Tojiklar: Versiyalar orasidagi farq

'''Tojiklar''' ({{lang-tg|Тоҷик}}, [[Dari tili|dari]]. ''تاجک [tɔː'ʤɪk]'') — [[Markaziy Osiyo]]dagi qadimgi xalqlardan biri. [[Tojikiston]] [[Respublika]]sining asosiy aholisi (4 mln. 898 mingdan ortiq, 2010). Oʻzbekistonda (1 mln. 165 mingdan ortiq, 2000; asosan, Samarkand, Buxoro, Surxandaryo hamda Fargʻona Vodiysi), AfgonistondaAfgʻonistonda (3 mln. 700 ming), Xitoyning sharqida, Eron Xurosonida, RFdaRossiya Federatsiyasida, Qozogʻistonda, Qirgʻiziston va Turkmanistonda, shuningdek, Pokistonda yashaydilar. T.ning umumiy soni 10 mln.dan ortiq. Asosiy qismi tojikdariytojik-dariy tilida soʻzlashadi. Togʻli Badaxshon Muxtor viloyati hamda Yagʻnob aholisining asosiy qismi sharqiy eron tillari guruhi oilasiga kiruvchi maxsustillarning shevalardadialektlarida soʻzlashadi. T., asosan, islom dinining sunniy mazhabiga, Badaxshon aholisining aksariyati esa shia mazhabining ismoiliya oqimiga eʼtiqod qiladi.

T.ning etnik maydonda shakllanishiga Markaziy Osiyoda yashovchiyashagan bir qator etnik guruh va qabilalar, chunonchi sugʻdiylar, baqtriyaliklar, toxarlar, koʻchmanchi sak va skiflar katta taʼsir koʻrsatgan.

T. T.i shim. va jan. T.ga boʻlinib, har 2 guruh geohududiy kelib chiqishiga qarab yana bir qancha guruhlarga boʻlinadi. Chunonchi: xoʻjandlik, koʻloblik, garmlik, pomirlik, darvozlik, romitlik, vaxonlik, gʻozimaliklik, yovonlik va gʻ.k. Pomirda yashovchi T., turfa dialektlarda soʻzlashishlariga qaramasdan, ular qamham oʻzlarini T. ning ajralmas qismi sifatida eʼtirof etadilar.

T.ning xoʻjalik mashgʻuloti kadimdanqadimdan, asosan, sunʼiy sugʻorishga asoslangan dehqonchilik va bogʻdorchilik hisoblanib, chorvachilik ham muhim rol oʻynagan. Shuningdek, hunarmandchilik: yogʻoch oʻymakorligi va ganchkorlik, kashtachilik, choʻptaroshlik (tovoq, choʻmich va qoshiqlar yasash) keng rivojlangan.

'''TojularTojiklar''' ({{lang-fa|تاجیک}}) [[Tojikiston]] respublikasining tub xalqi. Tojiklarning umumiy soni — 14 milliondan oshadi. Uning 4,758,400 [[Tojikiston]]da, 1,165,713 [[Oʻzbekiston]]da, 1,000,000 [[Afgʻoniston]]da, 1,000,000 [[Pokiston]]da, qolganlari [[Qozogʻiston]]da, [[Rossiya]]da, [[Eron]]da yashashadi. Tojik tilida gapiradi. Tojiklarning deyarli hammasi [[islom dini]]ning [[sunnat|sunniy]] tarmogʻida. [[Antropologiya|Antropologik]]lik jihatdan Tojiklar [[Yevropoid|Yevropeoid]] irqning [[pamir-fargʻona]]lik qatoriga kiradi. Tojiklarning xalq boʻlib shakllanishiga milloddan avvalgi 1-yillikdan boshlangan. Ular erta [[Baqtriya]], [[Soʻgʻd]] va [[Fargʻona]] vodiysida yashab, dehqonchilik bilan shugʻullangan. 6VI asrda [[Turk hoqonligi]]ning tashkil topishi bilan turkningturklarning etnik taʼsiri kuchaya boshladi. 8VIII asrda arab bosqinchiligi natijasida Markaziy Osiyoda Tojiklarningtojiklarning 3 entnik guruhi tashkil topdi: shimolida [[Sugʻdlar]], markazida [[fargʻonaliklar]], janubida [[toʻxarlar]]. Bosqinchilarga qarshi kurashish xalqning bir etnik guruhga jamlanishiga turtki boʻldi. 9IX — 10X asrlarda [[Somoniylar]] davlatining tashkil topishi bilan tojik xalqining shakllanishi nihoyasiga etdi. 10X asrning oxirida turkiy qabilalarining, ichinora mongol qabilalarining tojiklarga taʼsiri natijasida, tojiklarning turkiylanishini tezlatdi.

* Bartold V.V., Tadjiki, tT. 2,(1), M., 1963;