 — 78 - — yillarda «Misli„Misli daraxt dar shabi boron»boron“, «Az„Az budan va surudan»surudan“ va «Bo’i„Boʻi jo’ijoʻi Mo’liyon»Moʻliyon“ nomli to’plamlarnitoʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ o’rninioʻrnini bosa olmaydi.
Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan [[Angliya]]ning [[Oksford universiteti]]ga boradi va u yerda «„[[Shohnoma]]»dan“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik [[Prinston universiteti]] taklifi bilan [[Amerika]]ga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir [[Xoqoniy]]ning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining [[irfon]]iy matnlari bo’lganboʻlgan «Islomiy„Islomiy ramzlar»ramzlar“ va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini„Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarinigʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii„Musiqii she’r»sheʼr“, «Advori„Advori she’risheʼri forsi»forsi“, «Az„Az mashrutiyat to suquti saltanat»saltanat“ va «She’ri„Sheʼri muosiri arab»arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.
== Ijodi ==
Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi she’rsheʼr va tamsiliy she’riyatningsheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviyanʼanaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardangʻazallardan iborat dastlabki she’riysheʼriy to’plamitoʻplami «Zamzamaho»„Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azalgʻazal)dan uzoqlashib, [[Nimo Yushij|Nimo]] she’riyatigasheʼriyatiga yuzlandi.
Yangi yo’nalishdagiyoʻnalishdagi she’rlaridansheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy»„Shabxoniy“ she’riysheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyatisheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanishtaʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’niyaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’zoʻz she’rinisheʼrini [[Eron]]ning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ (1971) she’riysheʼriy majmuasi Shafe’iyShafeʼiy she’riyatiningsheʼriyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchikoʻrsatuvchi va o’shaoʻsha davrning «she’ri„sheʼri muqovamat»muqovamat“ (qarshilik she’risheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldiboʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadilmoʻtadil estetik qarashga ega bo’lishgaboʻlishga intilib, uning she’riyatiningsheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iyShafeʼiy sal oldinroq, ya’niyaʼni 1968 - — yili «Az„Az zaboni barg»barg“ va keyinchalik 1977 — 78 - — yillarda «Misli„Misli daraxt dar shabi boron»boron“, «Az„Az budan va surudan»surudan“ va «Bo’i„Boʻi jo’ijoʻi Mo’liyon»Moʻliyon“ nomli to’plamlarnitoʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ o’rninioʻrnini bosa olmaydi.
Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan [[Angliya]]ning [[Oksford universiteti]]ga boradi va u yerda «„[[Shohnoma]]»dan“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik [[Prinston universiteti]] taklifi bilan [[Amerika]]ga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir [[Xoqoniy]]ning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari bo’lganboʻlgan «Islomiy„Islomiy ramzlar»ramzlar“ va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini„Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarinigʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii„Musiqii she’r»sheʼr“, «Advori„Advori she’risheʼri forsi»forsi“, «Az„Az mashrutiyat to suquti saltanat»saltanat“ va «She’ri„Sheʼri muosiri arab»arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.
== Ijodi ==
Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy davrimizning yangi she’rsheʼr va tamsiliy she’riyatningsheʼriyatning mashhur namoyandalaridan biridir. Uning an’anaviyanʼanaviy va yangi klassik shakldagi g’azallardangʻazallardan iborat dastlabki she’riysheʼriy to’plamitoʻplami «Zamzamaho»„Zamzamaho“ (1965)dan keyin, deyarli bu qolip (g’azalgʻazal)dan uzoqlashib, [[Nimo Yushij|Nimo]] she’riyatigasheʼriyatiga yuzlandi.
Yangi yo’nalishdagiyoʻnalishdagi she’rlaridansheʼrlaridan tashkil topgan dastlabki «Shabxoniy»„Shabxoniy“ she’riysheʼriy majmuasida ham bayon uslubi va shakl jihatidan, ham fikriy qarashlarni ifodalash jihatidan Axavoni Solis she’riyatisheʼriyati va uslubiga taqlid qilish va undan ta’sirlanishtaʼsirlanish namoyondir. U keyinchalik Axavonning dabdabali, rivoyat ohangiga, tarixga moyil, arxaik bayonlardan uzoqlashib, sokin, ramziy, jonli, tavsiflovchi, ya’niyaʼni xurosoniy muloyim shakllarga yuzlanib, fikriy jihatdan ham o’zoʻz she’rinisheʼrini [[Eron]]ning eng qadim madaniyatini, jamiyatdagi qarashlarni ifodalashga qaratdi. «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ (1971) she’riysheʼriy majmuasi Shafe’iyShafeʼiy she’riyatiningsheʼriyatining avj nuqtalarini ko’rsatuvchikoʻrsatuvchi va o’shaoʻsha davrning «she’ri„sheʼri muqovamat»muqovamat“ (qarshilik she’risheʼri) uslubida yozilgan eng yorqin namunasi bo’ldiboʻldi. Ushbu majmuada shoir eroncha lirik tafakkur, sodda til va ramziy bayon bilan omexta holda pok va serharakat tabiati bilan jamiyatga teran nazar tashlash, yangi bir mo'tadilmoʻtadil estetik qarashga ega bo’lishgaboʻlishga intilib, uning she’riyatiningsheʼriyatining kamolotga yetganini namoyish eta oldi. Shafe’iyShafeʼiy sal oldinroq, ya’niyaʼni 1968 - — yili «Az„Az zaboni barg»barg“ va keyinchalik 1977 — 78 - — yillarda «Misli„Misli daraxt dar shabi boron»boron“, «Az„Az budan va surudan»surudan“ va «Bo’i„Boʻi jo’ijoʻi Mo’liyon»Moʻliyon“ nomli to’plamlarnitoʻplamlarni nashr ettiradiki, hech biri ahamiyat jihatidan «Dar„Dar ko’chabog’hoikoʻchabogʻhoi Nishobur»Nishobur“ o’rninioʻrnini bosa olmaydi.
Hijriy-shamsiy 1352 yili Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy tadqiqot ishlari bilan [[Angliya]]ning [[Oksford universiteti]]ga boradi va u yerda «„[[Shohnoma]]»dan“dan dars bera boshlaydi. Keyinchalik [[Prinston universiteti]] taklifi bilan [[Amerika]]ga boradi. Ushbu universitetda u yetuk shoir [[Xoqoniy]]ning tafakkur va ash’ori borasida talabalarga dars beradi. Ushbu yillarda fors klassik adabiyotining irfoniy matnlari bo’lganboʻlgan «Islomiy„Islomiy ramzlar»ramzlar“ va Shayx Attorning «Muxtornoma»sini„Muxtornoma“sini hamda Mavlaviyning tanlangan g’azallarinigʻazallarini nashrga tayyorladi. Keyinchalik «Musiqii„Musiqii she’r»sheʼr“, «Advori„Advori she’risheʼri forsi»forsi“, «Az„Az mashrutiyat to suquti saltanat»saltanat“ va «She’ri„Sheʼri muosiri arab»arab“ nomli kitoblarni chop ettirdi.
== Manba ==
* [http://kh-davron.uz/kutubxona/jahon/muhammadrizo-shafeiy-kadkaniy-sherlar.html Muhammadrizo Shafe’iyShafeʼiy Kadkaniy. She’rlarSheʼrlar. Shahzod Kenjaev tarjimalari]
{{stub}}
|
