Bedil: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 12:
| Magnum opus =
}}
'''Bedil''' (taxallusi; asl ismi '''Mirzo Abdulqodir''') ([[1644]], [[Bengaliya]], [[Azimobod]] shahri. — [[1721]], [[Dehli]]) — shoir, mutafakkir. Harbiy xizmatchi oilasida tugʻilgan. Ota-bobosi [[kesh]] ([[shahrisabz]])lik, turkiy [[barlos]] urugʻidan. Yoshligidan turli fanlarga qshiqqan. Shayx Kamol, shoh Fozil va Mirza Abdulqosim kabi olimlardan taʼlim sshgan. Hindiston boʻylab koʻp sayohat qilgan, 1685 y.dan umrining oxirigacha
Bedil 120 ming misradan ortiq sheʼriy, koʻpgina nasriy asar yozgan. Gʻazal, ru-boiy, qasida, qitʼa, tarjiʼbandlarining oʻzi 75 ming misrani tashkil etadi. Yirik asari "Chor unsur" ("Toʻrt unsur", 1703) nasrda yozilgan boʻlib, sheʼrlar ham ilova qilingan. Kitob-iing dastlabki boblarida Bedil oʻz hayoti haqida hikoya qiladi. Soʻnggi ikki bobda esa toʻrt unsur — havo, suv, yer, olov toʻgʻrioida; oʻsimliklar, hayvonlar va odamning paydo boʻlishi haqida soʻzlaydi. Mutlaq ruh, ruh va narsa toʻgʻrisida gapiradi, din hamda ruhoniylarning oʻrni haqidagi oʻz fiqolarini ifodalaydi. Kitobda parilar, jinlar, uyqu, tush koʻrish va Bedil haqida hikoya va
Bedil "Irfon" ("Bilim", 1711 — 12; "Komde va Mudan", "Nukot" asarlari ham shuning tarkibida) dostonida falsafa, tarix, tabiiyot, adabiyot va ilohiyotning xilma-xil masalalariga toʻxtalgan. Asarda borliq, materiya, zarrachalar, jonli mavjudot va narsalar tabiati haqida, nabotot toʻgʻrisida soʻzlaydi. Borliq, yoʻkliq, fano, baqo singari falsafiy masalalar haqida fikr bildiradi. Til va tilning xizmati, ahamiyatini
"Tilsimi hayrat" (1669), "Muhiti aʼzam" ("Buyuk okean", 1681), "Turi maʼrifat" ("Maʼrifat togʻi", 1687), "Gʻazaliyot", "Ruboiyot" va Bedil asarlarida ham ijtimoiy masalalar yoritilgan. Sheʼrlaridatarbiya, xulq-axloq toʻgʻrisidagi oʻz fiqolarini bildiradi, jamiyatdagi jabr-zulm, adolatsizlik kabi illatlarni qoralaydi.
Qator 24:
Hindiston bilan Turkiston qadimdan iqtisodiy, siyosiy va madaniy aloqada boʻlgan. Bu Turkistonda Bedil asarlarining tarqalishiga keng yoʻl ochgan, ammo turli ijtimoiy guruh vakillari shoir merosidan oʻz manfaatlari yoʻlida foydalandilar. Bedil asarlaridaTurkiston va Hindiston xalqlari oʻrtasidagi aloqaga doir maʼlumotlar ham koʻplab uchraydi. U "Chor unsur" asari da Jayxun (Amudaryo), Turkiston toʻgʻrisida, Samarqanddan Hindistonga qavmqarindoshlari kelganligi toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni keltiradi.
Bedil asarlari ayniqsa 19-asrdan Oʻrta Osiyoda keng tarqalgan. Ular falsafiy fikrga boyligidan Bedil Turkistonda "Abulmaʼoniy" ("Maʼnolar otasi") degan nom olgan. Uning kitoblarini oʻqib beruvchilar "bedilxonlar" deb atalgan. Furqat, Muqimiy, Avaz, Ahmad Donish, Hislat va Bedil oʻz ijodida Bedilning ilgʻor fiqolaridan foydalanganlar. Ahmad Donish Bedilning ilgʻor ijtimoiy-falsafiy gʻoyalarini oʻrgangan, ulardan ijtimoiy hayotdagi kamchiliklarga qarshi olib borgan kurashida foydalangan, ilgʻor gʻoyalarni ommalashtirishni oʻz burchi deb bilgan. Furqat Bedilning fan, maʼrifat, xalqlar oʻrtasidagi hamkorlik haqidagi gʻoyasini oʻrgangan, ulardan dunyoviy bilimlarni oʻrganish, xalqni maʼrifatga
== Manbalar ==
|