Vikipediya

Boku: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Tahrir izohi yoʻq
Progint (munozara | hissa)
1 497 edits
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Bilgiquti aholi punkti
[[Tasvir:A-Baki.PNG|thumb|200px|Boku shahri Ozarbayjon xaritasida.]]
|mavqe = poytaxt
'''Baku''' ([[ozarbayjoncha]]: ''Bakı'') - [[Ozarbayjon]] Respublikasining [[poytaxt]]ı. [[Xazar dengizi]] qirgʻogʻida, mamlakat janubida joylashgan shahar. Shaharda 2 milliondan oshiq kishi istiqomat qiladi.
|oʻzbekcha nomi = Boku
[[File:Baku Montage.jpg|300px|Boku]]
|asl nomi =
|qaram =
|mamlakat = Ozarbayjon
|gerb = Coat of arms of Baku.svg
|bayroq = Baku fahne.png
|gerb tarifi =
|bayroq tarifi =
|gerb eni =
|bayroq eni =
|lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 23|lat_sec = 43
|lon_dir = E|lon_deg = 49|lon_min = 52|lon_sec = 56
|CoordAddon =
|CoordScale =
|mamlakat xaritasi oʻlchami = 250
|mintaqa xaritasi oʻlchami =
|tuman xaritasi oʻlchami =
|mintaqa turi =
|mintaqa =
|jadvalda mintaqa =
|tuman turi =
|tuman =
|tuman 2 =
|tuman 3 =
|tuman 4 =
|tuman 5 =
|jadvalda tuman =
|jadvalda tuman 2 =
|jadvalda tuman 3 =
|jadvalda tuman 4 =
|jadvalda tuman 5 =
|jamoat turi =
|jamoat =
|jadvalda jamoat =
|ichki bolinishi = 12 tuman
|rahbar turi = hokim
|rahbar = Hojibala Abutolibov
|asos solingan =
|ilk eslatilishi =
|avvalgi nomlari =
|qachondan beri =
|maydon = 2140
|balandlik turi =
|AP markazi balandligi =
|iqlim =
|rasmiy til = Ozarbayjon tili
|aholi = 2 225 800
|sanalgan yil = 2016
|zichlik = 1040
|aglomeratsiya =
|milliy tarkib =
|konfessiyaviy tarkib = islom
|etnoxoronim =
|vaqt mintaqasi = UTC+4
|DST =
|telefon kodi = 994 12
|pochta indeksi =
|pochta indekslari = AZ1000 <br/>AZ1002 <br/>AZ1006 <br/>AZ1044 <br/>AZ1063 <br/>AZ1072
|avtomobil kodi = 10, 90, 99
|identifikator turi =
|raqamli identifikator =
|Commons turkumi =
|sayt = http://www.baku-ih.gov.az baku-ih.gov.az
|sayt tili = az
}}
 
'''Boku''' — [[Ozarbayjon|Ozarbayjon Respublikasi]]<nowiki/>ning poytaxtı. [[Apsheron yarim oroli|Absheron]] yarimorolida<nowiki/>[[Kaspiy dengizi|, Kaspiy dengi]]<nowiki/>zining gaʼrbiy sohilida joylashgan. Maydoni 2130 km², tahminan 2,2 mln aholiga ega. Boku shahri tarkibiga 12 tuman, 5 shahar tipidagi posyolka va 32 qishloq kiradi.<ref name="R1" />
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->Kaspiy dengizi
'''Boku''' (ozarbayjoncha Baki) — shahar, Ozarbayjon poytaxti. Ozarbayjonning yirik sanoat, fan va madaniyat markazi. Boku tuguni. Kaspiy dengizining gʻarbiy sohilidagi yirik port. Apsheron ya. o.ning jan. qismida. B.ning markaziy qismi Boku buxtasiga zinapoyasimon pasayib tushuvchi amfiteatr shaklida joylashgan. Yanv.ning oʻrtacha temperaturasi 3°, iyulniki 25—30°, yiliga 180–300&nbsp;mm yogʻin yogʻadi. Kuz faslida koʻpincha kuchli shamollar boʻlib turadi. Aholisi 1080,5 ming kishidan ziyod (1999; shahar kengashiga boʻysunuvchi aholi punktlari bilan birga 1713,3 ming); 19-asr avvalida B.da 4,5 ming kishi, asr soʻngida 112 ming kishi yashagan. Aholisi asosan, ozarbayjonlar va ruslar, shuningdek yahudiylar, dogʻistonliklar va boshqa ham bor.
 
Shahar markazi qismi Boku buxtasiga zinapoyasimon pasayib tushuvchi amfiteatr shaklida joylashgan. Bokuning dengiz sohili qismi okean sathidan tahminan 28 m quyidadir. Boku viloyati hududida minerallardan neft, gaz va qurilish materiallari qazib olinadi; muolaja uchun muhim mineral suvlar chiqadi. Koʻpgina balchiq vulqoni mavjud. Iqlimi quruq subtropikdir. Oʻrtacha havo darajasi yanvarda 3-4°C, iyulda esa 25-26°C boʻladi. Yiliga 300 mm yogʻin yogʻadi. Kuchli shimol shamoli (xazriy) va janub shamoli (gilavar) Bokuga xosdir.
B. birinchi marta 5-asr yozma manbalarida, shuningdek Sharq geograflari (Istaxriy, AlMaʼsudiy, AlMuqaddasiy) asarlarida esa 9—10-asrlardan tilga olinadi. Muqaddasiy asarida B.ning port shaharligi aytilgan. B.da neft konlari borligi haqida Yoqut Hamaviy, Zakariyo alQazviniy, Hamdulloh Kazviniy, Avliyo Chalabiy, Abdurashid Bakuviy asarlarida maʼlumotlar keltirilgan. Oʻsha zamonlardayoq B.da neft chiqarilgan va Sharq mamlakatlariga, jumladan Oʻrta Osiyoga ham joʻnatib turilgan. 12-asrning 2-yarmidan Shirvon davlatining siyosiy markazi boʻlgan. Kaspiy dengizi boʻyidagi shaharlarning savdo aloqalari B. porti orqali amalga oshirilgan. B. qalʼasi 15—16-asrlarda Jan. Kavkazdagi kuchli qalʼalardan biri bUlgan. 1540 yilda B.ni Safaviylar egalladi, 1580- yillarga kelib turklar davlati tarkibida. 1604 yilda Eron shohi Abbos I B. qalʼasini zabt etdi. 17-asrda B. anchagina katta shahar hisoblangan. Turk sayyohi Avliyo Chalabiyning yozishicha, B.dan olinayotgan neft shoh xazinasiga katta daromad keltirgan. 1723 yil shaharni rus qoʻshinlari bosib oldi, lekin 1735 yilda u Eronga qaytarib berildi. 1747 yildan Boku xonliginint poytaxti boʻlgan. Keyinroq, RossiyaEron urushi davrida (1804—13) B.ni Rossiya ikki marta bosib oldi (1806 va 1813). 1897-1907 yillarda B. Batumi neft quvuri oʻtkazilgan. 1901 yil B. konlaridan 11,4 mln. t neft qazib olindi (jahonda qazib olingan neftning 50%). B. 1917 yilgacha gubernya markazi boʻlgan. 1917 yil 31 okt. (13 noyab.)da B.ni bolsheviklar egallab, shoʻrolar hokimiyatini oʻrnatdi. Ammo zoʻrlik bilan oʻrnatilgan hokimiyat 1918 yil 31 iyulda agʻdarib tashlandi. 1920 yil 28 apr.da hokimiyat markazdan yuborilgan Qizil Armiya yordamida yana bolsheviklar kuliga oʻtdi va B. Ozarbayjon Respublikasining poytaxti deb eʼlon qilindi. 1991 yil avg .dan B. mustaqil Ozarbayjon Respublikasi poytaxti.
 
Boku shahrida va [[Apsheron yarim oroli|Absheron yarimorolida]] insonlar qadim zamonlardan beri oʻtroqlashgan va bu yerda aholi punktlari hosil boʻlgan. Bunga sabab Boku shahrining fizik-geografik sharoiti shimoldan janubga, gʻarbdan sharqqa migratsiya va tijorat yoʻllarining kesishgan markazida joylashishi, iqlim sharoiti va eng qadimgi davrdan yer yuziga chiqqan nafta nomli yoqilgʻi va energiya boyligi boʻlgan. Absheron hududida topilgan arxeologik materiallar Bokuda qadimdan insonlar yashaganini isbotlaydi. Pirallahi, Zigʻ koʻli atrofi, Shuvalan, Mardakon, Amirjon va boshqa yerlarda mil.av. III-I mingyilliklarga oid arxeologik ashyolar topilgan. Bokuning paydo boʻlish tarixi nomaʼlum.<ref name="R2" />
B.da neft va gaz chiqarish, neftni qayta ishlash, neftkimyo, kimyo, mashinasozlik (neft sanoati uchun jihozlar ishlab chiqarish, elektrotexnika, radioelektronika va boshqalar), metallsozlik, yengil va oziq-ovqat sanoati rivojlangan. Qurilish materiallari ishlab chiqariladi. B. bir qancha yirik issiqlik elektr stansiyalardan iborat oʻz energetika sistemasiga ega. Shahardagi koʻp sonli sanoat korxonalari orasida neft konlari alohida oʻrin tutadi. B.ning sharqiy qismida neftni qayta ishlaydigan z-dlar (Yangi Boku, Qorayev nomli va boshqalar), kimyo, mashinasozlik, metallsozlik z-dlari (yuqori voltli apparatura, sovutkichlar, televizor, gaz apparatlari va boshqa ishlab chiqaruvchi korxonalar); yengil va oziq-ovqat sanoati korxonalari (toʻqimachilik, kamvol, mayin movut k-tlari, poyabzal fkalari, goʻsht k-ti, un z-dlari va boshqalar) ishlab turibdi.
 
Boku [[Kavkaz|Kavkazdagi]] eng muhim turistik makonlardan biri hisoblanadi. 2014-yilda Boku [[Forbes|Forbes jurnali]]<nowiki/>ning ruslar uchun biznes sohasida eng jalb qiluvchi sobiq SSSR shaharlari reytingida top oʻnlikka kirgan. 2015-yilda Boku Lonely Planetning sayohat uchun eng qiziqarli makonlar reytingida yettinchi, New York Times gazetasining „2015-yilda safar qilish uchun dunyoning eng yaxshi joylari“ reytingida esa 51-oʻringa loyiq koʻrildi. 2016-yilda Trip Advisor sayohat saytining yiqqan savol anketasida eʼtiborga molik va rivojlanayotgan turizm mintaqalari roʻyxatida Boku shahri 5-oʻrinni egallagan.<ref name="R3" /><ref name="R4" /><ref name="R5" /><ref name="R6" />
B. — yirik transport tuguni. Yuk oborotila dengiz savdo porti yetakchi oʻrinni egallaydi. B. — Turkmanboshi (sobiq Krasnovodsk) oʻrtasida dengiz paromi ishga tushirilgandan keyin uning ahamiyati yanada ortdi. Xalqaro aeroport bor. Shahar atrofiga qatnovchi temir yoʻl B.ni sanoat korxonalari, konlar, kurortlar bilan boglaydi. B. bilan RostovDon, Tbilisi, Yerevan, Astara shaharlari temir yoʻl orqali bogʻlangan. Shaharda 1924 yildan tramvay, 1932 yildan avtobus, 1941 yildan trolleybus qatnovi yoʻlga qoʻyilgan. 1967 yil B.da metropoliten ishga tushirildi. B. atrofida yangi yoʻldosh shaharlar barpo etildi: Zabrat, Mashtaga, Dubendi va Primorsk.
 
== Tarixi ==
B.da tarixiy yodgorliklardan Siniqqalʼa (Pa.), Qiz qalʼasi (12-asr) minoralari, qad. saroylar, Shirvonshohlar saroyi (15-asr), Safaviylar sulolasi davridagi (17a) karvonsaroy, shuningdek qasrlar, minoralar, masjidlar saqlanib qolgan. 1920- yillarda shaharning eski qismi taʼmirlandi, yangi bogʻ va maydonlar barpo boʻldi. Nizomiy muzeyi, Vazirlar Kengashi binosi, katta stadion va boshqa qurildi.
=== Etimologiya ===
Boku nomining kelib chiqishi haqida turli fikrlar mavjud. Boku toponimining qadimiyligi haqidagi ilk maʼlumotga Ivan Meshaninovning 1927-yilda Bokuda nashr qilingan „Misr va Kavkaz“ nomli maqolasida duch kelish mumkin. Tahminlarga koʻra, mil.av. III mingyillik oxirlariga tegishli „Marhumlar kitobi“ Misr mifologiyasi toʻplamida aks etgan „Bakhav“ toponimining Kavkazda shakllangan formasidir. Soʻz oʻzagi boʻlgan „Baka“ — „Quyosh chiqqan joy“ yoki „Tong shafagʻi“ sifatida talqin qilinadi. Bu toponim Buyuk Kavkaz sharqida joylashgan Boku bilan bir deb tahmin qilinadi.<ref name="R7" />
 
Baʼzi manbalarga koʻra, Boku nomi ilk marta V-VIII asr manbalarida „Bagavan“ yoki „Baguan“, „Atshi Bagavan“ yoki „Atshi Baguan“, yaʼni „Otash Baguan“ koʻrinishida uchraydi. Baga soʻzning oʻzagi, „an“ va „van“ esa makonni bildiradi. Toponim milodiy VII asrda bu hududda yashagan „bakan“ urugʻi bilan aloqador deb hisoblanadi, baʼzilarning fikricha esa, „Bakuya“ soʻzidan olingan.<ref name="R8" />
B.da 1945 yilda Ozarbayjon FA tashkil etilgan. 11 oliy oʻquv yurti, shu jumladan 3 unt, 7 teatr, qariyb 30 muzey (shu jumladan sanʼat muzeyi, gilamchilik muzeyi, amaliy sanʼat muzeyi) bor. B. va uning atrofida koʻpgina kurortlar joylashgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
Boku nomlaridan biri esa fors tilidan olingan „Badi Kuba“ soʻzining qoʻshilishidan kelib chiqqan degan tahmin ham mavjud. Fors tilidan tarjima qilinganda „Shamollar shahri“ maʼnosidagi bu soʻz aynan Bokuning haqiqiy tarixi ekanligini bir qancha olimlar taʼkidlaydi.<ref name="R9" />
== Manbalar ==
{{manbalar}}
 
Professor Sara Ashurbeyli Bokuning eng qadimiy nomi „Xunsar“ boʻlganini bildiradi. Bu toponimning tarkibi 3 000 yildan ortiq vaqtdan beri mavjud ekanligini koʻrsatadi. Xunsar maʼnosi „Quyoshga oʻgirilgan“ demakdir.<ref name="R8" />
== Havolalar ==
 
{{Commons category|Baku}}
Kavkazshunos Kerop Patkanov shaharning nomi lak soʻzi „Baki“-dan (tepalik) kelib chiqqan deb taʼkidlaydi. Bu gipotezaga koʻra, Boku tepaliklar ustida joylashgani sababli shaharning ham nomi bu soʻzdan olingan. Bu fikrni geografiya fanlari doktori Budak Budakov bildiradi.<ref name="R10" />
 
=== Gerbi ===
[[Image:Baku gub coa n655.png|thumb|Boku gubernatorligi gerbi]]
Boku shahrining ilk ramzi har ikki tomonida olov simvoli boʻlgan quyosh tasvirining oʻrtasidagi buqa surati boʻlgan. Buqa surati avval qal’a devorining kirish eshigida aks etgan ekan. Tashqi qal’a devorlari 1886-yilda buzib tashlangan va uning darvozasi ichki qal’a devorida — Shoh Abbos darvozasida qaytadan qurilgan. Bokuning qadimiy simvoli boʻlgan buqa tasviri hozirgi kunda Icherishaharning Qoʻsha Qal’a darvozalarining ustida tasvirlangan. Buqaning oʻng va chap tomoni sher tasviri bilan qoplangan. Baʼzi tadqiqotchilar sher surati Safaviylar hokimiyati simvoli boʻlganini taʼkidlaydilar.<ref name="R2" />
 
Boku shahrining ilk rasmiy gerbi 21-may 1843-yilda tasdiqlangan. 4 qismdan iborat qalqonsimon panelning birinchi oltin qismida yoʻlbars, ikkinchi oltin qismida yerdan chiqib yonayotgan gaz gulxanlari tasvirlangan. Panelning bu ikki qismi tasviri Rossiyaning Kaspiy viloyati gerbidan olingan. Gerbning koʻk rang fonidagi 3-qismida yuk ortilgan tuya tasvirlangan. Bu shahar aholisining yuk tashish bilan shugʻullanganliklari timsolidir. Gerbning koʻk rang fonidagi 4-qismidagi yerga sanchilgan langar tasviri esa Bokuning port shahri ekanligidan dalolat beradi.<ref name="R2" />
 
Boku shahrining ikkinchi gerbi 16-mart 1883-yilda tasdiqlandi. Gerbning qora rangli qalqonsimon panelida uch oltin rangli olov tasvirlangan. Qalqon gubernatorlik va shahar gerblarida ishlangan qizil rangli Aleksandr lentasi (Knyaz Aleksandr Nevskiy nomiga taʼsis etilgan ordenga taqilgan lenta) bilan oʻralgan ikki oltin sunbula bilan qoplangan va shaharlarning gerbida foydalanilgan uch burchakli qal’a tasviri bilan tugaydi.<ref name="R2" />
 
14-aprel 1967-yilda Boku shahrining uchinchi gerbi qabul qilingan. Gerb oʻrtasida moviy toʻlqinlar ustida Ozarbayjonni „Olov yurti“ simvoliga aylantirgan uch oltin rangli mash’ala tasvirlagan. 1975-yilda ushbu gerbga qoʻshimchalar kiritildi. Bokuning bugungi gerbi Asosnomasi Boku shahri Ijro hokimiyati hokimining 2001-yil 29-martdagi farmoni bilan tasdiqlandi. Boku shahrining zamonaviy gerbi uning rasmiy ramzidir.<ref name="R2" />
 
=== Qadimgi davr ===
[[Image:Tunc balıq fiquru, Qız qalası, tunc dövrü.jpg|thumb|right|
1964 yilda Icheri sheher minorasi yaqinida Omar Ismizada tomonidan olib borilgan arxeologik qazishmalarda topilgan.<ref name="R11" /> Baliq / ajdar, e.o. IV-VII asrlar.<ref name="R12" />, AMEA Arxeologiya va etnografiya muzeyi.
]]
 
Boku shahrida va Absheron yarimorolida insonlar juda qadim zamonlardan oʻtroqlashgan va bu yerda aholi punktlarini yaratganlar. Bunga sabab Boku shahrining fizik-geografik sharoiti shimoldan janubga, gʻarbdan sharqqa borgan koʻchmanchilar va tijorat yoʻllarining kesishgan markazida joylashishi, iqlim sharoiti va eng qadimgi davrdan yer yuziga chiqqan nafta nomli yoqilgʻi va energiya boyligi boʻlgan. Absheron hududida topilgan arxeologik materiallar Bokuda qadimdan insonlar yashaganini isbotlaydi. Pirallahi, Zigʻ koʻli atrofi, Shuvalan, Mardakon, Amirjon va boshqa yerlarda mil.av. III-I mingyilliklarga oid arxeologik ashyolar topilgan. Bokuning paydo boʻlish tarixi nomaʼlum.<ref name="R2" />
 
=== Oʻrta asrlar ===
[[Image:Palacio de los Shirvanshah, Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 162-164 HDR.jpg|thumb|Shirvanşahlar maqbarasi, Shirvanşahlar saroyi kompleksinin pastki avlusundaki uchta binolardan biri.]]
 
