|
Xrom (kimyoviy element)ni dastlab fransuz kimyogari Xrom (kimyoviy element)Voklen 1797 y. tabiiy qoʻrgʻoshin (II)xromat — krokoit (PbCrO4) minerali tarkibidan topgan. Sof Xrom (kimyoviy element)ni Bunzen xrom (I)xlorid eritmasini elektrolizlab olgan.
Xrom (kimyoviy element) Yer poʻstining massa jihatidan 0,035% ini tashkil qiladi. Asosiy minerallari: xromit FeCr2O4, krokoit RSgO4PbCrO4, uvarovit CaCr2(SiO4)3. Bulardan xromit (xromli temirtosh) katta amaliy ahamiyatga ega. Xrom (kimyoviy element) oqkulrang , qiyin eriydigan yaltiroq qattiq metall. SuyuqdanishSuyuqlanish trasitemperaturasi 1890°, qaynash trasitemperaturasi 2680°, zichligi 7,2 g/sm3. Havoda Xrom (kimyoviy element)ning sirti oksid parda bilan krplanadiqoplanadi, bu parda Xrom (kimyoviy element)ni keyingi oksidlanishdan saqlaydi. Xrom (kimyoviy element)ga uglerod qoʻshilsa, uning qattikligiqattiqligi yanada ortadi. Xrom (kimyoviy element) quyi tralardat.ralarda nihoyatda inert modda, lekin qizdirilganida kislorod, azot, uglerod, oltingugurt va galogenlar bilan reaksiyaga kirishadi. MasMasalan, xrom (ShIII)oksid Sg2O3Cr2O3 xrom (III)xlorid SgS13CrCl3, xrom (III)sulfid CrS3, xrom (ShIII)nitrid CrNzLapCrN3 hosil qiladi. Xrom (III)sulfid faqat quruq muhitdagina barqaror, suv taʼsirida gidrolizga uchraydi, natijada xrom (ShIII)gidroksid va vodorod sulfid hosil boʻladi. Xrom (kimyoviy element)ning galogenidlari ichida Xrom (kimyoviy element) xloridlari muhim ahamiyatga ega. Xrom (kimyoviy element) (PII)xlorid SgS12CrCl2 — rangsiz gigroskopik kristall modda. Suyuqlanish trasi 824°, zichligi 2,88 g/sm3. Xromometriyada ishlatiladi. Xrom (kimyoviy element) (ShIII)xlorid SgS13CrCl3 — binafsha tusli kristall modda. SuyukdanishSuyuqlanish trasi 1152°, zichligi 3,03 g/sm3. Xrom (kimyoviy element) (1UIV)xlorid SgS14CrCl4 — qizdirilganda SgS13CrCL3 hosil boʻladi. Xrom (kimyoviy element) olishda ishlatiladi. Xrom (kimyoviy element) nitrat kislota va zar suvida faqat qizdirilganida ozgina eriydi. Xrom (kimyoviy element) oʻz birikmalarida 2, 3, 4, 6 valentli. 2 valentli Xrom (kimyoviy element) birikmalari beqaror, 3 valentliginiki barkarorbarqaror moddalardir.
Sanoatda xrom (ShIII)oksid kaliy bixromatni koks yoki oltingugurt bilan qaytarib olinadi. Xrom (ShIII)oksid Xrom (kimyoviy element) olishda, moyli va akvarel boʻyoqlar tayyorlashda ishlatiladi. 3 valentli Xrom (kimyoviy element)ning koʻpchilik tuzlari suvda yaxshi eriydi, lekin gidrolizga uchraydi. Xrom (III)sulfat kaliy (natriy, rubidiy, seziy) sulfat taʼsirida kristallanib, qoʻshaloq tuz — Xrom (kimyoviy element)li achchiqtosh hosil qiladi.
Xrom (U1VI)oksid, SgO3CrO3 — xromat angidrid suv bilan 2 xil kislota: N2 SgO4H2CrO4 (xromat kislota), N2SgO7H2Cr2O7 (bixromat kislota), ishqorlar bilan xromatlar hosil qiladi. Xrom (hTVI)oksid nixryatdanihoyatda kuchli oksidlovchi. Xrom (kimyoviy element)ning SYU5CrO5 tarkibli peroksidi va N2SYU6H2CrO6 tarkibli peroksokislotasi mavjud.
Xrom (kimyoviy element) poʻlat va temirdan yasalgan buyumlarning sirtini korroziyadan saklashsaqlash maqsadida xromlashda, ularga bezak berishda, qattiq va puxta, shuningdek, zanglamas sifatli poʻlatlar tayyorlashda keng qoʻllanadi. Xrom (kimyoviy element) olovbardosh, kislotalar taʼsiriga chidamli. Xrom (kimyoviy element) birikmalari zaharli, ular boʻyoq sifatida, fotografiyada, pirotexnikada, kun sanoatida va boshqa sohalarda ishlatiladi.
{{no iwiki}}
|
