Zilzila: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 35:
Qiya sathlarida tog’ jinslarining katta bulaklarini ag’darilishi, yoki toglarning o’pirilishi natijasida yuzaga keluvchi yer silkinishlar ag’darilish zilzilalari deyiladi. Bu yer silkinishining tarqalish maydoni kichik, ko’p hollarda talofatsiz bo’ladi. <br>
olinmoqda. Yer qa'rining odamlar ta'sir etish joylarida yig’ilayotgan energiya miqdorining u yoki bu darajada oshishi yoki kamayishi oqibatida sodir bo’lgan yer silkinishlari Hindiston, AQSH, O’zbekistonda kuzatilganligi fandan ma'lum. Jumladan, Chorvoq suv ombori qurilib bo’lingandan keyin bu hududda bir necha marta yer silkinishlar bo’lib o’tgan. Tekshirishlarning ko'rsatishicha, bu yer silkinishlar o’zlarining tayyorlanish, sodir bo’lish mexanizmlari bilan Chorvoq suv omboriga yig’ilgan suvning miqdori va yig’ilgan suvni suv omboridan chiqarilish tezligi bilan bog’liq holda yuz berishi kuzatilgan. Bunga birinchidan, suv omborining 2,1 mld. m3. dan ortiq suv bilan to’latilishi jarayonida, ombor tubida yotuvchi tog’ jinslarining siqilishi va taranglashishi oqibatida yuz beradigan mikrosiniqlar, darz ketishlar va ularning nisbiy harakati sabab bo’lsa, ikkinchidan, suvni suv omboridan bir me'yorida chiqarilmasligi va tog’ jinslariga ta'sir qiluvchi kuchlarning nomutanosib xolatda bo’shatilishi, o’zgarishi sabab bo’lgan. Respublikamizning harbiy hududida 1976, 1984-yillarda yuz bergan 8-10 balli
Gazlidagi yer silkinishlarini ba'zi olimlar ana shu hududdagi mavjud gaz konlari va ulardan gazni surib olish jarayoni bilan bog’lashadi. 1976-yildagi Gazli yer silkinishining gipotsentri (zilzila o'chogi, litosferaning ma'lum chuqurlikdagi tog’ jinslari qatlamlarining uzilishi, surilish joyi) yer qobig’ining 5-25 km chuqur oralig’ida, 1984-yilgi yer silkinishida esa 50-200 km oralig’ida joylashgan. Yer silkinish hodisasini vujudga keltiruvchi energiyaning yig’ilishi, sarflanish darajasi silkinish hududlaridan surib olingan gazning miqdori, yer qa'ri tog’ jinsi qatlamlariga tushayotgan tabiiy bosimning mutanosibligini ma'lum darajada buzilganligi oqibati zilzilaning sodir bo’lish vaqtini tezlashtiradi.<br>
|