Ilk oʻrta asrlarda Boku iqtisodiyotining asosini neft va tuz mahsuloti, Boku va Absheron hududida yetishtirilgan roʻyan va zaf’aron tashkil qilar edi. Ularning ham quruqlikdagi karvon yoʻllari, ham dengiz orqali Uzoq Sharq mamlakatlariga eksporti feodallar shahri rivojining muhim omili edi. Shirvon tarkibiga kirgan Absheron tabiiy va iqtisodiy xususiyatlari tufayli undan farqlangan geografik, iqtisodiy va siyosiy boʻlinma edi. Absheronning iqtisodiy va siyosiy markazi boʻlgan Boku shahri iqtisodiy jihatdan uning qishloqlari bilan bogʻliq boʻlib, shirvonshohga vassal qaram boʻlgan parokanda feodal yerlarining yagona doirasini tashkil qilardi.<ref name="R13" />
 
X asr oxirida va XI asrda Abbosiylar xalifaligining tanazzuli sababli bir qator viloyat va mamlakatlar hokimlari, shu jumladan, Shirvonshohlar mustaqil hokimiyat tuza boshladilar. Boku X asr oxirlarida Shirvonning asosiy shaharlaridan biriga aylandi. Aholi hunarmandchilik, tijorat, bogʻdorchilik, polizchilik, uzumchilik, pillachilik, ekinchilik, neft qazish, baliqchilik va boshqa ishlar bilan shugʻullanardilar. Feodal munosabatlarning, tijorat va hunarmandchilikning rivoji shaharning taraqqiy etishiga imkon berardi. Xalqaro tijorat yoʻllari markazida joylashgan Boku Sharq va Gʻarb mamlakatlari orasidagi tijoratda muhim ahamiyatga ega edi.<ref name="R13" />
 
Boku X asrdan port shahri sifatida mashhur edi. XI asr oxiri — XIII asr boshlari Bokuning taraqqiyot davri edi. 1191-yilda Shamaxida kuchli zilzila sodir boʻlgach, shirvonshoh I Axsitan poytaxtni vaqtinchalik Bokuga koʻchirdi.<ref name="R13" />
 
XII asr oxiri — XIII asr boshlari Boku shahrining feodal taraqqiyot davri edi. Shirvonshohlar shaharda bir qator binolar qurdirib, uni yana-da mustahkamladilar. XII asrning birinchi yarmida Boku ikki qatorli qal’a devori va xandaq bilan oʻralgan edi. Shaharning mudofaa tizimiga Qiz qal’asi ham kirar edi. 1232-1235-yillarda Bokuni dengiz tomondan qoʻriqlash maqsadida buxta bilan birgalikda mustahka, qal’a qurildi. Shirvonshohlar Kaspiy dengizida kuchli flot tuzdilar.<ref name="R2" /><ref name="R13" />
 
XIII asr 30-yillarida moʻgʻullar Ozarbayjonga hujum qilib, bir qancha shaharlarni bosib oldilar. Bosqinchilar kelgan yoʻldan chetda joylashgan Boku boshqa shaharlarga nisbatan oz talafot koʻrgandi. Shunga qaramay, moʻgʻullar shahrini ishgʻol qilgan vaqti Qiz qal’asining yuqori qismi vayron qilingandi. Moʻgʻullar istilosi va mamlakatning vayron qilinishi shahar iqtisodiyotiga putur yetkazdi, Absheron va Bokuning neft ishlab chiqarishini vaqtincha boʻlsa ham toʻxtatdi. XIII asr oxiri, XIV-XV asrlarda Boku Kaspiy dengizidagi asosiy port va Danbandiylar sulolasi boʻlgan Shirvonshohlar davlati poytaxti boʻlganida nafaqat Ozarbayjon, balki butun Yaqin Sharqning muhim shaharlaridan biriga aylandi. Boku xalqaro tranzit ipak tijoratida va Sharq bilan Gʻarb orasida boshqa mollarning tijoratida faol ishtirok etardi. Bu feodal shaharning taraqqiyot davri edi.<ref name="R2" /><ref name="R13" />
 
1501-yilda Shoh Ismoil Xatoiy Shirvonga hujum qilib Bokuni oldi. Safafiy hukmdori I Tahmasp 1538-yilda Boku ham kiruvchi Shirvonni Safaviylar davlatiga birlashtirdi. Safaviylar-Usmoniylar jangi vaqti 1578-yilda Usmoniylar qoʻshini Bokuni bosib oldi. 1607-yilda shahar yana Safaviylar hokimiyatiga oʻtdi. Safaviylar davlati davrida Bokuda mis pullar chiqarila boshlandi. Boku va Absheron aholisining koʻpgina qismi gilamdoʻzlik bilan shugʻullanardi. XVI-XVIII asrlarda hunarmandchilik, xususan, gilamdoʻzlik yana-da takomillashdi. XVI asrdagi ayovsiz urushlarda Safaviylar davlatiga birlashtirilgan Shirvondagi bir qator antifeodal isyonlarga qaramay, Volga-Kaspiy yoʻlining ochilishi bilan bogʻliq Bokuning yirik tijorat markazi va Kaspiy dengizidagi muhim port sifatidagi oʻrni yoʻqolmadi.<ref name="R2" /><ref name="R13" />
 
XVI asr oxiri-XVII asr boshlarida turk ishgʻolidan soʻng Boku qaytadan Safaviylar davlati tarkibiga qoʻshildi. Markaziy hokimiyatning kuchayishi XVII asrning 40-yillaridan eʼtiboran mamlakatning mahsuldor kuchlarni zaiflatgan feodal nizolar va ayovsiz urushlarning toʻxtashi Boku shahri hayotining taraqqiyotiga ijobiy taʼsir koʻrsatdi. Shaharga koʻpgina xorijiy tijoratchilar va sayyohlar kela boshlaydi. Ular shaharning xoʻjalik hayotining jonlanishini, hunarmandchilik mahsulotlarining ortishi, mamlakatdan eksport qilingan neft va tuz hosilotini qayd etadilar. Shaharning ijtimoiy hayotida tijoratchilarning roli orta boshlaydi. Shahar va mamlakatning barcha ichki va tashqi tijorati ularning qoʻlida edi. Boku Kaspiy dengizida muhim port hisoblanardi. Bu yerdan tranzit yoʻli bilan Yevropaga, Rossiyaga va boshqa oʻlkalarga Shamaxi ipagi va boshqa hunarmandchilik mahsulotlari yetkazib berilardi. Bokuning feodal rivoji XVII asr oxirigacha davom etdi. Bundan keyin esa nafaqat Ozarbayjonda, balki butun Old Osiyo mamlakatlarida mavjud boʻlgan shahar hayotining tanazzuli kuzatiladi.<ref name="R13" />
 
=== XVII-XIX asrlar ===
[[Image:Баку. Конец 19-го века - 22.jpg|thumb|XIX asrning oxirida Boku shahrida qora shahar.]]
Bokuning boy tabiiy resurslari, shuningdek, muhim harbiy-strategik ahamiyati XVIII asr boshlaridan boshlab Rossiyaning eʼtiborini torta boshladi. Kaspiyning janubi-gʻarbiy boʻylariga koʻz tikkan Pyotr I maxsus harbiy dengiz ekspeditsiyasi tuzdi. 1723-yil 26-iyunda Pyotr I qoʻshini Bokuga kirdi. Lekin Rossiya va Eron orasida tuzilgan Ganja bitimiga muvofiq Boku qaytadan Nodirshoh hokimiyati qoʻl ostiga oʻtdi.<ref name="R2" />
 
XVIII asr oʻrtalarida Ozarbayjonda bir qancha xonliklar, shu jumladan, Boku xonligi tuzildi. 1796-yil yozida rus qoʻshinlari Ozarbayjonga yurish qildi. 13-iyunda Boku olindi. Yekaterina II oʻlimidan soʻng chor qoʻshinlari 1797-yil mart oyida Bokuni tark etdi. 1805-yil 12-avgustda chor qoʻshini Bokuni qamal qildi, ammo muvaffaqiyat qozona olmay ortga qaytdi. 1806-yil avvalida general Pavel Sisianov qoʻshinlari qaytadan Bokuga yaqinlashdi. Shaharni topshirish haqidagi Boku xoni Husaynqulixon bilan muzokaralar vaqtida general Sisianov oʻldirildi. Boku xonligi 1806-yil 6-oktyabrda chor hokimiyati tomonidan bosib olingach, Bokuda kapitalistik munosabatlar taraqqiyot davri boshlandi. 1807-yilda Bokuda 500 uy, 3000 nafar aholi yashar edi. 1810-yilda Bokuning Icherishaharida ilk marta namunaviy koʻp qavatli bino qurilishi yuzaga keldi. Icherishaharda ikki va uch qavatli binolar qurildi hamda Ozarbayjonning anʼanaviy feodal shaharlaridan farqli oʻlaroq bu binolarning asosiy derazalari koʻcha tarafga qaratilgan edi. 1813-yilda tuzilgan Guliston shartnomasi bilan Shimoliy Ozarbayjon, shu jumladan, Boku ham Rossiya tarkibiga qoʻshilishi tasdiqlandi.<ref name="R2" /><ref name="R13" /><ref name="R14" />
 
1810-yilda Bokuning tijorat daromadi 500 ming manat boʻlgan boʻlsa, 1827-yilga kelib bu daromad 5205 ming manatga yetgandi. 1832-yilda Bokuda tijorat bilan 233 nafar, 1849-yilda esa 322 nafar shugʻullanardi. Bularning bir qismi (1852-yilda 67 nafari) fabrika-zavod mahsulotlari savdo-sotigʻi bilan shugʻullanardi.<ref name="R15" /><ref name="R16" />
 
1840-yil boshlarida Bokuda 360 tijorat markazi bor edi. 1840-yil 10-aprelda tuzilgan Kaspiy viloyati tarkibida markazi Boku shahri boʻlgan Boku uezdi tuzildi. Nikolay I ning 1846-yil 14-dekabrdagi farmoni bilan Shamaxi gubernatorligi yaratilganida, Boku uezdi ham ushbu gubernatorlik tarkibiga kirdi.<ref name="R2" /><ref name="R16" />
 
Shaharning yuksalish davri esa asosan Ozarbayjonda neft sanoatining rivoji bilan bogʻliq. Yaʼni 1848-yilda dunyoda ilk neft koni aynan Boku shahrida qazilgan, 1863-yilda Suraxanida oq neft zavodi qurilib foydalanishga topshirilgan, 1869-yilda esa mexanik usul bilan ilk marta hududda neft-gaz qazib olish boshlangan.<ref name="R13" />
 
1859-yil 29-30-mayda sodir boʻlgan zilzila oqibatida Shamaxi shahri butunlay vayron boʻldi va Aleksandr II ning 1859-yildagi farmoni bilan Shamaxi gubernatorligining markazi Bokuga koʻchirildi, nomi oʻzgartirilib Boku gubernatorligi deb atala boshlandi. Ushbu farmon bilan Boku shahri gubernatorlik markazi maqomini oldi. Bu davrda shahar aholisining soni 13 ming kishini tashkil qilardi.<ref name="R2" /><ref name="R13" />
 
Neft sanoati taraqqiyoti bilan birga Bokuda transport aloqalari ham shakllana boshladi. 1873-yilda bir qancha zavodlarning Bokudan tashqaridagi boʻsh hududlarga chiqarilishi toʻgʻrisida buyruq berilganida Qora Shahar hududida 100 ga yaqin zavod, tijorat muassasalari va aholi punktlari qurildi. 1878-yilda Nobel aka-ukalari tomonidan Rossiya Imperiyasida ilk marta Balaxanidan Qora Shahargacha neft quvurlari tortib kelindi.<ref name="R13" /><ref name="R17" />
 
1880-yilda shahardan Sabunchi va Suraxani maʼdanlariga 26 km uzunlikda va 1883-yilda 520 kn uzunlikda Boku-Tbilisi temir yoʻli liniyasi oʻrnatildi. Transport vositalari bilan birga Bokuda aloqa sohasi ham paydo boʻldi. 1868-yilda Boku-Tbilisi, 1879-yilda Boku-Krasnovodsk (dengiz tubi bilan) telegraf liniyalari, 1886-yilda esa shaharda ilk telefon liniyasi oʻtkazildi.<ref name="R13" />
 
=== XX asr ===
[[Image:Parade of the Army of Islam in Baku.jpg|thumb|Bokuda Kavkaz islomiy armiyasining faxriy yurishi.]]
XX asr boshlarida Rossiyadan ishchilar harakatining eng muhim hodisasi Boku proletariatining muhim voqeasi Dekabr ish tashlashi boʻldi. Ish tashlash 1904-yil 13-dekabrda „Kaspiy-Qora dengiz neft sanoati jamiyati“ zavodida boshlandi va qisqa muddat ichida shaharning barcha maʼdan-zavod tumanlariga tarqaldi, umumshahar ish tashlash taʼtiliga aylandi. Ish tashlashda ishtirok etgan ishchilarning soni 50 mingga chiqdi. Ish tashlashning choʻzilishi Boku mulkdorlari choʻntaklariga zarar berish bilan birga butun Rossiya sanoatini tang holda qoldirgandi. Ish tashlashning choʻzilishidan bezovta boʻlgan moliya vaziri qattiq asabiylashardi. Moliya vazirining talabi bilan bosh vazir Vitte Boku gubernatorligini general gubernator bilan almashtirdi va unga joʻnatgan buyrugʻida nima qilib boʻlsa ham ish tashlashni toʻxtatishini va Boku neft maʼdanlarida, shuningdek, neft ajratish zavodlarida ishni tiklashni talab qildi. Bokuda harbiy vaziyat eʼlon qilindi. Shimoliy Kavkaz temir yoʻli stansiyalaridan boshlab Bokugacha barcha temir yoʻllari harbiylashtirildi. Bu yoʻl bilan Bokuga qoʻshin kiritish boshlandi. Bokuda barcha namoyishlar taqiqlandi.<ref name="R18" />
 
Boku proletariatining Dekabr inqilobi Rossiyaning markaziy viloyatlarida keng aks sado berdi. Rossiya imperiyasining boshqa shaharlaridagi ishchilar Boku hodisalarida doir inqilobiy varaqalar tarqatdilar. Ushbu varaqalarda Boku proletariatining Dekabr inqilobidagi gʻalabasining butun Rossiya ishchilar sinfi uchun katta ahamiyati borligini taʼkidlanar edi.<ref name="R18" />
 
1907-yilda esa Boku-Batumi neft quvuri foydalanishga topshirildi va bularning taʼsiri natijasida ortiq 1908-yilda Boku shahri Kavkazorti umumiy sanoat mahsulotining 91,6 %ini berar edi. 1917-yil Rossiya inqiloblaridan soʻng Ozarbayjonda ijtimoiy-siyosiy hayot oʻzgardi va Boku Soveti hokimiyatni qoʻlga olishi bilan yakunlandi.<ref name="R13" />
 
1918-yil 30-mart va 3-aprel orasida Boku shahrida va Boku gubernatorligining turli hududlarida, xususan, Shamaxi, Kuba, Xachmaz, Lankaron, Hojiqobil, Salyan, Zangazoʻr, Qorabog, Naxchivon va boshqa hududlarda Boku Soveti va Dashnaksutyundan boʻlgan arman qurolli armiyasi ozarbayjonlarga qarshi qirgʻin uyushtirdilar. Rasmiy manbalarga asosan ommaviy qirgʻin natijasida 12 mingga yaqin ozarbayjon qatl qilindi, oʻn minglab insonlar bedarak yoʻqoldi. Stepan Shaumyan 1918-yil 25-aprelda Boku Xalq Komissarlari Soveti nomli hukumat yaratdi. Boku XKS oʻzini Boku gubernatorligi va Dogʻistonda Sovet Rossiyasi hukumatining mahalliy hokimiyat organi deb eʼlon qildi.<ref name="R19" /><ref name="R20" /><ref name="R21" /><ref name="R22" /><ref name="R23" />
 
1918-yilda Nuri poshsho rahbarligidagi Usmoniylar va Ozarbayjon Xalq Respublikasi harbiy kuchlaridan Kavkaz Islom Qoʻshini bilan Boku Komissarlari va Markaziy Kaspiy diktaturasi harbiy kuchlari orasida Boku urushi yuz berdi. Keyinchalik urushga Buyuk Britaniya, Armaniston va Rossiya armiyasi ham qoʻshildi va bu urush Kavkaz kampaniyasining soʻnggi jangi boʻldi. Lekin Boku jangi bilan keskinlik tugamadi, hodisalar Ozarbayjon-Armaniston urushi bilan davom etdi.<ref name="R24" /><ref name="R25" /><ref name="R26" />
 
Ozarbayjon Milliy Kengashining 1918-yilda qabul qilgan Ozarbayjon Istiqlol Bayonnomasida Ozarbayjon Xalq Respublikasining poytaxti haqida modda yoʻq edi. Ozarbayjon SSRning 1921-yilda qabul qilingan Konstitutsiyasida ham poytaxt haqida modda kiritilmagandi. Ozarbayjon SSRning 1937-yil va 1978-yil konstitutsiyalarida esa Boku shahrining respublika poytaxti sifatida eʼlon qilinishi qayd qilingan.<ref name="R2" />
 
1920-yil 28-aprelda Vaqtinchalik Inqilob Qoʻmitasi yangi hukumatning — Ozarbayjon SSR Xalq Komissarlari Soveti tarkibini tasdiqladi. 29-apreldan eʼtiboran E.H. Qarayev boshchiligida Boku Inqilob Qoʻmitasi ham ishlar edi. Bokuda shahar Soveti bilan bir qatorda Boku Uezd Inqilob Qoʻmitasi ham faoliyat koʻrsatardi. Shaharning barcha tumanlarida mahalliy hokimiyat organlari tuzildi. 1920-yil 1-7-sentyabrda Bokuda sharq xalqlari I qurultoyi, 1926-yilda esa I Umumittifoq turkologiya qurultoyi oʻtkazildi. Bokuda taʼqiblar, Ozarbayjon Xalq Respublikasi liderlari, yirik namoyandalari, boshqa partiyalar, siyosiy guruhlar va harakat rahbarlarining, Ozarbayjon qoʻshinlarining, Mudofaa vazirligi xodimlarining hibsga olinishi boshlanadi. Ularning bir qanchasi Nargin orolida qatl qilindi, Rossiyaning turli qamoqxonalari va lagerlariga surgun qilindi.<ref name="R2" /><ref name="R27" />
 
Ikkinchi jahon urushi Ozarbayjondan uzoq shimoli-gʻarbiy mintaqalarida boshlansa ham Adolf Gitler neftga boy boʻlgan Bokuni zabt etishni oldiga maqsad qilib qoʻyadi. 1941-yilda Ozarbayjonda 23,5 mln tonna neft chiqarilgan boʻlib, bu koʻrsatkich butun Sovet Ittifoqida mavjud boʻlgan neftning 71,4 %ini tashkil qilardi. Mana shunday yuksak hosilot SSSRning II jahon urushidagi gʻalabasiga katta hissa qoʻshgan, xalq xoʻjaligi oldida turgan bir qancha masalalarning hal qilinishida neftning maxsus roli yana-da ortgan.<ref name="R28" /><ref name="R29" /><ref name="R30" /><ref name="R31" />
 
Urush sharoiti oʻrtaga yangi-yangi muammolarni tashlardi. 1942-yilda Kavkaz hududida jang davom etgani sababli Bokuda neft quduqlarining faoliyati vaqtinchalik toʻxtatildi. Absheron yarimorolida yangi neft konlari ishga tushmadi. Shu bilan birga Shimoliy Kavkaz va Volga daryosi orqali xom ashyo va neft mahsulotlarini tashishning imkoni yoʻq edi. Chunki transport infrastrukturasi harbiy amaliyotlar oʻtkazilayotgan hududdan oʻtar edi. Lekin tez orada bu muammoga ham yechim topildi. Neft mahsulotlarini „yer omborlari“ga va koʻllarga (Zigʻ, Masazir va b.) toʻldira boshladilar. Soʻngra ularni Kaspiy dengizi bilan joʻnatar edilar. Urushning hal qiluvchi bosqichi boʻlgan 1942-yilda Kaspiy dengizi bilan frontga 505 ming tonna, Hashtarxon vositasi bilan 336 ming tonna neft mahsulotlari tashildi. Fashist harbiy qismlarining 1942-yilavgust oxirlarida Shimoliy Kavkazga yetib borishi va Grozniy neft tumanining fashist qoʻshini tomonidan zabt etilishi Boku neftining urush jarayonidagi ahamiyati va rolini yana-da orttirdi va uni asosiy planga chiqardi.<ref name="R28" /><ref name="R32" />
 
1945-yildan keyin esa shaharning taraqqiyot jarayoni biroz kuchayib, Boku shahri respublikaning iqtisodiy rivojida va ijtimoiy mehnat sohasida yetarlicha yuksak saviyaga chiqa oldi. Bular natijasida shaharda ishlab chiqarish boʻyicha sanoat sohalari yaratildi va shahar bilan shahar atrofi hududlarning aloqalari kengayardi. Boku shahrining ham intensiv taraqqiyoti shaharning shakllanishida muhim rol oʻynagan. Ikkinchi jahon urushi yillarida Boku gospitallarida 400 ming nafarga yaqin askar va zobit davolandi.<ref name="R13" /><ref name="R19" />
 
SSSR Vazirlar Mahkamasi tomonidan 1951-yilda Boku suv quvurining ikkinchi qatori qurilishi borasida 1959-yilda esa Boku va uning tumanlari gaz bilan toʻxtovsiz taʼminlanishi, barcha aholi massivlarining 1960-yilgacha toʻliq gaz bilan taʼminlanishi toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. 1957-yilda shaharga suv berish birmuncha ortdi. Faqat aholining suv bilan taʼminoti hali ham yetarli emasdi.<ref name="R33" /><ref name="R34" /><ref name="R35" /><ref name="R36" />
 
Bokuda Ozarbayjon televideniye markazi oʻz faoliyatini 1956-yil 14-fevralda ilk havaskor dastur bilan boshladi, soʻngra televideniye markazi dasturlari Bokudan 200 kmgacha masofada muntazam ravishda uzatila boshlandi. 1966-yilda Boku-Shusha, 1969-yilda Shusha-Naxchivon radio liniyasi foydalanishga topshirildi. 1970-yilda radio liniyasi bilan Boku televideniye stansiyasi ilk marta Moskvadan rangli televideniye programmasini koʻrsatish imkonini qoʻlga kiritdi. 1976-yilda Boku telefon aloqasining 90 ming telefon nomerini oʻzida birlashtirgan 36 telefon stansiyasi bor edi. Uy telefonlarining soni 1970-yilda 30,8 ming, 1980-yilda 230,9 ming edi.
 
