Qarshi: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
kTahrir izohi yoʻq |
kTahrir izohi yoʻq |
||
Qator 57:
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Qarshi''' (Қарши; Moʻgʻulcha: ''Харш'', {{lang-ar|نسف}} - ''Nasaf''; {{lang-ar|نخشب}} - ''Naxshab'', ''Behbudiy''); (1926 37 yillarda Behbudiy) — [[Qashqadaryo viloyati|Qashqadaryo viloyatidagi]] shahar (1926 yildan), viloyat markazi (1943 yildan). Qashqadaryo vohasining markazida, Qashqadaryo boʻyida, xalqaro t. yil va avtomobil yoʻllari kesishgan joyda. Maydoni 7,5 ming ga. Aholisi 220 ming kishi (2005). Q. Oʻzbekistonning qadimiy shaharlaridan biri. U turli davrlarda Bolo, Nashebolo, Naxshab, Nasaf, nomlari bilan yuritilib, 14-asrdan Q. deb atala boshlagan.
"Qarshi" nomining kelib chiqishi toʻgrisida turli fikr va taxminlar mavjud. V.V. Bartold shaharning nomi moʻgʻul xoni Kepakxon qurdirgan "Qarshi" (qad. turkiychada "saroy" maʼnosini anglatgan) bilan bogliq deb taʼkidlaydi. "Qutadgʻu bilig" ("Saodatga yoʻllovchi bilim") dostonida "Qarshi" atamasi "saroy" va "qarama-qarshi turish" maʼnosida qoʻllangan. "Boburnoma"da ham bu nom moʻgʻul tilidan olinganligi taʼkidlangan. Keltirilgan taxminlarda atamaning "qarshi" — saroy, qasr maʼnolari koʻproq qoʻllanadi. Dastlabki shahar Qashqadaryo vohasida "Naxshab" (suv obod qilgan, suv naqsh bergan manzil) nomi bilan miloddan avvalgi 7-asrda Yerqoʻrgʻon oʻrnida vujudga kelib, uning atrofi qalʼa devori bilan oʻrab olingan (ushbu qalʼa devorlarining qoldiqlari arxeologlar tomonidan 1999 yil da oʻrganilgan). Shaharning yana bir nomi Novtak — Navtaka — yangi bino deb ham talqin qilinadi. Miloddan avvalgi 6-asrda shahar kengayib, ichki devor bilan oʻralib (hozirgi saqlangan), maydoni 35 ga ni tashkil etgan. Aleksandr Makedoniyalik bosqini davrida shahar vayron qilingan. Shundan keyin uning vohadagi yetakchi shahar sifatidagi maqomi pasayib borgan. Miloddan avvalgi 3—2-asrlarda shahar tashqi qalʼa devori bilan oʻralgan (maydoni 150 ga boʻlgan). 2—1-asrlarda (hozirgi temir yoʻl stansiyasi hududida) yangi harbiy-siyosiy markaz maqomini olgan ZahhokiMoron qalʼasi bunyod etildi. Bu qalʼa ham Naxshab nomini olib asta-sekin kengaya bordi (qoldiqlari hozirgi Shulluktepa deb ataladi). Kidariylar oʻz qarorgohini 468 yil da yangi Naxshabga koʻchirdilar. 710 yil da arablar shahar (Naxshab arabcha talaffuzda "Nasaf") va uning atrofidagi hududlarni bosib oldilar. 9—13-asrlarda Naxshab (Nasaf) ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy jihatdan ravnaq topdi. 10-asrda Nasafda oʻsha davr musulmon olamida ilmiy kongress — "majlisi tadris" oʻtkazilgan. Oʻrta asrlarda Nasaf orqali Eron va Hindistonni Rossiya va Yevropa davlatlari bilan bogʻlagan muhim karvon yoʻllari oʻtgan, savdohunarmandchilik rivojlangan.
1220
Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 29 sentyabrdagi "Qarshi shahrining 2700 yilligini nishonlashga tayyorgarlik koʻrish toʻgʻrisida"gi qarori va Uzbekiston Resggublikasi Prezidentining 2005 yil 26 iyuldagi "Qarshi shahrining 2700 yilligini nishonlashga doir qoʻshimcha choratadbirlar toʻgʻrisida"gi qaroridan keyin shaharda keng koʻlamda tayyorgarlik ishlari boshlab yuborildi.
Qator 70:
Obod Joʻrakulov, Latif Erdonov.
== Qarshi shevasi ==
Shahar aholisi oʻziga xos shevada gaplashadi. Eng sezilarli belgilaridan biri ''"chi"'' qoʻshimchasini qoʻshishdir. Masalan, adabiy tildagi ''kelardi'' Qarshi shevasida ''kelaychiydi'' yoki ''kelaychidi'' tarzida ishlatiladi.
Qator 129 ⟶ 125:
==== Shoʻrolar davrida Qarshi ====
1919 yilda [[
[[Shoʻrolar]] davrida Qarshi asosan qishloq xoʻjaligiga asoslangan Qashqadaryo viloyatining markaziga aylandi. Shaharda boshqa shaharlar kabi shoʻrolar arxitekturasiga oid binolar qurildi. Bir-biridan uncha farq qilmaydigan, koʻrimsiz koʻp qavatli binolar oʻzbek mahallalariga muqobil oʻlaroq koʻplab qurila boshladi. Bu esa Qarshining qadimiylik ulugʻvorlik siyogʻini yoʻqotishiga olib keldi. Ba'zi masjid-madrasalar omborxona hatto qiynoqlar qoʻllanadigan turmaxonalarga aylantirildi. "Toshturma" degan sovuq nomga ega boʻlgan bunday turmalardan biri shaharning 2700 yilligi yubileyiga qadar oʻz vazifasini bajarib keldi.
Qator 144 ⟶ 140:
==== Abu Ubayd ibn al-Jarroh maqbarasi ====
Xuddi Samarqanddagi [[Qusam ibn Abbos]] qabri singari soxta boʻlgan bu maqbara,<ref>http://www.uza.uz/uzb/news/?id1=9525</ref> [[Amir Temur]] buyrugʻiga binoan barpo etilgan. Hozirda, mutaassib va sodda qashqadaryoliklarning sigʻinadigan, [[Abu Ubayd ibn al-Jarroh]]dan madad soʻraydigan, baʼzi mullalar uchun moʻmay daromad manbai boʻlgan makonga aylangan.
==== Boshqa obidalar ====
|