1988-yil 17-noyabrda Bokuning Ozodlik maydonida ommaviy eʼtiroz mitinglarining oʻtkazilishi Ozarbayjonda milliy-ozodlik harakatining boshlanishiga sabab boʻldi. Shu yili 5-dekabrda Sovet qoʻshinlari Ozodlik maydoniga yurish qilib, mitingchilarning oldini toʻsib, komendant soatini tatbiq etgandi. 1990-yil 19-yanvardan 20-yanvarga oʻtar kechasi soat 23:30 da Boku shahriga sobiq Sovet Ittifoqining qo‘shin bo‘lmalari favqulotda holat eʼlon qilmasdan kirib borgan, tinch aholiga hujum qilib, yuzlab gunohsiz insonlarni qatl qilgan, bu hujumda ko‘pchiligi yaralangan, bedarak yo‘qolgandi.<ref name="R2" /><ref name="R37" />
 
1994-yil 19-martda Boku metrosi 20-yanvar metrostansiyasida portlash yuz berdi, 14 kishi halok boʻldi, 49 nafar yaralandi. Shu yili 3-iyulda metroning „28-may“ va „Yoshlik“ stansiyalari orasida poyezdda portlash uyushtirildi, qurbonlar va yaradorlar bor edi. 1997-yil 25-noyabrda Bokuda Gruziya, Ukraina, Ozarbayjon va Moldova respublikalarining orasida hamkorlik toʻgʻrisidagi blok — „GUAM“ blokining tashkilini bayon qilgan protokol imzolandi.<ref name="R14" />
 
2000-yil 25-noyabrda soat 21:30 da Bokuda 6,8 ballik zilzila sodir boʻlgandi.<ref name="R38" />
 
=== XXI asr ===
2001-yilda Bokuda dunyo ozarbayjonlarining birinchi qurultoyi oʻtkazildi. 2002-yilda internet bilan 10 provaydr shugʻullanardi. İnternetdan 120 ming foydalanardi va foydalanuvchilarning 90 foizi Bokuda edi. Ularning 80 foizi yoshlardan iborat edi. 2008-yildan boshlagan Boku Shahar Ijro hokimiyatining toʻliq buzish ishlari bilan bogʻliq baʼzi tarixiy obidalarning yoʻq boʻlishi va insonlarning uylari oʻrniga berilgan kichik kompensatsiyalar jamiyat va inson huquqlari tashkilotlari tomonidan keskin tanqid qilindi. Shahardagi mazkur buzish ishlari tufayli vayron boʻlgan tarixiy binolardan Atlanta uyi, Moskva mehmonxonasi va Qorabogʻ mehmonxonasini qayd qilish mumkin. 2009-yilda Ozarbayjon Davlat Neft Akademiyasida sodir boʻlgan terror hodisasida 13 nafar halok boʻldi.<ref name="R2" /><ref name="R39" /><ref name="R40" /><ref name="R41" /><ref name="R42" /><ref name="R43" /><ref name="R44" /><ref name="R45" />
 
2011-yil 24-dekabrda Boku sharqida 100 yildan koʻp Qora Shahar kabi tanilgan, neft ishlab chiqartishi, saqlanishi va yetkazib berilishida katta rol oʻynagan hududda, shaharning eng katta qayta qurish loyihalaridan biri boʻlgan Boku Oq Shahar loyihasining tamali qoʻyildi. Loyihaning asosiy maqsadi neft chiqindilari natijasida ifloslangan tuproqlarning tozalanishi, hududda yangi xalqaro standartlarga mos ijtimoiy infratuzilmaning tuzilishi, poytaxt aholisi va mehmonlari uchun yangi yashash, ish, koʻngilochar va istirohat maskanlarining yaratilishidir.<ref name="R46" /><ref name="R47" />
 
<center><gallery mode="packed" heights=400>File:Vista de Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 117.jpg</gallery></center>
 
== Geografiya ==
=== Relyef və geologiya ===
Boku Kaspiy dengizi gʻarbida, Absheron yarimorolining janubida 40", 23' eni 49", 51' uzunlikdagi meredianalar kesishgan nuqtada joylashgan. Absheron yarimorolining janubida sohil atrofi suv akvatoriyasida Boku arxipelagi joylashgan. Arxipelagga Kichik Zira, Katta Zira, Tosh Zira, Xara Zira, Zanbil, Gil orollari, Qorasuv, Kutan orollari, Sangi Mugan, Nomsiz orol, Ignat toshi, Kur toshi, Cigil, Karavansaray orollari, Tava oroli, Dash orollari yoyi, Xonlar oroli va Bobur oroli kiradi.<ref name="R48" /><ref name="R49" />
 
=== İqlim ===
Boku joylashgan Absheron yarimoroli yuksak oʻrta yillik temperatura va oz yogʻingarchilikka molik hududdir. Bokuda havoning oʻrtacha yillik temperaturasi 14,4 darajani tashkil qiladi. Quyoshli, oz bulutli kunlar hisobiga koʻra Absheron Kavkazda birinchi, yogʻingarchilik miqdoriga koʻra esa oxirgi oʻrinda turadi.<ref name="R50" />
 
Boku iqlimi quruq va subtropikdir. May boshidan boshlab sentyabr oyigacha davom etgan uzun yoz quruq va issiq oʻtadi. Eng issiq vaqtlarda — iyul va avgust oylarida kundalik oʻrta temperatura 26 darajani tashkil qiladi. Kuzda yoz issigʻi chekinib, oʻrniga quruq, mayin havo oʻrnashadi. Bokuda qish ham moʻtadil oʻtadi, yaʼni yanvarda oʻrtacha temperatura 3-5 daraja boʻladi. Qish odatda qorsiz va qahratonsiz oʻtuvchi oz quyoshli kunlardan iborat. Shunga qaramay kuchli shimol shamoli, baʼzan havoda kichik tomchilar kuzatiladi va bu shamollar Bokuning eng muhim elementi hisoblanadi.<ref name="R50" />
 
== Aholisi ==
 
=== Demografiyası və etnik tarkibi ===
1908-1910-yillarda Rossiyadan Ozarbayjonga 3 ming qishloq oilalari koʻchirildi. Bokuga koʻchib kelganlarning aksariyat qismini erkaklar tashkil qilardi. Shunday qilib, oilasi bilan birga ish qidirish qiyin boʻlgani uchun migrantlar oʻz oilalarini tashlab kelardilar. Tarixiy manbalarda keltirilishicha, Bokuning neft sanoati muassasalarida ishlagan rus mutaxassislari, ishchi va xizmatchilari baʼzi hollarda oʻz oilalari bilan, armanlarning koʻp qismi boʻydoq va yolgʻiz, ozarbayjonlarning esa hammasi oʻz oilasini uyda qoldirib kelar, yolgʻiz yashar edi. 1913-yilda Boku shahrida aholi soni 3 martaga ortdi, 334 mingga chiqdi. Rossiya Imperiyasining 5 eng katta shahridan biriga aylangan Bokuda joylashgan migrantlarning aksariyatini ruslar tashkil qilardi. Armanlarning soni ham migratsiya hisobiga katta sur’atda ortgan va Boku aholisining milliy tarkibida ularning xususiy miqdori 17,5 % gacha chiqqandi. Ayni vaqtda Bokuda yashagan boshqa millatlarning soni ham bir necha martalab ortgan. Masalan, yahudiylar soni 5,7 marta ortib 10,8 ming nafar boʻlgan, lazlar soni esa mingdan 8 mingga chiqqandi. Bu davrda Bokuda ozarbayjonlar sonining ortishi 74 %ni tashkil qilish bilan umumiy ortishda yetarlicha ortda qolgandi. Buning natijasida Boku aholisining milliy tarkibida ularning miqdori 1897-yildagi 36 %dan, 1913-yilda 21 %ga tushgandi. Bu davrda Janubiy Ozarbayjondan ham oʻn minglab ozarbayjon Bokuga koʻchib oʻtgandi. 1913-yilda Bokuda oʻtkazilgan aholi statistikasi materiallarida Bokuda har 6 nafardan biri Janubiy Ozarbayjondan edi. 1970-yilda faqat Bokuda 207,5 ming nafar arman yashardi, bu esa butun Ozarbayjondagi armanlarning 43 %iga teng degani edi.<ref name="R19" /><ref name="R51" />
 
1988-yilda arman millatchilarining ozarbayjonlarni Armanistondan deportatsiya qilishi va koʻchirishi natijasida quvilgan ozarbayjonlarning aksariyati Bokuga joylashtirildi. Sumqayit hodisalari va Qora Yanvar Bokuda, Ganjada va boshqa joylarda kamchilik boʻlgan armanlarning Ozarbayjonni tark etishi bilan yakunlandi. Bu davrda Moskvaning anti-Ozarbayjon tashviqotiga aldangan va Ozarbayjon xalqining Rossiyaga qarshi adovatidan tashvishga tushgan Bokulik ruslar va ularga yaqin boʻlgan rusiyzabon etnik guruhlarning namoyandalari orasida ham Ozarbayjonni tark etib, Rossiyaga qaytganlar boʻldi. Qorabogʻ mojarolaridan keyin Bokuda 500 mingga yaqin qochoqlar va majburiy koʻchkinlar joylashdi.<ref name="R13" /><ref name="R19" />
 
2017-yil boshlaridan Boku shahri aholisi soni 3700 nafar yoki 0,2 % ortib, 1-aprelda 2 mln 249,5 ming nafarga yetdi. Hisobot davrida Bokuda 3556 oʻlim qayd qilinib, aholining har ming nafariga 6,4 dan toʻgʻri keldi. 2017-yilning ilk 3 oyi davomida roʻyxatga olish shoʻbalari tomonidan 2957 nikoh va 1134 ajrashish holati kuzatildi. Aholining har ming nafariga nikoh soni 5,3, ajrashishlar soni esa 2 boʻlgan.<ref name="R52" />
 
[[Image:Refugees sailing from Baku.jpg|thumb|1910 yilda Boku shahridan Samed Aga kemasida Erona koʻchib ketgan qochqinlar.]]
 
{|class="wikitable" style="float:center;"
|-
! Yil
! Ozarbayjonlar
! %
! Ruslar
! %
! Armanlar
! %
! Yahudiylar
! %
! Boshqalar
! %
! Jami
|-
|1851<ref name="R53" />
|5000-dan kop
|
|
|
|405
|5.5 %
|
|
|
|
|7,431
|-
|1886<ref name="R54" />
|37,530
|43.3
|21,390
|24.7
|24,490
|28.3
|391
|0.5
|2,810
|3.2
|86,611
|-
|1897<ref name="R55" />
|40,341
|36
|37,399
|33.4
|19,099
|17.1
|3,369
|3
|11,696
|10.5
|111,904
|-
|1903<ref name="R56" />
|44,257
|28,4
|59,955
|38,5
|26,151
|16,8
|n.a.
|n.a.
|28,513
|18,3
|155,876
|-
|1913<ref name="R56" />
|45,962
|21,4
|76,288
|35,5
|41,680
|19,4
|9,690
|4,5
|41,052
|19,1
|214,672
|-
|1926<ref name="R57" />
|118,737
|26.2
|167,373
|36.9
|76,656
|16.9
|19,589
|4.3
|70,978
|15.7
|453,333
|-
|1939<ref name="R58" />
|215,482
|27.4
|343,064
|43.6
|118,650
|15.1
|31,050
|3.9
|79,377
|10.1
|787,623
|-
|1959<ref name="R59" />
|211,372
|32.9
|223,242
|34.7
|137,111
|21.3
|24,057
|3.7
|56,725
|8.7
|652,507
|-
|1970<ref name="R60" />
|586,052
|46.3
|351,090
|27.7
|207,464
|16.4
|29,716
|2.3
|88,193
|6.9
|1,262,515
|-
|1979<ref name="R61" />
|530,556
|52.4
|229,873
|22.7
|167,226
|16.5
|22,916
|2.3
|62,865
|6.2
|1,013,436
|-
|1999<ref name="R62" />
|1,574,252
|88
|119,371
|6.7
|378
|0.02
|5,164
|0.3
|89,689
|5
|1,788,854
|-
|2009<ref name="R63" />
|1,848,107
|90.3
|108,525
|5.3
|104
|0
|6,056
|0.6
|83,023
|4.1
|2,045,815
|}
 
== Din ==
[[Image:Mezquita del Viernes, Baku, Azerbaiyán, 2016-09-28, DD 36-38 HDR.jpg|thumb|Ichki Sheherdagi Juma masjidining ichki koʻrinishi.]]
2012-yilda Davlat Diniy Tashkilotlar Uyushmasining bergan manbasiga koʻra, Boku hududida 120 masjid bor. Boku hududidagi mashhur masjidlardan Nardaron masjidi, Tazapir masjidi, Murtuza Muxtorov masjidi, Haydar masjidi, Bibiheybat masjidi, Hoji Sultoniy masjidi, Icherishahardagi Muhammad masjidi, Shah masjidi, Beylar masjidi va Juma masjidini aytib oʻtish mumkin.<ref name="R64" />
 
Boku shahrida 3 pravoslav, 1 katolik, 1 arman Apostol cherkovi, 1 lutheran cherkovi va 2 ta sinagoga mavjud. Bokudagi taniqli cherkovlar va ibodatxonalardan Muqaddas Grigoriy cherkovi, Muqaddas Paygʻambar cherkovi, Maryam cherkovi, Muqaddas Arhangellar cherkovi, Xaloskor cherkovi, Bokuda yahudiylarning sinagogasi va Bokudagi Ashkynitsa yahudiylarining ibodatxonasi bor. Shaharda diniy uylar, xristian va yahudiy diniy muassasalari bilan bir qatorda, pravoslav cherkovlari yonida yakshanba maktablari, protestant jamoalarining Injil kurslari, ibroniy yahudiyligi, yahudiy diniy va sivilizatsiya kurslari va hk. Faoliyat koʻrsatadi.<ref name="R65" />
 
== Dialekti ==
Boku va unga yaqin hududlarda Ozarbayjon tilining sharq guruhi dialekti va shevalariga oid Boku dialekti mavjud. Dialektning farqlanuvchi xususiyatlariga „chav“oʻzagining „chachi“ formasida sifat sifatida, cho/chov shaklida feʼl sifatida ishlatilishi kiradi.<ref name="R66" /><ref name="R67" /><ref name="R68" />
 
== Maʼmuriy boʻlinishi ==
Boku shahri tarkibiga 12 tuman, 5 shahar tipidagi posyolka va 32 qishloq kiradi.<ref name="R1" />
{| class="wikitable sortable"
|-
! Surat !! Tuman nomi !! Tumanlarning tashkil qilingan sanasi !! Maydoni (min kv.km)<ref name="R69" /> !! Aholi soni (ming)<ref name="R69" />
|-
| [[Image:Park in 8-nd micro-ryon of Binagadi raion of Baku.JPG|150px|]] || [[Binəqədi rayonu|Binaqadi tumani]] || 24 noyabr 1931 || 0.17 || 260.6
|-
| [[Image:Futbol meydancasi - panoramio.jpg|150px|]] || [[Qaradağ rayonu|Qoradoğ tumani]] || 1931 || 1.08 || 120.5
|-
| [[Image:Park in Nərimanov raion, Baku, 2010.jpg|150px|]] || [[Nərimanov rayonu|Narimanov tumani]] || 24 noyabr 1931 || 0.02 || 174.7
|-
| [[Image:Yaşayış evi, 28 May küçəsi, 5 2016.jpg|150px|]] || [[Nəsimi rayonu|Nasimiy tumani]] || 13 iyun 1969 || 0.01 || 218.3
|-
| [[Image:Heydar Aliyev Center.jpg|150px|]] || [[Nizami rayonu (Bakı)|Nizomiy tumani]] || 21 noyabr 1980 || 0.02 || 195.4
|-
| [[Image:Ramana Castle.jpg|150px|]] || [[Sabunçu rayonu|Sabunchi tumani]] || 24 noyabr 1931 || 0.24 || 239.1
|-
| [[Image:Fuente en Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 230-232 HDR.jpg|150px|]] || [[Səbail rayonu|Saboil tumani]] || 24 noyabr 1931 || 0.03 || 100.5
|-
| [[Image:Suraxanı RİH.jpg|150px|]] || [[Suraxanı rayonu|Suraxani tumani]] || 1934 || 0.12 || 214.4
|-
| [[Image:Oil Rocks Wells.jpg|150px|]] || [[Pirallahı rayonu|Pirallahi tumani]] || 21 dekabr 2012 || 0.03 || 20.0
|-
| [[Image:Şah İsmayıl Xətai metrostansiyası.JPG|150px|]] || [[Xətai rayonu|Xatoiy tumani]] || 1934 || 0.03 || 275.5
|-
| [[Image:Buzovna bağları.jpg|150px|]] || [[Xəzər rayonu|Xazar tumani]] || 3 noyabr 1934 || 0.37 || 161.9
|-
| [[Image:Sabir adına kitabxananın binası.jpg|150px|]] || [[Yasamal rayonu|Yasamal tumani]] || 24 noyabr 1931 || 0.01 || 218.3
|-
|}
 
== Mahalliy hukumat ==
[[Image:Mayoralty of Baku main façade, 2015.jpg|thumb|Baki shahar hokimiyat binosi.]]
1860-yildan Shamaxi gubernatorligining poytaxtiga aylangan Bokuni boshqaradigan qoʻmita 1870-yilda taʼsis etilgan Boku Shahar Dumasi edi. Duma aʼzolari „glasniy“ deb nomlanardi. 1878-yilda Bokuda Duma uchun saylovlar boshlandi. Ilk Dumaga 72 nafar, soʻngra 75 nafar aʼzo saylangandi. Farmonga koʻra ozarbayjonlar soni Duma aʼzolarining umumiy soni yarmidan koʻp boʻlishi kerak emasdi. Dumaga yoshi 25 dan yuqori boʻlgan, koʻchmas mulk egalari yoki 1500 manatlik mablagʻda tijorat va sanoat muassasalariga molik shaxslar saylana olinardi. Shahar hokimiyati idoralari ijrochi, Duma esa qonun chiqaruvchi organ hisoblanardi. Shahar xoʻjaligining ishga tushishi uchun Duma qaror berar, hokimiyat esa bu qarorni amalga oshirar edi.<ref name="R2" /><ref name="R13" />
 
Duma majlislari rus tilida olib borilar edi. Shu sababli rus tilida gaplasha olmaydigan glasniylar majlislarda koʻp vaqtlar mudrab oʻtirardilar. Boku Shahar Dumasining taniqli aʼzolaridan Habib aka Mahmudbeyov, Hoji Zeynalabdin Tagiev, Aga Musa Nagiyev, Shamsi Asadullaev, Ajdar bash Ashurbeyov, Agabala Guliyev, Mammadhasan Hojinski, Hasanbey Agaev, Alimardanbey Topchubashov, Ahmad bey Pepinov, Mashadi Azizboyov va Hasanbey Zardabiyni qayd qilish mumkin.<ref name="R13" />
 
1939-1977-yillar davomida shaharni Boku Shahar Mehnatkashlar Deputatlari Soveti Ijro Qoʻmitasi boshqarar edi. 1977-yilda qoʻmita Boku Shahar Xalq Deputatlari Soveti Ijro Qoʻmitasi deb nomlandi. 1991-yildan bugungacha shaharni Boku Shahar Ijro Hokimiyati boshqarmoqda. Ozarbayjon Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlgan katta shahar hokimiyati yoʻq yagona davlatdir.<ref name="R2" /><ref name="R70" />
 
Baki shahar hokimiyat binosi Istiqlol koʻchasida joylashgan. Bino 1900-1904-yillarda arxitektor Iosif Goslavskiy loyihasi asosida barokko stilida insho etilgan. Bino devorining bezagi uchun Italiyadan qizil dekorativ gʻisht va rangli marmar keltirilgan. Bino koʻrinishining markazida Boku shahri gerbi tasvirlangan.<ref name="R2" />
 
== İqtisodiyot ==
[[Image:Баку. Предположительно конец 19-го века, начало 20-го - 28.jpg|thumb|XIX asrda Bokuda neft konlari.]]
Ozarbayjonda XX asr boshlaridan boshlab rivojlangan va Ozarbayjon Respublikasining iqtisodiyotida muhim roʻli boʻlgan neft sanoati asosan Boku atrofida joylashgan. XVI asr boshlarida tarixchi Amin Ahmad ar-Roziyning maʼlumotiga koʻra Boku atrofida 500 ga yaqin neft koni va qudugʻi mavjud boʻlib, ulardan oq va qora neft olindi. 1647-yilda Turk sayyohi Avliyo Chalabiy Bokuda boʻlgan, bu yerdagi neft maʼdanlari, chiqarilgan neftning turli ranglarda boʻlishi, neftning Eronga, Oʻrta Osiyoga, Turkiyaga va Hindistonga olib borilishi va keltirgan yillik daromad haqida maʼlumot bergan, Bokuda faoliyat koʻrsatgan neft shirkatlarini batafsil tasvirlagan. 1729-yilda Rossiyaning Erondagi elchixona xodimi va doktori Ioann Lerkx Bokuga kelgan va Absherondagi neft konlari haqida atrofli maʼlumot berib, bu yerda asrlar davomida neft olinganligi, maishiy hayot va sanoatda yoqilgʻi sifatida keng foydalanilganini tasdiqlagan.<ref name="R71" />
 
1803-yilda dunyoda birinchi marta bokulik Hoji Qosimbey Mansurboyev Bibihaybatda Kavkazorti oʻlkasi Bosh Idorasi aʼzosi boʻlgan Vasiliy Semyonovning taklifi bilan Boku neft maʼdanlarining direktori mayor Alekseyevning rahbarligi ostida sanoat usuli bilan 21 metr chuqurlikda neft qudugʻi qazilgan va ijobiy natija bergan. 1859-yilda Bokuda Dubin aka-ukalarining yirik neft ajratish zavodi foydalanishga berilgan. Zavodda asosan oq neft ishlab chiqarilardi. 1872-1873-yillarda Kaspiy dengizida taxta barajlar bilan neft joʻnatilgan. 1872-yilda Nobel aka-ukalari Bokuda „Branobel“ nomli ilk neft shirkatini taʼsis etdilar.<ref name="R71" /><ref name="R72" /><ref name="R73" />
 
1994-yil 20-sentyabrda Bokuda Guliston saroyida Gʻarbning neft shirkatlari bilan tuzilgan neft bitimi mustaqil Ozarbayjon tarixida muhim rol oʻynadi. „Asr shartnomasi“ deb nomlangan bu bitim Kaspiy dengizining Ozarbayjon sektorida „Azeri“, „Chiroq“ „Guneshli“ neft konlarining chuqurlikda joylashgan qismining birgalikda ishlanishi va olingan neftning dunyoning eng yirik 11 neft shirkati bilan ulush shaklida taqsimlanishiga sabab boʻldi. 1997-yilda Boku-Novorossiysk Shimol eksport quvuri, 1999-yilda esa Boku-Supsa Gʻarb eksport kamari foydalanishga topshirilgan. 1999-yil 17-aprel kuni Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Haydar Aliyev, Gruziya Prezidenti Eduard Shevardnadze va Ukraina Prezidenti Leonid Kuchma ishtirokida Boku-Supsa quvurlari va Gruziyaning Qora dengiz sohilidagi Supsa eksport terminali foydalanishga topshirildi. „Chiroq“ konidan olingan neft Supsa portidan dunyo bozorlariga ekport qilina boshlangan va ilk marta Ozarbayjon nefti shimolga emas, gʻarbga joʻnatilgandi. 1999-yil 18-noyabrda Turkiyaning Istanbul shahrida oʻtkazilgan ATET Sammitida Haydar Aliyev, Eduard Shevardnadze va Sulaymon Demirel tomonidan Boku-Tbilisi-Jayhon (BTJ) „Asosiy eksport neft quvurlari“ oʻtkazilishi toʻgʻrisida davlatlararo Shartnoma imzolandi.<ref name="R74" /><ref name="R75" /><ref name="R76" /><ref name="R30" />
 
2007 yilda Baku-Tbilisi-Erzurum quvuri ishga tushirildi. Ozarbayjon Prezidentining 16-avgust 2001-yildagi farmoniga binoan, 20-sentyabr kunini har yili Ozarbayjonda Neftchilar kuni deb nishonlanishi rasmiylashtirildi. 2017-yilda Bokuda „Azeri-Chiroq-Guneshli“ konlarining 2050-yilgacha ishlatilishiga doir bitim imzolangan.<ref name="R71" /><ref name="R77" /><ref name="R78" />
 
Bokuda Akkord STİK, Azercell, Azersu, Azersun Holding, Ozarbayjon Respublikasi Davlat Neft Shirkati, Ozarbayjon havo yoʻllari, Azpetrol, Bakcell, Caspian Telecom, Nar Mobile, Pasha Holding və Synergy Group kabi yirik Ozarbayjon shirkatlari bosh ofislari joylashgan.<ref name="R79" />
 
=== Moliya ===
1874-yil 28-fevralda Bokuda faloiyatini boshlagan Boku kredit jamiyati ilk bank muassasasi sifatida Shimoliy Ozarbayjonda kapitalist kredit tizimining tuzilishiga tamal qoʻydi. 1874-yil 1-iyundan Bokuda ikkinchi bank muassasasi — Davlat banki shoʻbasi faoliyatini boshladi. Bokuda 1881-yilda Boku ijtimoiy shahar banki, 1886-yilda Tbilisi kommersiya banki shoʻbasi, 1890-yilda Volga-Kama kommersiya banki shoʻbasi, 1897-yilda Kiev yoki Janubiy Rossiya sanoat banki shoʻbasi, 1898-yilda Sankt-Peterburg-Azov kommersiya banki shoʻbasi, Rus tijorat-sanoat banki shoʻbasi, 1899-yilda Don tuproq banki, 1900-yilda Boku shahr kredit jamiyati, Eron Hisobot-qarz banki shoʻbasi taʼsis etildi.<ref name="R80" /><ref name="R81" /><ref name="R82" />
 
1992-yilda Boku shahrida Ozarbayjon Respublikasi Markaziy Banki, 2000-yilda esa Ozarbayjonning asosiy fond birjasi boʻlgan Boku Fond Birjasi tuzildi. Shaharda aksariyat Ozarbayjon banklari binolari, shu jumladan, AccessBank, Bank of Baku, Bank Respublika, Kapital Bank, Ozarbayjon Sanoat Bankı, Ozarbayjon Xalqaro Banki, Rabitabank, DemirBank, Unibank və Zaminbankning bosh binolari joylashgan. 2010-yil statistikasiga koʻra, Boku shahrida 995 bankomat mavjud.<ref name="R83" /><ref name="R84" /><ref name="R85" />
 
=== Turizm va savdo sotiq ===
[[Image:Fountain "Balls" night IMG 2194.jpg|thumb|Sharshara maydoni]]
Boku Kavkazdagi eng muhim tusistik makonlardan biri hisoblanadi. 2015-yilda Boku markazidagi Nizomiy koʻchasi dunyoning eng qimmat koʻchalari roʻyxatiga kirgan. Davlat Statistika Qoʻmitasining 2014-yilda tarqatgan maʼlumotiga koʻra, Ozarbayjonda 30 besh yulduzli mehmonxona bor va ularning aksariyati Bokuda joylashgan. Shaharning mashhur mehmonxonalaridan JW Marriott Absheron, İnturist otel, Hilton Baku, Kempinski Hotel-Badamdar, Four Seasons Hotel Baku, Fairmont Baku, Bulvar Hotel va Jumeirah Bilgah Beach Hotel ni aytib oʻtish mumkin.<ref name="R86" /><ref name="R87" />
 
2014-yilda Boku Forbes jurnalining ruslar uchun biznes sohasida eng jalb qiluvchi sobiq SSSR shaharlari reytingida top oʻnlikka kirgan. 2015-yilda Boku Lonely Planetning sayohat uchun eng qiziqarli makonlar reytingida yettinchi, New York Times gazetasining „2015-yilda safar qilish uchun dunyoning eng yaxshi joylari“ reytingida esa 51-oʻringa loyiq koʻrildi. 2016-yilda Trip Advisor sayohat saytining yiqqan savol anketasida eʼtiborga molik va rivojlanayotgan turizm mintaqalari roʻyxatida Boku shahri 5-oʻrinni egallagan.<ref name="R3" /><ref name="R4" /><ref name="R5" /><ref name="R6" /><ref name="R88" />
 
Bokuning mashhur turistik maskanlaridan Shirvonshohlar saroyi va Qiz Qal’asi joylashgan Icherishahar, Boku Bulvari, Davlat bayrogʻi maydoni, Favvoralar maydoni, Otashgoh, Shahidlar xiyoboni va Boku teleminorasini aytib oʻtish mumkin.<ref name="R89" /><ref name="R90" /><ref name="R91" />
 
Bokuda 20-dan ortiq savdo markazlari bor. Ulardan Park Bulvar, 28 Mall, Metropark, Nargiz Shopping Center, Ganjlik Mall və Xaqani Savdo markazini keltirish mumkin.<ref name="R92" /><ref name="R93" />
 
Boku hududida turli plyajlar faoliyat koʻrsatadi. Ulardan Amburan va Şıxov plyajini keltirish mumkin.<ref name="R94" />
 
== Tumanlari ==
 
=== Binaqadi tumani ===
Sobiq Kirov tumani boʻlgan Binaqadi tumani, 29-aprel 1992-yilda Ozarbayjon Respublikasi Oliy Soveti Milliy Kengashining Qarori bilan „Binaqadi tumani“ deb nomlangan.<ref name="R95" />
 
Tuman hududida Ozarbayjon Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarori bilan davlat tomonidan himoyaga olingan, Binaqadi polyolkasi hududida joylashgan, 1915-yilda qurilgan hammom, 1908-yilda qurilgan masjid va minora, Xoʻjasan posyolkasi hududida joylashgan XVIII asrga oid hovuz, IX-XVII asrlarga oid aholi turar joyi, XVII asrga oid karvonsaroy, Bilachari posyolkasi hududida joylashgan 1658-yilda qurilgan masjid, arxeologik obidalar qatoriga kiritilgan Binaqadi polyolkasi hududida joylashgan neft maʼdanlari hududida Bronza davri „Nekropol“i, neft maaʼdanlari hududidagi XV-XVIII asrga tegishli turar joy, ayni vaqtda Ozarbayjon SSR Vazirlar Kengashining 16-mart 1982-yil 167-sonli qaroriga binoan „Davlat qoʻriqxonasi“ eʼlon qilingan Binaqadi Chernogoriya faunasi va Flora qabristoni hamda Qayroqi balchiq vulqoni mavjud. Bunga qoʻshimcha sifatida tuman hududidagi soʻnggi yillar va ayni vaqtda avvallar yaratilgan, lekin davlat tomonidan himoyaga olingan obidalar qatoriga kiritilmagan madaniyat obidalardan Binaqadi posyolkasida mavjud boʻlgan ilk neft qudugʻi ham bor.<ref name="R95" />
 
=== Nizomiy tumani ===
[[Image:“Arşın mal alan” filminin rəngli formatda premyerası.jpg|thumb|"Arshin mal olgan" filmining rangli formatida premyerasi boʻlgan Haydar Aliyev markazida Nizomiy tumanida.]]
Ozarbayjon shoiri Nizomiy Ganjaviyning nomi berilgan tuman 1980-yil noyabr oyida tuzilgan. Bokuning qadimiy turarjoylaridan hisoblangan Kashla posyolkasi tumanning maʼmuriy hududiga kiradi. Nizomiy tumani Haydar Aliyev, Qora Qorayev va Babek prospektlari bilan birga „Koroglu“, „Gara Garayev“, „Neftchilar“ va „Xalqlar doʻstligi“ metro bekatlari Boku shahrining yoʻl-transport infratuzilmasida maxsus ahamiyatga molik. Tumanda 22 oʻrta umumtaʼlim maktabi, 9 shifoxona va 13 poliklinika faoliyat koʻrsatadi.<ref name="R96" />
 
=== Narimonov tumani ===
Narimonov tumanining paydo boʻlishiga 1941-yilda qaror qilingan. 1941-yil yanvar oyida Kashla tumani Mehnatkash deputatlari Ijro Qoʻmitasi tuzilib, 1957-yil avgust oyida esa Kashla tumanining nomi oʻzgartirilib, Narimonov tumani Mehnatkash deputatlari Ijro Qoʻmitasi deb nomlangan. 1959-yil dekabrda Dzerjinskiy tumani yoʻq qilindi va uning hududi 1960-yilning yanvarida Narimanov tumaniga qoʻshildi. 1977-yil 27-avgustdan 1977-yil 6-oktyabrgacha Narimonov tumani Mehnatkash deputatlari Ijro Qoʻmitasi, 7-oktyabr 1977-yildan 1991-yil 17-oktyabrgacha Narimonov tumani Xalq deputatlari Ijro Qoʻmitasi sifatida faoliyat koʻrsatgan. Ozarbayjon Respublikasi Prezidentining 1991-yil 18-oktyabrdagi Farmoniga binoan Narimonov tuman Xalq deputatlari kengashi bekor qilindi, uning oʻrniga, Narimonov tumani Ijroiya organi tashkil etilgan, 1991-yil 20-noyabrdan bu nom bilan faoliyat koʻrsatgan.<ref name="R97" />
 
Narimanov tumanida hech qanday aholi punktlari, qishloqlar va boshqa maʼmuriy hududiy birliklar mavjud emas. Bugungi kunda tumanda 22 yirik sanoat korxonasi, 6 ta ilmiy-tadqiqot instituti, 10 ta bank va ularning filiallari, 9 ta aloqa korxonalari va 4 ta mehmonxona mavjud. Tumanda 8 ta oliy maktab, 22 ta umumtaʼlim maktabi, 3 ta oʻrta maktab, 34 ta bolalar bogʻchasi, 27 ta sogʻliqni saqlash muassasasi, 9 ta kasalxona, 4 ta tarixiy yodgorlik joylashgan. Narimanov tumanida joylashgan muhim makonlardan Boku zoologiya parki va Tofiq Bohramov nomidagi Respublika stadionini keltirish mumkin.<ref name="R97" />
 
=== Nasimiy tumani ===
Nasimiy tumani 1969-yil 13-iyunda tuzilgan. Nasimiy tumanida aholi punktlari, qishloqlar va boshqa maʼmuriy hududiy birliklar mavjud emas. Tumanda 8 ta oliy maktab, 33 ta umumtaʼlim maktabi, 4 ta oʻrta va kasb-hunar taʼlimi, 8 ta oʻquv muassasasi, 2 ta musiqa maktabi, 47 ta bolalar bogʻchasi va bolalar bogʻchasi, 11 ta kasalxona, 11 poliklinika va 13 ta meʼmoriy obidalar mavjud. Tumanda 12 ta madaniyat va istirohat bogʻlari, 1 madaniyat markazi, 3 ta kinoteatr va 6 ta kutubxona mavjud. Nasimiy tumanida joylashgan muhim makonlardan Haydar Aliyev saroyi, Baki poezd stansiyasi, Boku davlat sirki va Boku xalqaro dengiz savdo portini aytib oʻtish mumkin. Baki Metrosining „28 may“, „Memar Ajami“, „Jafar Jabborli“ va „20 yanvar“ stansiyalari ham tuman hududida joylashgan.<ref name="R98" />
 
=== Pirallahi tumani ===
[[Image:Oil Rocks near Baku.jpg|thumb|Pirallahi mintaqasida joylashgan Neft Dashlar qishlogʻi.]]
Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Alievning 2012-yil 21-dekabrdagi Farmoni bilan Pirallahi, Chilov va Neft Dashlari aholi punktlarining maʼmuriy hududiy birliklaridan iborat Pirallahi tumani tashkil etildi. Ozarbayjon Respublikasining 2014-yil 3-fevraldagi „Boku shahri Xazar va Pirallahi tumanlari maʼmuriy hududiy boʻlinmalarida qisman oʻzgartirishlar toʻgʻrisida“gi qonunga asosan Gurgen qishlogʻining maʼmuriy hududi Boku shahrining Xazor tumanidan chiqarilib, Bokudagi Pirallahi tumaniga berildi.<ref name="R99" /> Tumanda 4 madaniyat uyi, 1 musiqa maktabi, 2 ta kutubxona, 1 ta muzey, 1 ta bolalar ijodiyot markazi va 4 ta madaniyat va istirohat bogʻlari mavjud.<ref name="R100" />
 
=== Qoradogʻ tumani ===
Qoradogʻ tumani maʼmuriy-hududiy boʻlinmasi sifatida Puta-Shofani koni sababli tuzildi. 1923-yil 7-mayda Puta aholi punktidagi klubda ilk partiya konferensiyasi oʻtkazildi va tumanning asosi qoʻyildi. Tuman 1937-yilgacha Mikoyan tumani, 1956-yilgacha Molotov tumani, 1956-63-yillarda Qoradogʻ tumani, 1963-66-yillarda Azizboyev tumani, 1966-yildan esa qaytadan Qoradogʻ tumani deb nomlandi. Tumanning nomi Kavkazortida ilk temir yoʻl stansiyalaridan boʻlgan Qoradogʻ stansiyasining nomi bilan bogʻliq. Lokbatan qishlogʻi, Qoradogʻ tumanining markaziy shahridir. Tumanning ikkinchi yirik shahri — Sahil aholi punkti hisoblanadi.<ref name="R101" />
 
=== Sabunchi tumani ===
Sabunchi tumani tamali 1920-yilda qoʻyildi. 1958-yilda tuman nomi Lenin tumani deb oʻzgartirilgan. 1992-yil 29-apreldan Lenin tumani nomi Sabunchi tumani deb oʻzgartirildi. Sabunchi tumani 10 maʼmuriy tumandan iborat. Tumanda 47 ta maktab, 3 ta internat va 24 ta tibbiyot maskani mavjud. Shuningdek, tuman hududida 85 ta sanoat, 51 ta qurilish, 16 ta transport, 6 ta qishloq xoʻjaligi va 359 ta savdo obyektlari va boshqa mulkchilik obyektlari faoliyat koʻrsatadi.<ref name="R102" />
 
=== Suraxani tumani ===
Suraxani tumani 1934-yil 3-noyabrda tashkil etilgan. Tuman 1990-yil 18-aprelgacha Orkonsikidze tumani deb nomlangan. Mintaqada neft sanoatiga oid turli xil korxonalar mavjud. Suraxani tumanida joylashgan muhim makonlardan Otashgoh ibodatxonasini aytish mumkin.<ref name="R103" />
 
=== Saboil tumani ===
[[Image:Ismailiyye palace main façade, Baku, 2015.jpg|thumb|Ismoiliya saroyi, Sabaʼil tumanida joylashgan.]]
Saboil — Boku buxtasida, sohildan tahminan 350 m janubi-gʻarbda joylashgan tarixiy-meʼmorlik obidasining nomidir. Uzunligi 140, eni 35 metrdir. 3 doira va 12 yarimdoira burji boʻlgan tosh devor bilan (eni 1,2-2 m) oʻralgan. Arxeologik tadqiqotlar vaqti Saboildan ustida arab tilida yozilgan yozuvlar, inson, qush va hayvon tasviri tushirilgan 700 ga yaqin tosh, shuningdek, Shirvonshoh Gershasbin I Gushtasp nomidan chiqarilgan mis tanga, bino qoldiqlari, sopol idishlar, tegirmon, pichoq sopi, mix va boshqalar topilgan. Qoʻlyozmalarda Qur’on oyatlari, 1234-35-yil tarixi, turli shaharlar, hunarmandlar va Shirvonshohlarning nomlari yozilgan.<ref name="R104" />
 
Xalq orasida „Suv ostidagi shahar“, „Bayil toshlari“, „Shahri Yunon“, „Karvonsaroy“, „Bayil qasri“ va boshqacha nomlangan Saboil tahminan XIII asr boshlarida tashkil qilingan, XIV asr boshlarida esa tektonik oʻzgarishlar natijasida Kaspiy suvlari ostida qolgan. Keyinchalik suv sathi pasayib, 1723-yilda obida yangidan quruqlikka chiqdi. Tahminlarga koʻra Saboil mudofaa qal’asi va bojxona, baʼzi olimlar fikricha, ibodatxona boʻlgan. <ref name="R104" />
 
Saboil tumani hududida antik davrga va oʻrta asrlarga oid obidalar mavjud. Tumanda joylashgan obidalardan Icherishahar, Shirvonshohlar saroy kompleksi va Qiz qal’asini qayd qilish lozim. Boku shahrining, shu bilan birga respublikaning asos madaniyat markazlari, shu jumladan, 7 ta teatr, filarmoniya, 5 kutubxona, 16 muzey, 4 madaniyat uyi, 3 musiqa maktabi, 47 mehmonxona Saboil tumanida joylashgan. Hududda turli fan, tasviriy sanʼat korifeylari, urush va adabiy qahramonlarning sharafi uchun qoʻyilgan haykallar, 4 park va 18 istirohat bogʻi bor.<ref name="R105" />
 
Saboil tumani Bokudagi eng qadimgi tuman boʻlib, oʻtgan asrning 20-yillaridan beri maʼmuriy hududiy birlik sifatida shakllantirilgan. Tuman avval „Bayil-Bibi-Heybat“, 1931-yildan boshlab „Stalin“, 1960-yildan esa „26-Baki Komissarlari“ nomi berilgan va 1992-yil 29-apreldan Ozarbayjon Respublikasi Oliy Soveti Milliy Kengashining 112-sonli qaroriga asosan Saboil tumani deb nomlandi. Boku mintaqalaridan biri Bodomdor va qadimiy tarixi boʻlgan Bibihaybat aholi punktlari Saboil tumanining maʼmuriy hududidir. Tumanda 3 ijro qoʻmitasi — Saboil, Bodomdor va Bibihaybat qoʻmitalari faoliyat koʻrsatadi.<ref name="R105" />
 
=== Xatoiy tumani ===
[[Image:Villa Petrolea front.jpg|thumb|Xatoy tumanida joylashgan Villa Petrolea.]]
Xatoiy tumani 1904-yilda Zavodskaya, 1920-yildan Fabrika zavodi tumani, 1932-yildan Shaumyan tumani deb nomlangan. 1981-yilda ikkiga boʻlinib, biriga Nizomiy tumani nomi berildi. 1990-yil 5-yanvardan esa tuman Xatoiy deb nomlandi. Xatoiy tumani Boku shahrining Nizomiy, Narimonov, Suraxani, Nasimiy tumanlari bilan chegaradoshdir. Shahar ahamiyatli Nobel, Babek prospektlari, Zigʻ shossesining bir hissasi, Afiyeddin Jalilov koʻchasi, zamonaviy chorrahalar bilan bir qatorda, Shoh Ismoil Xatoiy, Ahmadli, Hazi Aslanov, Boku Metro stansiyalari ham tuman hududida joylashgan.<ref name="R106" />
 
Xatoiy tumani hududidabir qator Respublika ahamiyatiga molik tashkilotining maʼmuriy binolari ham joylashgan. Bulardan Ozarbayjon Respublikasi Oliy sudi, AFFA, Jamshid Naxchivanskiy nomidagi harbiy litsey va Baki shahar ichki ishlar boshqarmasini aytib oʻtish mumkin.<ref name="R107" />
 
=== Xazar tumani ===
Absheron yarimorolining shimoli-sharqida joylashgan Xazar tumanining hududi qadimgi turarjoylardan hisoblanadi. Bugungi kungacha yetib kelgan qoyatosh suratlari, eramizdan avvalgi qabristonlar, tarixiy va arxitektura yodgorliklari, qal’alar, binolar, maqbaralarlar va masjidlar hududning qadim madaniyatga ega ekanligini koʻrsatadi. Yolgʻiz „Qal’a“ davlat tarixiy-etnografik jamgʻarmasi hududida taxminan 234 hovli, masjid va vannalar mavjud. Xazar tumani neft tumani sifatida ham tanilgan.<ref name="R108" />
 
2010-yil 24-mayda Ozarbayjon Respublikasi Prezidentining buyrugʻi bilan va aholining koʻp sonli istaklari nazarga olinib, Azizboyev tumani Xazar tumani deb nomlandi.<ref name="R108" /> Tumanda 7 ta madaniyat uyi, 2 ta klub, 3 ta musiqa maktabi, 7 ta kutubxona, 3 ta muzey va 11 ta madaniyat va istirohat bogʻlari mavjud. Tumanda 4 mehmonxona bor.<ref name="R109" />
 
=== Yasamal tumani ===
[[Image:Russian Orthodox Church, Yasamal district, Baku IMG 2841.jpg|thumb|Koʻchadagi Maykl cherkovi. Cerjarpalan, Yasamal tumani.]]
 
1932-yilda tashkil qilingan Yasamal tumanining nomi avvallar Oktyabr tumani deb nomlangan. Ozarbayjon oʻz mustaqilligiga erishgach, Ozarbayjon Respublikasi Oliy Kengashining 1992-yil 29-apreldagi qaroriga binoan Oktyabr tumani nomi Yasamal tumani deb oʻzgartirildi. Boku metrosining Nizomiy, Fanlar Akademiyasi, Inshaatchilar va 20 yanvar metro stansiyalari tuman hududida joylashgan.<ref name="R110" /><ref name="R111" />
 
Yasamal tumanida joylashgan muhim joylardan Ozarbayjon davlat akademik milliy drama teatri, Jalil Mammadquluzo uy muzeyi, Leopold va Mstislav Rostropovichning uy-muzeyi va „Azerfilm“ studiyasini keltirib oʻtish mumkin.<ref name="R112" />
 
== Arxitektura ==
[[Image:Palacio de los Shirvanshah, Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 165-167 HDR.jpg|thumb|2000 yilda Ichki Sheher, Shirvanshahlar saroyi va Qiz minorasi bilan birga YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan.<ref name="R113" />]]
 
2000-yilda Icherishahar, Shirvonshohlar saroy kompleksi va Qiz qal’asi UNESCO ning Umumjahon nomoddiy madaniy merosi roʻyxatiga kiritilgan. Arab xalifaligi yuksalish davrida Bokuda Ozarbayjon arxitekturasining eng qiymatli namunalari yaratilgan. Oʻrta asr arxitektura namunalaridan Nardaran qal’ası, Ramana qal’ası, Muhammad masjidi, Shoh masjidi, Hoji Qayib hammomi va Otashgohni sanab oʻtish mumkin. 2000-yilda Bokuning Bokuning Saboil tumanida Icherishahar, Shirvonshohlar saroy kompleksi va Qiz qal’asi UNESCO ning Umumjahon nomoddiy madaniy merosi roʻyxatiga kiritilgan.<ref name="R114" /><ref name="R115" /><ref name="R116" /><ref name="R117" />
 
XIX asr oxirida Ozarbayjonda neft sanoatining taraqqiyoti mamlakat arxitekturasiga taʼsir qilgan. Bokuning sur’atli iqtisodiy taraqqiyoti boy sanoatchilarning yuqori tabaqasining yaralishiga sabab boʻldi, ular orasida Hoji Zeynalabdin Tagiyev, Aga Musa Nagiyev, Murtuza Muxtorov, Shamsi Asadullaev kabi mulkdorlar Bokuda koʻp sonli ijtimoiy binolar, maktablar va shifoxonalarning tashkil qilinishida katta rol oʻynadi. Ozarbayjon Xalq Respublikasining arxitektura namunalaridan Ozarbayjon davlat akademik opera va balet teatri, Boku shahar hokimiyat binosi, Ismoiliya saroyi va Saodat saroyini aytish mumkin. 1890-yillarda Mardakonda qurilgan Boku sanoatchisi Murtuza Muxtorov villasi Boku boylarining shahar tashqarisidagi bogʻlarni tashkil qilish boshlangʻichi boʻldi.<ref name="R14" />
 
Bokuning yangi kapitalist shahari qismining shakllanishida Ozarbayjon arxitektori Qosimbey Hojiboboyevning katta roli boʻlgan. U icherishahardan tashqaridagi binolarning aspsoy qismidan birini tashkil qilgan „Parapet“ nomli markaziy maydonining qurilishini amalga oshirilgan.
 
Sovet davri Ozarbayjon arxitekturasining ilk namunasi Boku atrofida ishchi aholi punktlarining qurilishi bilan bogʻliqdir. Absheronda ishchi aholi punktlarining qurilishi ushbu davrda yosh sovet arxitekturasining ilk namunalari edi. Sobiq SSSRda ilk bosh planlardan boʻlgan „Katta Boku“ning bosh plani yangi tashkil qilinadigan tumanlarni ham oʻz ichiga olardi. Joy muammosining hal qilinishi bilan bogʻliq tadbirlar bilan bir qatorda Absheron yarimorolida transport aloqasi ham takomillashdi. 1926-yilda Bokuning neft tumanlarini shaharlar bilan bogʻlagan elektrik temir yoʻli oʻtkazildi. Sobiq SSSRda ilk elektrik temir yoʻli boʻlgan bu liniya yoʻl davomida quriladigan binolar kompleksining arxitektura qarori bilan bogʻliq edi. Bu davrda qurilgan Sabunchi vokzalining binosi bu binolarning eng qiziqarli namunalaridandir. Ilk turarjoy massivlaridan boʻlgan Mammadyorov aholi punktining qurilishi umumittifoqiy ahamiyatli tadbirlardan edi.<ref name="R118" />
 
Dunyoda ilk bora ochiq dengizda, poʻlat tirgaklar ustida qurilgan shaharcha boʻlgan Neft Toshlarining loyihasi va qurilishi urushdan keyingi davr arxitekturasida alohida oʻrin egallaydi. Neft Toshlari 1949-yilda Kaspiy dengizidagi boy neft konining paydo boʻlishiga asos solindi. Boku markaz qismining qaytadan qurilishi 1950-yillardagi Ozarbayjon arxitektorlarining muhim ijodiy faoliyati sifatida davom etardi. 1960-yillar oxiri — 80-yillarda Bokuda bir qator yirik ijtimoiy bino va manzillar qurilgan. Bulardan Boku davlat sirki, Respublika saroyi, „Boku“, „Qorabogʻ“, „Ozarbayjon“, „Moskva“, „Absheron“ mehmonxonalari, Boku temiryoʻl vokzali, Guliston saroyi va boshqa binolar shaharning meʼmorlik koʻrkini yana-da goʻzallashtirdi.<ref name="R118" />
 
Bokuning XXI asr arxitektura namunalaridan SOCAR Tower, Haydar Aliyev markazi, Park Bulvar, JW Marriott Absheron, SOFAZ Tower, Xalqaro Maqom Markazi va Olov maydonlarini keltirib oʻtish mumkin.<ref name="R119" />
 
=== Parklari va bogʻlari ===
[[Image:Fuente en Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 227-229 HDR.jpg|thumb|Filarmoniya bogʻi.]]
Bokuning Eng mashhur va katta parki — Boku bulvaridir. Dengiz qirgʻogʻi bulvar Boku shahr Dumasining 1909-yilda qabul qilgan qaroriga asosan qurilgan. Bulvarning tashkil etilishi oʻsha vaqtda Boku Dumasida ishlaydigan mashhur muhandis Mammadhasan Hojinskiy nomi bilan bogʻliq. 1920-yil boshlarida Bokuda koʻklamzorlashtirish va bogʻ-park arxitekturasi sohasida muhim ishlar koʻrilishi boshlandi. 1930-yillar boshlarida yangi Boku bulvarining qurilishi Boku markaziy qismining umumiy meʼmorlik-reja qurilishining yaxshilanishiga sezilarli taʼsir koʻrsatdi. Bu davrda Bokuning arxitektura taraqqiyoti 1924-1927-yillarning bosh rejasida nazarda tutilgan bir qator yirik ijtimoiy binolarning qurilishining tugatilishi va koʻklamzorlashtirish ishlarining kengaytirilishi bilan natijalanadi. 1970-yillarda bulvar sharq va gʻarb istiqomatlarida kengaytirilib, 3,7 kilometrga yetkazildi. 1998-yildan Boku bulvari milliy park statusini oldi. Bulvarda turli koʻngilochar, tijorat, madaniyat va sport markazlari faoliyat koʻrsatadi. Bulvarning mashhur obyektlaridan Xalqaro Maqom Markazi, Boku Sport Saroyi, Boku Kristal zali, Shayton charxi, Kichik Venetsiya shaharchasi va Tosh solnomasi muzeyini keltirib oʻtish mumkin.<ref name="R118" /><ref name="R120" /><ref name="R121" />
 
2010-yilda bulvarda Davlat Bayrogʻi Muzeyi va Davlat Bayrogʻi Maydonining ochilishi boʻldi. 20000 m² hududga ega boʻlgan maydonga oʻrnatilgan ustunning balandligi 162 metr, poydevorining diametri 3,2, ustki qismi esa 1.09 metrdir. Dastgohining umumiy ogʻirligi 220 tonnadir. Bayroqning eni 35 metr, uzunligi 70 metr, umumiy hajmi 2450 kvadratmetr, ogʻirligi esa tahminan 350 kg ga teng. Ginnes rekordlari tashkiloti 2010-yil 29-mayda Ozarbayjon davlat bayrogʻi ustuni dunyodagi eng yirik bayroq ustuni deb tan oldi.<ref name="R122" /><ref name="R123" />
 
Hozirda Bokuning turli joylarida joylashgan parklarning har birining oʻz infratuzilmasi, koʻp sonli kafe, restoran, attraksion va bolalar maydonchasi bor. Bokuning eng muhim parklaridan Ofitserlar bogʻi, Filarmoniya bogʻi, Xagani bogʻi, Togʻusti bogʻi, Dada Qoʻrqut bogʻi va Markaziy botanika bogʻini aytish mumkin.<ref name="R124" />
 
== Madaniyati ==
2009-yilda Boku İSESKOning „Islom madaniyati poytaxti“ deb eʼlon qilindi.<ref name="R125" />
 
=== Musiqa sahnasi ===
[[Image:Pht-Vugar Ibadov eurovision (31).jpg|thumb|Bokuda „Eurovision-2012“ tanlovi „Crystal Hall“]]
XIX asr oxirlarida Boku ziyolilarining musiqiy dam olishining asosiy formasi uylarda tashkil qilingan musiqiy kechalar doirasidan chetga chiqqan havaskor musiqa edi. Musiqa havaskorlari mahalliy bastakorlar, harbiy kapelmeysterlarining, musiqa muallimlarining ishtiroki bilan ommaviy konsertlar (koʻpincha xayriya uchun) tashkil qilardilar.<ref name="R80" />
 
Bokuliklarning ilk tinglagan operasi Aleksey Verstovkiyning 1889-yil may oyida D. Agryonov-Slavyanskiy kapellasining konsertida taqdim qilgan „Askold mozori“ operasi boʻlgan. Oʻsha yil 5-dekabrda gastrolga kelgan Tbilisi opera truppasi ijrosida Bokuda ilk havaskor opera spektakli qoʻyildi. Ochilishda Aleksandr Dargomijskiyning „Suv parisi“ spektakli qoʻyildi. Truppada Ioakim Tartakov, Varvara Zarudnaya, Tatyana Lyubatovich kabi mashhur qoʻshiqchilar bor edi. 1894-yil 16-mayda Peterburg truppasi ijrosida Bokuda ilk havaskor balet spektakli qoʻyildi. Ochilishda A.Adaning „Dengiz xizmatchisi“ balet spektakli qoʻyildi. 16-dan 20-maygacha qoʻyilgan besh spektakl orasida Adolf Adamning „Jizel“ va Leo Delibning „Koppeliya“ baletlari ham bor edi.<ref name="R80" />
 
Boku musiqachilari oʻz kuchlarini birlashtirish uchun 1895-yilda teatr va musiqa shoʻbalari, havaskor orkestrlar yaratdilar. Bu oskestr F. Parizek boshchiligida 1897-yilda Bokuda ilk simfonik konsert mavsumini ochdi.<ref name="R80" />
 
1908-yil 12-yanvarda Uzeyir Hojibeyovning „Layli va Majnun“ operasi Bokuda qoʻyildi. Bu Musulmon Sharqining ilk operasi edi. Boku 1950-yillardan boshlab „Jaz shahri“ sifatida ham tanilgan. Shahar 11 martadan koʻp xalqaro jaz festivaliga mezbon boʻldi. 2012-yilda Boku shahrida 57-Yevrovideniye Qoʻshiq musobaqasi tashkil qilindi.<ref name="R126" /><ref name="R127" /><ref name="R128" /><ref name="R129" /><ref name="R130" /><ref name="R131" />
 
Bokuda bir qancha musiqa janrlari, shu jumladan, mayxona, 1960-yillarda Jaz-maqom, 1980-yillar oʻrtalarida rus shansonidan yaralgan „Boku shansoni“ yaratildi. Shaharning muhim musiqa sahnalaridan Boku Kristal zali, Haydar Aliyev markazi, Ozarbayjon Davlat Akademik Filarmoniyasi va Xalqaro Maqom Markazini keltirib oʻtish mumkin.<ref name="R132" /><ref name="R133" />
 
=== Muzey va galereyalari ===
[[Image:Nizami Museum of Azerbaijan Literature main façade, Baku, 2015.jpg|thumb|Nizami Ganjaviy nomidagi Ozarbayjon milliy adabiyot muzeyi.]]
Bokuda 20 dan ortiq muzeylar va sanʼat galereyalari mavjud. Shaharning mashhur muzeylaridan Ozarbayjon Tarix muzeyi, Nizomiy Ganjaviy nomidagi Milliy tarix muzeyi, Ozarbayjon milliy adabiyot muzeyi, Ozarbayjon Gilam muzeyi, Hasanbey Zardabiy nomidagi tabiat tarix muzeyi, Miniatura kitob muzeyi, Ozarbayjon zamonaviy sanʼat muzeyi va Ozarbayjon milliy sanʼat muzeyi, Bulbul uy muzeyi, Narimon Narimanov xotira muzeyi, Niyoziyning uy muzeyi, Vagif Mustafazadeyning uy muzeyi, Tohir Salohovning uy muzeyi, Leopold-Mstislav Rostropovich uy-muzeyi va Jalil Mammadquluzodaning uy muzeyini keltirib oʻtish mumkin.<ref name="R134" />
 
=== Kino sohasi ===
1898 yil 8 yanvarda Bokuda xorijiy filmlar namoyish etildi. 1898-yilda fotograf Aleksandr Mishon Bokuda „Balaxanida neft fontani“ va „Bibihaybat neft maʼdanida yongʻin“ nomli hujjatli syujetlarni lentaga yozib Ozarbayjon kinosi tamalini qoʻydi.<ref name="R135" /><ref name="R136" />
 
Bokuda 26 kinozali boʻlgan sakkiz davlat va xususiy kinoteatr bor. Shaharning mashhur kinoteatrlaridan biri — Nizami kino markazi, Park Cinema kinoteatri va CinemaPlusni aytish mumkin. Bokuda olingan mashhur kinolardan „Arshin, ol oluvchi“, „Amfibiya odam“, „Dunyo yetarli emas“, „Tugʻilgan kun“, „Bir janub shahrida“, „Olmos qoʻl“, „Kun oʻtdi“, „Qoʻrqma, Men sen bilanman“, „Neft va millionlar saltanatida“, „Oxirgi tepalik“, " Ali va Nino ", „Toʻla“ va boshqalarni keltirib oʻtish mumkin.<ref name="R137" /><ref name="R138" />
 
=== Kutubxonalari ===
Bokuda ilk rasmiy ijtimoiy kutubxona 1896-yilda ochilgan. Shaharning mashhur kutubxonalaridan Ozarbayjon Milliy kutubxonasi, F.Kocharli nomidagi Respublika bolalar kutubxonasi, J.Jabborli nomidagi Respublika yoshlar kutubxonasi va AMMning Markaziy ilmiy kutubxonasini qayd qilish mumkin. Shuningdek, shaharda Ozarbayjonning eng katta kitob doʻkonlari tarmogʻi „Ali va Nino“ joylashgan.<ref name="R139" /><ref name="R140" /><ref name="R141" />
 
=== Teatrlari ===
[[Image:Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theatre main façade, 2015.jpg|thumb|Ozarbayjon davlat akademik opera va balet teatri.]]
1873-yil 10-martda (23-da) Bokuda maktab sahnasida Mirza Fataliy Oxunzodaning „Lankaron xonining vaziri“ pyesasining sahnaga chiqishi Ozarbayjon milliy teatri tamalining qoʻyilishiga turtki boʻldi. 1883-yilda Boku teatr havaskorlari guruhi professional guruhga aylandi. Boku guruhining ilk spektakllari keyinchalik Ozarbayjonda teatr sanʼati taraqqiyotiga kuchli taʼsir oʻtkazdi.<ref name="R2" /><ref name="R14" />
 
Bokuda 15 dan ortiq muzey va sanʼat galereyasi mavjud. Shaharning mashhur teatrlaridan Ozarbayjon davlat akademik milliy drama teatri, Ozarbayjon Davlat qoʻgʻirchoq teatri, Ozarbayjon davlat akademik opera va balet teatri, Ozarbayjon davlat yosh tomoshabinlar teatri, Ozarbayjon davlat musiqali teatri, Boku shahar teatri, Boku bolalar teatri, Ozarbayjon davlat pantomimiya teatri, Ozarbayjon davlat rus drama teatri, „Uns“ teatri va Ozarbayjon davlat musiqiy teatri ham bor.<ref name="R142" />
 
== Taʼlim ==
1865-yilda Ozarbayjonda birinchi gimnaziya Boku shahrida tashkil etilgan. Hoji Zeynalabdin Togʻiyev qizlar maktabi 1901-yil 7-oktyabrda Boku shahrida tashkil etilgan. Bu Kavkazortida yagona qizlar maktabi edi. 1910 yilga qadar Boku shahrida faqat ikki oʻrta maktab bor edi: umumtaʼlim maktabi va gimnaziya.<ref name="R14" /><ref name="R143" /><ref name="R144" />
 
2013 yilda Bokudagi shahar taʼlim boʻlimida 311 toʻliq oʻrta maktab, 3 umumiy, 7 maxsus, kechki (yarim vaqtda) va nogiron bolalar uchun 4 ta maktab mavjud edi. Ushbu maktablarda 318 750 nafar oʻquvchini tayyorlash boʻyicha 29949 oʻqituvchi faoliyat koʻrsatmoqda. Shaharning mashhur oliy oʻquv yurtlaridan Ozarbayjon davlat iqtisodiyot universiteti, Xazar universiteti, Boku davlat universiteti, ADA universiteti, Boku oliy neft maktabi, Ozarbayjon davlat rassomlik akademiyasi, Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi, Ozarbayjon davlat neft va sanoat universiteti va Ozarbayjon tibbiyot universitetini aytish mumkin. Buyuk Britaniyaning „Quacquarelli Symonds“ shirkati 2018-yil uchun jahon universitetlarining reytingida Xazar universiteti 701-750, Boku davlat universiteti esa 801-1000-oʻrinlarni egallab turibdi.<ref name="R145" /><ref name="R146" /><ref name="R147" />
 
== Sport ==
 
=== Futbol ===
[[Image:The opening ceremony of the first European games 7.jpg|thumb|Boku Olimpiya stadioni.]]
Boku futbol klublaridan „Neftchi“, „Inter Boku“, „Sabail“ va „Zira“ sanab oʻtish mumkin. Qarabağ mojarosiga koʻra, Boku ham vaqtincha Qorabogʻ futbol klubiga mezbonlik qiladi. Shaharda Boku Olimpiya stadioni, Tofiq Bohramov nomidagi Respublika stadioni, Dalga Arena, Bayil Arena, Bakcell Arena va Inter Arena stadionlari joylashgan.<ref name="R148" /><ref name="R149" />
 
2000 yildan keyin Boku shahrida futbol boʻyicha 17 yoshgacha Yevropa Chempionati 2016, FIFA U-17 ayollar oʻrtasidagi jahon chempionati 2012 kabi xalqaro futbol musobaqalari oʻtkazildi. 2019-yilda UEFA Yevropa Ligasi finali Boku Olimpiya stadionida boʻlib oʻtadi. 2020 yilda UEFA Yevro-2020 guruh bosqichi va 1/4 finaliga mezbonlik qiladi.<ref name="R150" /><ref name="R151" /><ref name="R152" />
 
Shuningdek, Bokuda „Araz-Naxchivan“ klubi, „Olimpik“, „Neftchi-Boku“, „Ekol-Baku“ va „Yasamal“ futzal klublari mavjud.<ref name="R153" />
 
=== Boshqa sport turlari ===
Bokuda turli sport markazlari mavjud. Shaharning mashhur sport maydonlaridan Haydar Aliyev Sport Arenasi va Boku Sport saroyini aytish mumkin. 2000-yildan soʻng Bokuda Baku Cup, 17 yoshgacha Yevropa Chempionati 2016, FIFA U-17 ayollar oʻrtasidagi jahon chempionati 2012, 2010 Kurash boʻyicah Yevropa Chempionati, Badiiy gimnastika boʻyicha 25-Yevropa chempionati kabi xalqaro sport musobaqalari oʻtkazildi. 2016-yilda Bokuda 42-Shaxmat Olimpiadasi, 2017-yilda esa 2017 Islom Hamdoʻstligi Oʻyinlari oʻtkazildi. Hozirda Bokuda Tour d’Azerbaidjan velosiped musobaqalari va Formula-1 chempionatining Ozarbayjon Gran Prisi oʻtkazilmoqda.<ref name="R154" /><ref name="R155" /><ref name="R156" /><ref name="R157" /><ref name="R158" /><ref name="R159" />
 
2008-yildan eʼtiboran Bokuda voleybol boʻyicha Ozarbayjon Superligasi oʻtkazilmoqda. Shaharda Azerreyl, Azeryol VK, Lokomotiv Baku və Rabita Baku ayollar voleybol klubi bor.<ref name="R160" /><ref name="R161" />
 
=== Yevropa oʻyinlari ===
2015-yilda Boku ilk Yevropa Oʻyinlariga mezbonlik qilgan. Musobaqalarda 50 mamlakatning 10000 sportchisi 30 sport turida kurashdilar. Musobaqada Bokuning 11, Mingachevirning esa 1 sport binosidan foydalanildi. Yevropa oʻyinlari natijasida shaharda Boku suv sportlari saroyi, Milliy gimnastika Arenasi va Boku oʻq otish markazi qurildi.<ref name="R162" /><ref name="R163" /><ref name="R164" />
 
== Transport ==
=== Ijtimoiy transport ===
[[Image:Vista de Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 138.jpg|thumb|Boku funikulyoru]]
Bokuning ijtimoiy transport koordinatsiyasi va taraqqiyoti Boku Transport Agentligi tomonidan nazorat qilinadi. 2017-yil 25-maydan eʼtiborab Bokuda barcha marshrut yoʻnalishidagi avtobuslarda „Boku Kart“ tizimi xizmat koʻrsatadi.<ref name="R165" /><ref name="R166" />
 
Boku konkasi ilk bora 7-aprel 1889-yilda harakatga keltirildi. 1923-yil 1-oktyabrda Bokuda elektrik tramvay liniyasining tortilishi boshlandi va 1924-yil fevral boshlarida bu liniya foydalanishga topshirildi. 1941-yil dekabrda trolleybus liniyasi tortildi, 1960-yildan tramvay parki tomonda Boku funikulyori ishga tushirildi. 2002-yilda tramvay transporti, 2004-yilda esa trolleybus transporti olib tashlandi.<ref name="R167" /><ref name="R168" /><ref name="R169" /><ref name="R170" />
 
1967-yil 6-noyabrda ishga tushirilgan Boku Metropoliteni Ozarbayjonda yer osti temir yoʻllarini bogʻlaydigan shahar yoʻlovchi tashish tizimidir. Metropoliten liniyalari 36,63 km uzunlikda boʻlib, 3 ta liniyadagi 25 stansiyadan, 1 ta elektr omboridan va boshqaruv apparati joylashgn texnologik blokdan iborat. Barcha metro stansiyalari uchun yoʻl haqi bitta tarif boʻyicha belgilanadi. Metropolitendagi yagona toʻlov vositasi — „Baku Kart“ plastik kartochkasi tizimidir. 2015-yil natijalariga koʻra, metropoliten oʻrtacha kuniga 589,1 mingta, yiliga 215 million nafar yoʻlovchi tashiydi.<ref name="R171" />
 
=== Temiryoʻl transporti ===
Boku temiryoʻl transporti Ozarbayjon Temir yoʻllari tomonidan boshqariladi. Ozarbayjonda temiryoʻl tamali 1878-yilda qoʻyilgan va 1880-yil 20-yanvarda qurilish yakunlangan. Uning uzunligi jami 20 km boʻlgan Boku-Sabunchi-Suraxani temir yoʻlidan iborat edi. 1945-yil 6-iyulda SSSR Davlat Mudofaa Qoʻmitasi qarori bilan mustaqil Ozarbayjon temiryoʻli yaratilgan. Yoʻllar vazirining 1945-yil 28-iyuldagi 674-sonli buyrugʻi bilan Ozarbayjon temir yoʻli 1945-yil 1-oktyabrdan tashkil qilingan. 1953-yil 14-may kuni Ozarbayjon va Kavkazorti temir yoʻllari Kavkazorti temir yoʻli nomi ostida birlashdi va uning markaziy ofisi Tbilisiga koʻchirildi.<ref name="R172" />
 
Boku-Tbilisi-Qars temir yo'lida qurilish ishlari 2018 yilda yakunlanishi kutilmoqda.<ref name="R173" />
 
=== Suv transporti ===
[[Image:Pleasure boat in the bay of Baku, Azerbaijan.jpg|thumb|Uch qavatli kema, Boku koʻrfaziga dengiz safarlari uchun ishlatilgan.<ref name="R174" />]]
XIX asrda Bokuda neft hosilotining sur’atli ortishi Kaspiyda kemachilik rivojiga turtki boʻlgan. Kaspiy Dengizi kemachiligining asosi 1858-yil 21-mayda „Kavkaz va Merkuriy“ Aksiyadorlik jamiyatining tashkil etilishi bilan boʻldi. 1881-yilda Bokuda ilk dengizchilik sinflari tashkil etildi. 1902-yilda Boku Xalqaro dengiz savdo porti taʼsis etildi. 1962-yilda Kaspiy dengizi transport loyihasi — qidiruv ilmiy-tadqiqot instituti mutaxassislarining loyihasi asosida Boku-Turkmanboshi kema qatnovi yoʻlga qoʻyildi.<ref name="R175" /><ref name="R176" />
 
=== Havo transporti ===
Ayni paytda Haydar Aliyev nomidagi xalqaro aeroporti (GYD) Bokuda yagona xalqaro aeroport va Kavkazdagi eng yirik xalqaro aeroportdir.<ref name="R177" />
 
== Mashhur shaxslar ==
Shaharning mashhur shaxslaridan pianist Vagif Mustafazadeh, qoʻshiqchi Muslum Magomaev, skripkachi Mstislav Rostropovich, rassom Tohir Salohov, shoir Mikayil Mushfig, aktrisa Xokima Qurbonova, Prezident [[Ilhom Aliyev|Ilhom Aliev]], kashfiyotchi Mehdi Huseynzoda, haykaltarosh Tokay Mamedov, olim Lutfi Zadeh, futbolchi Anatoliy Banishevski, mesenat Hoji Zeynalabdin Tagiev, shaxmatchimiz Harri Kasparov, balerin Gamar Almaszade va boshqalar.<ref name="R178" />
<gallery class="center" perrow="10">
Fayl:Qudsi.jpg|Abbosquli oğa Bakixanov, Ozarbayjon shoiri, yozuvchi, olim, mutafakkir va tarjimon
Fayl:Haji Zeynalabdin Taghiyev.jpg|Hoji Zeynalabdin Tagiyev, Ozarbayjonning mesenati
Fayl:Huseyn Arablinski 2.jpg|Husayn Arablinskiy, Ozarbayjonning aktyori va rejissyori
Fayl:Mammad Amin Rasulzade.jpg|Muhammad Amin Rasulzoda, Ozarbayjon Demokratik Respublikasining asoschilaridan biri
Fayl:R Sorge.jpg|Rixard Zorge, Ikkinchi jahon urushidan oldin va urush davrida Germaniyada va Yaponiyada jurnalist sifatida tanilgan agent
Fayl:Aliaga Vahid.jpg|Aliaga Vahid, Ozarbayjon shoiri
Fayl:Afrasiyab Badalbeyli 1930-s.jpg|Afrosiyob Badalbeyli, Ozarbayjon klassik bastakori va dirijyori
Fayl:Landau.jpg|Lev Landau, 1962-yilda Fizika boʻyicha ekstravagans matematikasi nazariyasini kashf qilgani uchun Nobel mukofoti bilan taqdirlangan
Fayl:Qara Qarayev.jpg|Gara Garayev, Ozarbayjon bastakori va pedagogi
Fayl:Mehdi Huseynzade.jpg|Mahdiy Huseynzadeh, Ozarbayjon partizani va razvedka xodimi
Fayl:Zadeh, L.A. 2005.jpg|Lutfi Zoda, sunʼiy intellekt sohasida noaniq mantiq mantiq nazariyasi asoschisi
Fayl:Tofiq Bahramov.jpg|Tofiq Bahramov, Ozarbayjon futbol sudyasi
Fayl:Mədinə Gülgün.jpg|Madina Gulgun, Ozarbayjon shoirasi
Fayl:RIAN archive 23517 US National Symphony Orchestra conductor Mstislav Rostropovich.jpg|Mstislav Rostropovich, skripkachi
Fayl:Tair Salakhov.jpg|Tahir Salahov, Ozarbayjon rassomi
Fayl:Emin Sabitoğlu.jpg|Emin Sabitoʻgʻli, Ozarbayjon bastakori
Fayl:Mushfig.JPG|Mikayil Mushfiq, Ozarbayjon shoiri
Fayl:Müslüm Maqomayev.jpg|Muslim Maqomayev, Ozarbayjon qoʻshiqchisi
Fayl:Anatoliy Banishevskiy (1967).png|Anatoliy Banishevskiy, 2004 yilda Ozarbayjonda soʻnggi 50 yil ichida eng yaxshi futbolchi deb topildi
Fayl:Ilham Aliyev par Claude Truong-Ngoc juin 2014.jpg|Ilhom Aliyev, Ozarbayjon prezidenti
Fayl:Aziza BakuJazz2007.jpg|Aziza Mustafazadeh, ozarbayjonlik pianinochi
Fayl:MiriYusif.jpg|Miri Yusif, ozarbayjon xonandasi
Fayl:Rəşad Sadıqov.jpg|Rashod Sodiqov — Ozarbayjon milliy terma jamoasining eng yaxshi futbolchisi
Fayl:Ramil Guliyev London 2017.jpg|Ramil Guliyev, 200 metrlik poygada jahon chempioni
</gallery>
 
== Hamdoʻst shaharlar ==
Boku 1978-yildan beri Hamdoʻstlik shaharlari federatsiyasining aʼzosi.<ref name="R179" />
{|class="wikitable"
|- valign="top"
|
* {{Bayroq|SEN}} [[Dakar]], [[Senegal]], <small>(1970)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|ITA}} [[Neapol]], [[İtaliya]], <small>(1972)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|BIH}} [[Sarayevo]], [[Bosniya va Gersegovina]], <small>(1972)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|USA}} [[Hyuston]], [[Texas]], [[AQSh]], <small>(1976)</small><ref name="R181" />
* {{Bayroq|IRQ}} [[Basra]], [[Iroq]], <small>(1979)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|FRA}} [[Bordo]], [[Fransa]], <small>(1976)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|GER}} [[Mayns]], [[Germaniya]], <small>(1984)</small><ref name="R180" />
||
* [[Image:Flag of Vietnam.svg|25px]] [[Vungtau]], [[Vyetnam]], <small>(1984)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|TUR}} [[Izmir]], [[Turkiya]], <small>(1986)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|IRN}} [[Tabriz]], [[Eron]], <small>(1986)</small><ref name="R180" />
* {{Bayroq|USA}} [[Honolulu]], [[Gavayi]], [[AQSh]], <small>(1998)</small><ref name="R182" />
* {{Bayroq|BRA}} [[Rio-de-Janeyro]], [[Braziliya]], <small>(2013)</small><ref name="R183" />
* {{Bayroq|GEO}} [[Tbilisi]], [[Gruziya]], <small>(2015)</small><ref name="R184" />
* {{Bayroq|TUR}} [[Anqara]], [[Turkiya]], <small>(2016)</small><ref name="R185" />
|}
 
== Galereya ==
<gallery mode=packed>
File:Gobierno de Azerbaiyán, Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 27.jpg|Hukumat uyi
File:Templo de fuego, Baku, Azerbaiyán, 2016-09-27, DD 23.jpg|[[Otashgoh]]
File:Salvatore Ferragamo Baku.jpg|Neftchilar xiyobonida butik
File:İçərişəhər metrosu.JPG|Icherishahar metrostansiyasining tungi koʻrinishi
File:Panorama of night Baku, Azerbaijan IMG 9682.jpg|Azneft maydoni
</gallery>
 
== Xorijiy oʻtishlar ==
{{commonscat|Baku}}
* Gasimov, Zaur: The Caucasus, in: Europäische Geschichte Online (EGO), hg. vom Institut für Europäische Geschichte (IEG), Mainz European History Online (EGO), published by the Institute of European History (IEG), Mainz 2011-11-17.
* [http://www.bakucity.az/main/index_ru.html Boku shahrining rasmiy vebsayti {{ref-ru}}]
* [http://ingvarr.net.ru/photo/105 Boku shahrining rasmlari]
 
== Manbalar ==
{{OʻzME}}
<span style="display:none;">
{{Osiyo poytaxtlari}}
<ref name="R1" >{{cite web|title=«Bakı» sözünün izahlı mənası|url=http://azens.az/menu-azerbaydzan/item/551-bak-soezunun-izahl-maenas|publisher=azens.az|accessdate=25 sentyabr 2017}}</ref>
[[Turkum:Boku| ]]
 
<ref name="R2" >{{cite web|title=Milli ruhumuzu təsdiq edən toponimlərimiz|url=http://www.anl.az/down/meqale/xalqcebhesi/2014/yanvar/346071.htm|publisher=www.anl.az|accessdate=25 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R3" >{{cite web|title=Bakı kimi çoxlu "küləklər şəhəri" var|url=https://www.azadliq.org/a/27618940.html|publisher=www.azadliq.org|accessdate=25 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R4" >{{cite web|title=Bakı sözünün mənası nədir?|url=https://news.milli.az/interest/381414.html|publisher=news.milli.az|accessdate=25 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R5" >{{cite book|last=Исмизаде О.Ш.|first=Джидди Г.А.|title=Девичья бвшня в Баку|date=968|location=Баку|pages=9-20}}</ref>
 
<ref name="R6" >{{cite book|last=Ашурбейли|first=Сара|title=Очерк истории средневекового Баку (VIII – нач.XIX в.в.)|date=1964|publisher=Издательство АН Азерб.ССР|location=Баку|page=336|pages=29}}</ref>
 
<ref name="R7" >{{cite book|title=Bakı şəhəri. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI|date=24 sentyabr 2017|location=Bakı|url=http://files.preslib.az/projects/remz/pdf/atr_paytaxt.pdf|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R8" >{{cite book|last1=Rəcəbli|first1=Qəzənfər|title=Azərbaycan tarixi|date=2013|publisher=Elm və təhsil|location=Bakı|pages=544|accessdate=29 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R9" >Ə.S.Sumbatzadə və başqaları. Azərbaycanın Rusiya ilə birləşdirilməsi və onun mütərəqqi iqtisadi və mədəni nəticələri, səh. 63- Обозрение российских владении за Кавказом, Т. IV, стр. 69</ref>
 
<ref name="R10" >M.Ə.Musayev. XIX əsrdə Bakı şəhərinin ticarəti, səh. 84-86.</ref>
 
<ref name="R11" >{{cite web|title=Bakının "Qara Şəhər"in tarixi|url=http://azens.az/menu-azerbaydzan/item/1079-bak-n-n-gara-shaehaer-in-tarikhi|publisher=azens.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R12" >Ə.Quliyev. Bakı proletariatının şanlı qələbəsi, Bakı, 1955. </ref>
 
<ref name="R13" >"New Republics in the Caucasus", ''The New York Times Current History'', v. 11 no. 2 (March 1920), p. 492</ref>
 
<ref name="R14" >Michael Smith. "Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917-1920", ''Journal of Contemporary History'', Vol 36, No. 2, (Apr. 2001), p. 228</ref>
 
<ref name="R15" >[http://www.sakharov-center.ru/publications/azrus/az_004.htm Michael Smith. "Azerbaijan and Russia: Society and State: Traumatic Loss and Azerbaijani National Memory"]</ref>
 
<ref name="R16" >Azərbaycan tarixi. 7 cild, 5-ci cild, Bakı, 2001, s.268-314</ref>
 
<ref name="R17" >{{cite web|last1=Sultanov|first1=Chapay|title=BAKU OIL IN DECISIVE BATTLES OF WORLD WAR II|url=http://www.visions.az/en/news/580/588903a7/|publisher=www.visions.az|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R18" >Yale, William (1968) ''Near East: A Modern History'' p. 247</ref>
 
<ref name="R19" >Dadyan, Khatchatur(2006) ''Armenians and Baku'', p. 118</ref>
 
<ref name="R20" >{{cite book|title=Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. VI cild (aprel 1920 - iyun 1941).|date=2008|publisher=Elm|location=Bakı|pages=568|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R21" >{{cite web|last1=Agayev|first1=Vagif|title=World War II and Azerbaijan|url=http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/32_folder/32_articles/32_ww22.html|website=www.azer.com|publisher=[[Azerbaijan International (jurnal)|Azerbaijan International]]|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R22" >{{cite web|last1=McLaughlin|first1=Daniel|title=Prized by Hitler, Azerbaijan is back in oil and gas boom|url=http://www.irishtimes.com/news/prized-by-hitler-azerbaijan-is-back-in-oil-and-gas-boom-1.503524|website=www.irishtimes.com|publisher=www.irishtimes.com|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R23" >{{cite web|title=Azərbaycanda neft qazçıxarmanın tarixi|url=http://www.socar.az/socar/az/company/about-socar/oil-history-in-azerbaijan|website=www.socar.az|publisher=[[SOCAR]]|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R24" >{{cite web|last1=Sadiqli|first1=Fikrat|title=Bakı nefti olmasaydı...|url=http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2015/aprel/431835.htm|website=www.anl.az|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R25" >{{cite web|title=BAKI ŞƏHƏRİNİN TARİXİ|url=http://baku-ih.gov.az/page/11.html|publisher=baku-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R26" >ARSPİHDA, f. 1, s. 23, i. 8, v. 172</ref>
 
<ref name="R27" >"Бакинский рабочий" qəzeti, 20 fevral 1955-ci il.</ref>
 
<ref name="R28" >ARDA, f. 1114, s. 5, i. 914, v. 82.</ref>
 
<ref name="R29" >"Бакинский рабочий" qəzeti, 8 noyabr 1967-ci il</ref>
 
<ref name="R30" >{{cite web|title=Twenty Years After 'Black January,' Azerbaijan Still Struggles For Freedom|url=https://www.rferl.org/a/Twenty_Years_After_Black_January_Azerbaijan_Still_Struggles_For_Freedom_/1934366.html|publisher=www.rferl.org|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R31" >{{citation|title=ISC-GEM Global Instrumental Earthquake Catalogue (1900–2013)|url=http://www.isc.ac.uk/iscgem/index.php|author=ISC|year=2017|publisher=[[International Seismological Centre]]|series=Version 4.0}}</ref>
 
<ref name="R32" >Azərbaycan Respublikası Rabitə Nazirliyinin Arxivi - ARRNA. Kollegiyanın materialları, 2002-ci il, v. 33</ref>
 
<ref name="R33" >{{cite web|title=Azerbaijan: Halt Illegal House Demolitions, Forced Evictions|url=https://www.hrw.org/news/2011/06/13/azerbaijan-halt-illegal-house-demolitions-forced-evictions|publisher=www.hrw.org|accessdate=4 oktyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R34" >{{cite web|title=Azerbaijan counts human cost of architecture|url=https://www.theguardian.com/world/2014/jul/14/azerbaijan-human-rights-architecture-zaha-hadid|publisher=www.theguardian.com|accessdate=4 oktyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R35" >{{cite web|title=Tarixi binaları da Bakının tarixindən siləcəklər…|url=https://www.azadliq.info/70754.html|publisher=www.azadliq.info|accessdate=4 oktyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R36" >{{cite web|title=Bakıda XX-ci əsrin əvvəlində inşa edilən bina sökülür|url=https://www.amerikaninsesi.org/a/sosial/3370293.html|publisher=www.amerikaninsesi.org|accessdate=4 oktyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R37" >{{cite web|title=Bakının divarlardan silinən tarixi|url=http://news.lent.az/news/57258|publisher=news.lent.az|accessdate=4 oktyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R38" >{{cite web|title=Thirteen die in Azerbaijan university shooting|url=http://www.smh.com.au/world/thirteen-die-in-azerbaijan-university-shooting-20090430-ap58.html|publisher=www.smh.com.au|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R39" >{{cite web|title=“Bakı Ağ Şəhər” layihəsi 5 illiyini qeyd edir|url=https://azertag.az/xeber/Baki_Ag_Seher_layihesi_5_illiyini_qeyd_edir-1022115|publisher=azertag.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R40" >{{cite web|title=Bakı Ağ Şəhər layihəsi 3 ildən sonra|url=http://www.bakuwhitecity.com/az/newsd/83-baki-ag-sahar-layihasi-3-ildan-sonra|publisher=www.bakuwhitecity.com|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R41" >{{cite web|title=BAKININ ƏRAZİSİ|url=http://baku-ih.gov.az/page/13.html|publisher=baku-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R42" >{{cite web|title=Bakıya aid olan adalar hansılardır?|url=http://azens.az/component/k2/item/1132-bak-ya-aid-olan-adalar-hans-lard-r|publisher=azens.az|accessdate=29 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R43" >{{cite web|title=Hava|url=http://wu.edu.az/az/International/ifv/ifvwea/|publisher=wu.edu.az|accessdate=25 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R44" >{{cite book|last1=Muradov|first1=Şahbaz|title=Azərbaycan Respublikasında etno-demoqrafik proseslər: tarixi dəyişikliklər və reallıqlar|date=2013|location=Bakı|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R45" >4 Перепись Баку 1913, часть III, Население, выпуск 1, гор. Баку, Баку – 1916 г. səh. 4-5. Перепись Баку 1913 года, часть III, Население, выпуск 2, Промыслово-заводский районъ, Баку – 1915 г. səh. 4-5</ref>
 
<ref name="R46" >{{cite web|title=Bakının əhalisinin sayı 2,5 mln. nəfərə yaxınlaşır|url=https://apa.az/sosial_xeberler/bakinin-ehalisinin-sayi-2-5-milyon-nefere-yaxinlasir-9804.html|publisher=apa.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R47" >{{ru icon}} ''Kavkazskii Kalendar na 1852&nbsp;g., pp. 305–307</ref>
 
<ref name="R48" >{{ru icon}} Свод статистических данных о населении Закавказского края, извлечённых из посемейных списков 1886 года, г. Тифлис, 1893</ref>
 
<ref name="R49" >{{ru icon}} [http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=323 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. – г. Баку] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120119173918/http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=323 |date=19 January 2012 }}</ref>
 
<ref name="R50" >The Azerbaijani Turks: Power and Identity Under Russian Rule, Audrey L. Altstadt, page 32, Hoover Press, 1992, </ref>
 
<ref name="R51" >{{ru icon}} Всесоюзная перепись населения 1926 года, т. 14, Закавказская СФСР, г. Москва, 1929</ref>
 
<ref name="R52" >Soviet 1939 census</ref>
 
<ref name="R53" >Soviet 1959 census</ref>
 
<ref name="R54" >Soviet 1970 census</ref>
 
<ref name="R55" >Soviet 1979 census</ref>
 
<ref name="R56" >{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic1999.htm|title=Ethnic composition of Azerbaijan 1999|publisher=|accessdate=30 June 2015}}</ref>
 
<ref name="R57" >{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm|title=Ethnic composition of Azerbaijan 2009|publisher=|accessdate=30 June 2015}}</ref>
 
<ref name="R58" >{{cite web|title=3 milyonluq Bakıda 120 məscid|url=https://www.azadliq.org/a/24534584.html|publisher=www.azadliq.org|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R59" >{{cite web|title=Tolerantlıq|url=http://multiculturalism.preslib.az/az_a4.html|publisher=multiculturalism.preslib.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R60" >{{cite web|title=ANCAQ BAKILILARIN BAŞA DÜŞƏCƏYİ 10 SPESİFİK SÖZ|url=https://pahoo.az/ancaq-bakililarin-basa-duseceyi-10-spesifik-soz/|publisher=pahoo.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R61" > Şirəliev M. Bakı dialekti. Azərbaycan SSR EA nəşriyyatı – Bakı – 1949, 250 s.</ref>
 
<ref name="R62" >Şirəliyev M. Ş. Bakı dialekti. II çapı. Azərbaycan SSR EA nəşriyyatı – Bakı – 1957, 224 s.</ref>
 
<ref name="R63" >{{cite web|title=Bakının inzibati rayon və kəndləri|url=https://bakimiz.wordpress.com/2011/05/24/bakinin-inzibati-rayon-v%C9%99-k%C9%99ndl%C9%99ri/|publisher=bakimiz.wordpress.com|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R64" >{{cite web|title=Bakı şəhəri və onun rayonları üzrə əhalinin sayı|url=http://www.baku.azstat.org/section/demography/004.xls|publisher=www.baku.azstat.org|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R65" >{{cite web|last1=Kazımov|first1=Seymur|title=Bakı şəhər Bələdiyyəsi nə üçün yaradılmır?|url=http://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-37762070|publisher=[[BBC]]|accessdate=25 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R66" >{{cite journal|title=Interesting facts from Azerbaijan oil and gas history|date=2012|pages=2-28|url=http://www.socarplus.az/pub/book/spextra_autumn_2012/files/publication.pdf|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R67" >[http://www.president.az/articles/23441 İlham Əliyev Bibiheybət mədəninin ərazisində dünyada sənaye üsulu ilə qazılmış ilk quyunun bərpadan sonrakı vəziyyəti ilə tanış olub]</ref>
 
<ref name="R68" >{{cite web|title=“Qara qızıl” diyarı Azərbaycan|url=http://www.caspianoilgas.az/2013/?p=azerbaijan_country_of_black_gold&l=az|website=www.caspianoilgas.az|publisher=Caspian Oil & Gas Azerbaijan|accessdate=11 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R69" >{{cite web|last1=Sagheb|first1=Nasser|last2=Javadi|first2=Masoud|title=Azerbaijan's "Contract of the Century"|url=http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/24_folder/24_articles/24_aioc.html|website=www.azer.com|publisher=[[Azerbaijan International (jurnal)|Azerbaijan International]]|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R70" > Heydər Əliyev. [[Müstəqilliyimiz əbədidir]]: (Çoxcildliyin I-IX cildlərinin köməkçi aparatı).- Bakı, 2008.- 339 səh.</ref>
 
<ref name="R71" >
{{cite news
| url = http://www.azerbaijan.az/_Economy/_OilStrategy/oilStrategy_05_e.html
| title = Transport routes of Azerbaijani oil (Baku-Novorossiysk, Baku-Supsa)
| publisher = Azerbaijan Portal
| accessdate = 2008-06-08
}}</ref>
 
<ref name="R72" >{{cite web|title=AZƏRBAYCAN NEFTİ|url=http://www.azerbaijan.az/portal/Economy/OilStrategy/oilStrategy_a.html|website=www.azerbaijan.az|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R73" >{{cite web|title=Azerbaijan marks Oil Workers’ Day|url=http://news.az/articles/society/82741|website=news.az|publisher=news.az|accessdate=9 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R74" >{{cite web|title=Azərbaycanda neft yatağı ilə bağlı mühüm razılaşmanın imzalanma mərasimi olacaq|url=http://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-41253526|publisher=[[BBC]]|accessdate=13 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R75" >{{cite web|title=Baku to the future|url=https://www.economist.com/news/europe/21699164-post-soviet-autocracy-tries-transmute-black-gold-modernity-baku-future|publisher=www.economist.com|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R76" >{{cite book|title=Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. IV cild (XIX əsr).|date=2007|publisher=Elm|location=Bakı|pages=504|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R77" >Исторический обзор кредитных установлений в России. Соста- витель И.А.Печергин. СПб., 1904, стр. 121</ref>
 
<ref name="R78" >Rusiya MDTA, f. 20, siyahı 6, iş 192, v. 10; f. 583, siyahı 2, iş 1295, v. 125; f. 587, siyahı 44, iş 34, v. 107; f. 595, siy. 6, iş 183, v. 59</ref>
 
<ref name="R79" >{{cite web|title=The history of the bank|url=http://www.azerbaijan.az/portal/StatePower/Committee/committeeConcern_e.html?committeeConcern_05|publisher=www.azerbaijan.az|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R80" >{{cite web|title=Tarixcə|url=http://bfb.az/tarixce/|publisher=bfb.az|accessdate=23 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R81" >{{cite web|title=Bakı şəhərində neçə bankomat var?|url=https://news.milli.az/economy/18565.html|publisher=news.milli.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R82" >{{cite web|title=They really ARE paved with gold: From New York's Fifth Avenue to Nizami Street in Baku, these are the world's most expensive shopping streets|url=http://www.dailymail.co.uk/travel/travel_news/article-3144913/They-really-paved-gold-New-York-s-Fifth-Avenue-Nizami-Street-Baku-world-s-expensive-shopping-streets.html|publisher=www.dailymail.co.uk|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R83" >{{cite web|title=Bakıda ən yaxşı otellərin bəziləri Əliyevlərindir|url=https://www.amerikaninsesi.org/a/aliyev_hotel/2841232.html|publisher=www.amerikaninsesi.org/|accessdate=22 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R84" >{{cite web|title=Bakı “Forbes”-in cəlbedici şəhərləri siyahısında|url=http://banker.az/baki-forbes-in-c%C9%99lbedici-s%C9%99h%C9%99rl%C9%99ri-siyahisinda/|publisher=banker.az|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R85" >{{cite web|title=Bakı dünyanın ən görməli yerlərinin siyahısında|url=http://oxu.az/economy/58598|publisher=oxu.az|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R86" >{{cite web|title=Lonely Planet's best places in Europe 2015|url=https://www.lonelyplanet.com/travel-tips-and-articles/lonely-planets-best-places-in-europe-2015/40625c8c-8a11-5710-a052-1479d2760dd4|website=www.lonelyplanet.com|publisher=[[Lonely Planet]]|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R87" >{{cite web|title=Bakı da dünyada məşhur turist şəhərləri siyahısında|url=https://www.azadliq.org/a/turist-baki/28161562.html|publisher=www.azadliq.org|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R88" >{{cite web|title=Turizm məntəqələri siyahısında Bakı şəhəri beşinci yeri tutub|url=http://www.trt.net.tr/azerbaycan/turk-dunyasi/2016/12/07/turizm-m-nt-q-l-ri-siyahisinda-baki-s-h-ri-besinci-yeri-tutub-625537|publisher=www.trt.net.tr|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R89" >{{cite web|title=Azərbaycanda turizm məkanları|url=https://www.e-gov.az/az/content/read/22|publisher=www.e-gov.az|accessdate=18 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R90" >{{cite web|last1=Drescher|first1=Cynthia|title=10 things to do in Baku|url=http://www.independent.co.uk/travel/asia/things-to-do-baku-azerbaijan-eurovision-song-contest-best-zaha-hadid-carpet-museum-cheap-holidays-a7729781.html|publisher=www.independent.co.uk|accessdate=18 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R91" >{{cite web|last1=Gould|first1=Kevin|title=Baku and beyond: a road-trip around Azerbaijan|url=https://www.theguardian.com/travel/2011/may/21/azerbaijan-baku-road-trip-guba|publisher=www.theguardian.com|accessdate=18 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R92" >{{cite web|title=“Lotos” və “Diqlas” təkzib etdi|url=http://pia.az/news.php?id=68337#.WcRqL7KGOUl|publisher=pia.az|accessdate=22 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R93" >{{cite web|title=Bakının iri ticarət mərkəzləri terrordan necə qorunur?|url=https://az.trend.az/azerbaijan/society/2460490.html|publisher=az.trend.az|accessdate=22 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R94" >{{cite web|title=Bakıdakı təmiz və çirkli çimərliklərin siyahısı|url=https://www.azadliq.info/138458.html|publisher=www.azadliq.info|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R95" >{{cite web|title=Rayon haqqında|url=http://binegedi-ih.gov.az/page/86.html|publisher=binegedi-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R96" >{{cite web|title=Nizami rayonu|url=http://nizami-ih.gov.az/page/10.html|publisher=nizami-ih.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R97" >{{cite web|title=Rayon haqqında|url=http://narimanov-ih.gov.az/page/10.html|publisher=narimanov-ih.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R98" >{{cite web|title=Rayon haqqında|url=http://nesimi-ih.gov.az/page/10.html|publisher=nesimi-ih.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R99" >{{cite web|title=Pirallahi rayonu: History|url=http://pirallahi-ih.gov.az/page/11.html|publisher=pirallahi-ih.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R100" >{{cite web|title=Mədəniyyət|url=http://pirallahi-ih.gov.az/page/16.html|publisher=pirallahi-ih.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R101" >{{cite web|title=Qaradagh rayonu: History|url=http://qaradagh.gov.az/page/11.html|publisher=qaradagh.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R102" >{{cite web|title=Tarixi|url=http://sabunchu-ih.gov.az/page/11.html|publisher=sabunchu-ih.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R103" >{{cite web|title=Tarixi|url=http://surakhani-ih.gov.az/page/11.html|publisher=surakhani-ih.gov.az|accessdate=27 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R104" >{{cite web|title=Sabail rayonu|url=http://sabail-ih.gov.az/page/11.html|publisher=sabail-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R105" >{{cite web|title=Sabail rayonu: Mədəniyyət|url=http://sabail-ih.gov.az/page/16.html|publisher=sabail-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R106" >{{cite web|title=Khatai rayonu: History|url=http://khatai-ih.gov.az/page/11.html|publisher=khatai-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R107" >{{cite web|title=FEDERASİYA, İDMAN KOMPLEKSLƏRİ HAQQINDA MƏLUMAT|url=http://khatai-ih.gov.az/page/18.html|publisher=khatai-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R108" >{{cite web|title=Khazar rayonu: History|url=http://xazar-ih.gov.az/page/11.html|publisher=xazar-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R109" >{{cite web|title=Mədəniyyət|url=http://xazar-ih.gov.az/page/16.html|publisher=xazar-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R110" >{{cite web|title=Yasamal rayonu: History|url=http://yasamal-ih.gov.az/page/11.html|publisher=yasamal-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R111" >{{cite web|title=Rayon haqqında|url=http://yasamal-ih.gov.az/page/10.html|publisher=yasamal-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R112" >{{cite web|title=Yasamal rayonu: Culture|url=http://yasamal-ih.gov.az/page/16.html|publisher=yasamal-ih.gov.az|accessdate=26 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R113" >{{cite web|title=Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower|url=http://whc.unesco.org/en/list/958|website=whc.unesco.org|publisher=[[UNESCO]]|accessdate=24 iyun 2017|archiveurl=http://whc.unesco.org/en/list/958|archivedate=24 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R114" >{{cite web|title=Tarixi memarlıq binaları|url=http://www.azerbaijans.com/content_1747_az.html|publisher=www.azerbaijans.com|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R115" >{{cite web|title=ORTA ƏSRLƏRDƏ MEMARLIĞIN İNKİŞAFI|url=http://www.azerbaijan.az/portal/Culture/Architecture/architecture_a.html|publisher=www.azerbaijan.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R116" >{{cite web|title=Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower|url=http://whc.unesco.org/en/list/958|website=whc.unesco.org|publisher=[[UNESCO]]|accessdate=24 iyun 2017|archiveurl=http://whc.unesco.org/en/list/958|archivedate=24 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R117" >{{cite web|title=Azerbaijan UNESCO World Heritage Sites —Heritage|url=http://www.worldheritagesite.info/azerbaijan/|publisher=www.worldheritagesite.info|accessdate=18 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R118" >{{cite web|title=XX ƏSRDƏ AZƏRBAYCAN MEMARLIĞININ İNKİŞAFI|url=http://www.azerbaijan.az/portal/Culture/Architecture/architecture_04_a.html|publisher=www.azerbaijan.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R119" >{{cite web|title=Baku beyond, a sort of Dubai of the Caucasus|url=http://budapesttimes.hu/2015/04/05/baku-beyond-a-sort-of-dubai-of-the-caucasus/|website=budapesttimes.hu|accessdate=8 December 2015}}</ref>
 
<ref name="R120" >{{cite web|title=Bakının əsrarəngiz fasadı|url=http://medeniyyet.az/page/news/21309/Bakinin-esrarengiz-fasadi.html|publisher=medeniyyet.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R121" >{{cite web|title=Tarixi xronologiya|url=http://bulvar.gov.az/timeline.php|publisher=bulvar.gov.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R122" >[http://www.mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=00&article_id=20091026074508283 Mediaforum.az, 2009-10-26]</ref>
 
<ref name="R123" >{{cite web|title=Tajikistan takes flag pole war to new heights|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/tajikistan/8157189/Tajikistan-takes-flag-pole-war-to-new-heights.html|publisher=www.telegraph.co.uk|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R124" >{{cite web|title=Bakının 12 əfsanəvi parkı|url=https://azertag.az/xeber/Bakinin_12_efsanevi_parki-966138|publisher=azertag.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R125" >{{cite web|title=Bakı İslam mədəniyyətinin paytaxtı kimi öz missiyasını uğurla başa çatdırdı|url=http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/xalqqazeti_dekabr2009/100310.htm|publisher=www.anl.az|accessdate=23 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R126" >{{cite web|last1=Rzayev|first1=Azer|title=Opera in Azerbaijan|url=https://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/54_folder/54_articles/54_opera.html|publisher=www.azer.com|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R127" >{{cite web|title=NURU ƏHMƏDOV:Caz - mənim cavanlıq dövrümün musiqisidir.|url=http://jazzdunyasi.jazz.az/content/view/81/55/lang,az/|publisher=jazzdunyasi.jazz.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R128" >{{cite web|title=Bakı necə caz şəhəri oldu?|url=https://www.makroblog.az/a/1510964.html|publisher=www.makroblog.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R129" >{{cite web|title=Bakı - cazın paytaxtı|url=http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2010/oktyabr/138049.htm|publisher=www.anl.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R130" >{{cite web|title=Bakı Caz Festivalı məşhur ifaçıları bir araya gətirib|url=http://www.azpress.az/index.php?lang=az&sectionid=news&id=19241|publisher=www.azpress.az|accessdate=28 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R131" >{{cite web|title=Eurovision ends in Swedish win and humiliation for Engelbert Humperdinck|url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2012/may/27/eurovision-humiliation-engelbert-humperdinck|publisher=www.theguardian.com|accessdate=23 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R132" >{{cite web|title=Müğənni Səməd Səmədov: "Bakı şansonu məhv olur"|url=http://az.trend.az/azerbaijan/society/973245.html|website=trend.az|publisher=trend.az|accessdate=12 January 2016}}</ref>
 
<ref name="R133" >{{cite web|title=БОКА: «ЕСЛИ БУДЕТ ПРЕДЛОЖЕНИЕ ИЗ БАКУ, ТО Я ЕГО ПРИМУ»|url=http://vesti.az/news/38773#ad-image-0|website=vesti.az|accessdate=26 June 2014}}</ref>
 
<ref name="R134" >{{cite web|title=Bakının ən yaxşı muzeyləri: ədəbiyyat, Nobel qardaşları və təbiət muzeyləri|url=https://azertag.az/xeber/Bakinin_en_yaxsi_muzeyleri_edebiyyat_Nobel_qardaslari_ve_tebiet_muzeyleri-998102|publisher=azertag.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R135" >{{cite web|title=Azərbaycanın kino sənəti|url=http://azerinfo.eu/cinema.html|publisher=azerinfo.eu|accessdate=29 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R136" >{{cite web|title=Azərbaycanın ilk səssiz filmi...|url=https://news.milli.az/interest/370149.html|publisher=news.milli.az|accessdate=29 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R137" >{{cite web|title=Azərbaycanda kinoteatrlar daha da populyarlaşır|url=https://fins.az/sosium/906662/azerbaycanda-kinoteatrlar-daha-da-populyarlasir-statistika.html|publisher=fins.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R138" >{{cite web|title=10 фильмов, снятых в Азербайджане и ставших кинохитами|url=http://moscow-baku.ru/news/culture/10_filmov_snyatykh_v_azerbaydzhane_i_stavshikh_kinokhitami/|publisher=moscow-baku.ru|accessdate=29 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R139" >{{cite web|title=Karvanlardan elektron kitablaradək|url=https://www.gencol.az/az/meqaleler/karvanlardan-elektron-kitablaradek|publisher=www.gencol.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R140" >{{cite web|title=ОСТАЛИСЬ ЛИ В БАКУ БИБЛИОТЕКИ?|url=http://friday.az/ru/blog.php?id=1900|publisher=friday.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R141" >{{cite web|title=Почему в Азербайджане книга на вес золота|url=http://www.gapp.az/news/349447-pochemu-v-azerbaydjane-kniga-na-ves-zolota|publisher=www.gapp.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R142" >{{cite web|title=Bakıda Mütləq Getməli Olduğunuz 10 Teatr|url=http://turizm.fins.az/afisha/909749/bakida-mutleq-getmeli-oldugunuz-10-teatr.html|publisher=turizm.fins.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R143" >{{cite web|title=İlk dünyəvi qız məktəbinin yaradılmasından 110 il ötür|url=http://xalqqazeti.com/az/news/education/16384|publisher=xalqqazeti.com|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R144" >{{cite web|title=Bu gün Hacı Zeynalabdin Tağıyevin doğum günüdür|url=http://az.baku.ws/lifestyle/21866-bu-gun-hac-zeynalabdin-tayevin-doum-gunudur.html|publisher=az.baku.ws|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R145" >{{cite web|title=Bakı şəhərində olan məktəblərin sayı açıqlanıb Böyüt|url=https://apa.az/sosial_xeberler/baki-seherinde-olan-mekteblerin-sayi-aciqlanib.html|publisher=apa.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R146" >{{cite web|title=Ali məktəblərimizin reytinq SİYAHISI|url=http://modern.az/az/news/72413#gsc.tab=0|publisher=modern.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R147" >{{cite web|title=Azərbaycan universitetlərinin dünyadakı reytinqi nə qədərdi?|url=https://www.azadliq.org/a/azerbaycan-universitetleri-reytinq/28708182.html|publisher=www.azadliq.org|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R148" >{{cite web|title=Premyer Liqa: Bakı klubları əyalətə köçürlər|url=http://apasport.az/news/62547|publisher=apasport.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R149" >{{cite web|title=Qarabag are exiled from their home but could shock the Champions League|url=https://www.theguardian.com/football/these-football-times/2014/aug/06/qarabag-agdam-champions-league-azerbaijan-red-bull-salzburg|publisher=www.theguardian.com|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R150" >{{cite web|title=Historic Women's World Cup for Azerbaijan|url=http://www.ussoccer.com/stories/2014/03/14/17/42/historic-womens-world-cup-for-azerbaijan|publisher=www.ussoccer.com|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R151" >{{cite web|title=Baku to host 2019 UEFA Europa League final|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2501769.html|publisher=[[UEFA]]|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R152" >{{cite web|title=Baku reveals UEFA EURO 2020 host city logo|url=http://www.uefa.com/uefaeuro-2020/news/newsid=2409898.html|website=www.uefa.com|publisher=[[UEFA]]|accessdate=18 iyun 2017|archiveurl=http://www.uefa.com/uefaeuro-2020/news/newsid=2409898.html|archivedate=18 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R153" >{{cite web|title=Azerbaijani Futsal First League 2016/17|url=http://www.uefa.com/memberassociations/association=aze/futsal/matches/index.html|publisher=[[UEFA]]|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R154" >{{cite web|last1=Abbasov|first1=Shahin|title=Azerbaijan: Baku Looks Forward to Hosting Euro Games|url=http://www.eurasianet.org/node/66352|website=www.eurasianet.org|publisher=www.eurasianet.org|accessdate=19 iyun 2017|archiveurl=http://www.eurasianet.org/node/66352|archivedate=19 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R155" >{{cite web|last1=Gibson|first1=Owen|title=Azerbaijan and the sporting map: from F1 venue to Euro 2020 host|url=https://www.theguardian.com/sport/2014/dec/19/azerbaijan-sporting-map-f1-euro-2020-host|website=www.theguardian.com|publisher=www.theguardian.com|accessdate=19 iyun 2017|archiveurl=https://www.theguardian.com/sport/2014/dec/19/azerbaijan-sporting-map-f1-euro-2020-host|archivedate=19 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R156" >{{cite web|last1=Taylor|first1=Alan|title=Baku 2017: The Islamic Solidarity Games|url=https://www.theatlantic.com/photo/2017/05/baku-2017-the-islamic-solidarity-games/527826/|website=www.theatlantic.com|publisher=www.theatlantic.com|accessdate=18 iyun 2017|archiveurl=https://www.theatlantic.com/photo/2017/05/baku-2017-the-islamic-solidarity-games/527826/|archivedate=18 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R157" >{{cite web|title=U.S. Chess Team Wins Olympic Gold in Baku|url=http://www.huffingtonpost.com/lubomir-kavalek/us-chess-team-wins-olympi_b_11937454.html|website=www.huffingtonpost.com|publisher=www.huffingtonpost.com|accessdate=18 iyun 2017|archiveurl=http://www.huffingtonpost.com/lubomir-kavalek/us-chess-team-wins-olympi_b_11937454.html|archivedate=18 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R158" >{{cite web|title=Baku as tight as it looks - Ricciardo|url=http://en.f1i.com/news/270940-baku-tight-looks-ricciardo.html|website=en.f1i.com|publisher=en.f1i.com|accessdate=18 iyun 2017|archiveurl=http://en.f1i.com/news/270940-baku-tight-looks-ricciardo.html|archivedate=18 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R159" >{{cite web|title=Neilands steals stage from sprinters, Pozdnyakov wins GC|url=http://www.eurosport.co.uk/cycling/tour-d-azerbaidjan/2017/azerbaijan-neilands-steals-stage-from-sprinters-pozdnyakov-wins-gc_sto6156970/story.shtml|website=www.eurosport.co.uk|publisher=www.eurosport.co.uk|accessdate=18 iyun 2017|archiveurl=http://www.eurosport.co.uk/cycling/tour-d-azerbaidjan/2017/azerbaijan-neilands-steals-stage-from-sprinters-pozdnyakov-wins-gc_sto6156970/story.shtml|archivedate=18 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R160" >{{cite web|title=Dünya çempionluğundan klub qəbiristanlığınadək - LAYİHƏ|url=http://apasport.az/az/news/135201|publisher=apasport.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R161" >{{cite web|title=Super League Women 2016/2017 Live Scores - Volleyball Azerbaijan|url=http://www.volleyball24.com/azerbaijan/super-league-women/|publisher=www.volleyball24.com|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R162" >{{cite web|last1=Gibson|first1=Owen|title=Silence over European Games in Azerbaijan is a grim indication of future|url=https://www.theguardian.com/sport/blog/2015/jun/26/silence-european-games-azerbaijan-grim-future|website=www.theguardian.com|publisher=www.theguardian.com|accessdate=18 iyun 2017|archiveurl=https://www.theguardian.com/sport/blog/2015/jun/26/silence-european-games-azerbaijan-grim-future|archivedate=18 iyun 2017}}</ref>
 
<ref name="R163" >{{cite web|title=II Avropa Oyunları ilə əlaqədar bir qrup jurnalistin Minskə səfəri başlayıb|url=https://report.az/avropa-oyunlari/ii-avropa-oyunlari-ile-elaqedar-bir-qrup-jurnalistin-minske-seferi-baslayib/|publisher=report.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R164" >{{cite web|title=Azerbaijan's price for hosting first European Games|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-32977924|publisher=[[BBC]]|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R165" >{{cite web|title=Bakı Nəqliyyat Agentliyi|url=http://bna.az/az/about-us|publisher=bna.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R166" >{{cite web|title=Bütün avtobusların “Bakı kart” sistemi və kondisionerlərə keçməsi üçün vaxt uzadıldı|url=http://www.1news.az/az/cemiyyet/20170413042957083.html|publisher=www.1news.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R167" >{{cite web|title=Əzəmətli şəhər- qədim və həmişəcavan Bakı|url=http://anl.az/down/medeniyyet2008/may/medeniyyet2008_may_370.htm|publisher=anl.az|accessdate=29 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R168" >{{cite web|title=Uşaqlığımızın unudulmaz xatirəsi: Bakı tramvayı|url=http://www.bizimyol.info/az/news/16284.html|publisher=www.bizimyol.info|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R169" >{{cite web|title=Bakıda ilk tramvay Read more: https://sputnik.az/event/20170203/408696806/bakida-ilk-tramvay.html|url=https://sputnik.az/event/20170203/408696806/bakida-ilk-tramvay.html|publisher=sputnik.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R170" >{{cite web|title=Tramvayı Bakıya qaytarırlar - bəs onu niyə ləğv etmişdilər?|url=http://modern.az/az/news/52973/#gsc.tab=0|publisher=modern.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R171" >{{cite web|title=Baku metro's history|url=http://metro.gov.az/az/history|publisher=metro.gov.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R172" >{{cite web|title=ADY: Tariximiz|url=https://ady.az/az/content/index/51/42|publisher=ady.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R173" >{{cite web|title=Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu ətrafında müzakirə|url=https://jam-news.net/?p=46380&lang=az-AZ|website=jam-news.net|publisher=jam-news.net|accessdate=1 iyul 2017|archiveurl=https://jam-news.net/?p=46380&lang=az-AZ|archivedate=1 iyul 2017}}</ref>
 
<ref name="R174" >{{cite web|title=Bakı bulvarında yenilik: Sakinlər dəniz gəzintisinə üçmərtəbəli gəmidə çıxacaqlar (FOTO)|url=https://az.trend.az/azerbaijan/society/2225483.html|publisher=az.trend.az|accessdate=30 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R175" >{{cite web|title=Romanian envoy visits Baku Int’l Sea Trade Port|url=https://www.azernews.az/business/88928.html|publisher=www.azernews.az|accessdate=24 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R176" >{{cite web|title=Şirkət haqqında|url=http://www.acsc.az/az/pages/2/9|publisher=www.acsc.az|accessdate=21 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R177" >{{cite web|title=Heydar Aliyev International Airport|url=http://www.airport.az/|publisher=www.airport.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R178" >{{cite web|title=Известные бакинцы|url=http://www.gapp.az/news/268266-izvestnyie-bakintsyi-foto|publisher=www.gapp.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R179" >{{cite web|title=Qardaşlaşmış şəhərlər|url=http://azerbaijans.com/content_1719_az.html|publisher=azerbaijans.com|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R180" >{{cite web|title=Sister Cities: Baku and Houston|url=http://www.houstontx.gov/abouthouston/sistercities.html|publisher=www.houstontx.gov|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R181" >{{cite web|title=Города-побратимы|url=http://deyerler.org/ru/texts/news/interview-comments/print:page,1,22418-goroda-pobratimy.html|publisher=deyerler.org|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R182" >{{cite web|title=Baku, Azerbaijan|url=https://www.honolulu.gov/ecodev/intl-relations/194-site-may-oed-cat/28224-city-of-baku.html|publisher=www.honolulu.gov|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R183" >{{cite web|title=Baku, Brazilian Rio de Janeiro become twin cities|url=https://www.azernews.az/nation/62305.html|publisher=www.azernews.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R184" >{{cite web|title=Baku, Tbilisi to become sister cities|url=https://www.azernews.az/culture/89717.html|publisher=www.azernews.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
 
<ref name="R185" >{{cite web|title=Ankara, Baku to become sister cities|url=http://www.today.az/news/politics/150593.html|publisher=www.today.az|accessdate=20 sentyabr 2017}}</ref>
</span>
 
<div class="references" style="height: 400px; overflow: auto; padding: 3px" >{{reflist|30em}}</div>
 
[[Turkum:Ozarbayjon shaharlari]]
[[Turkum:Ozarbayjon_sanʼati]]
[[Turkum:Ozarbayjon:_Tarix]]
[[Turkum:Ozarbayjon:Geografiya]]
[[Turkum:Ozarbayjon]]
[[Turkum:Ozarbayjon meʼmoriy yodgorliklari‎]]
[[Turkum:Boku| ]]
{{Osiyo poytaxtlari}}
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Boku" dan olindi