Vanuatu: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
kTahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Vanuatu_info}}<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->'''Vanuatu''', Vanuatu Respublikasi (Ripablik blong Vanuatu) — Tinch okeanning jan.-gʻarbiy qismida joylashgan Yangi Gebrid o.lariorollari (80 oroldan iborat)dagi davlat. Bu orollarning eng yiriklari Espiritu-Santo, Ambrim, Malekula, Maevo, Efate. Mayd.Maydon 12 190&nbsp;km{{sup|2}}. Aholisi 189,6 ming kishi (1990-y.laryillar oxiri). Poytaxti — Port-Vila sh. Maʼmuriy jihatdan 6 provinsiyaga boʻlingan.
 
== Davlat tuzumi ==
V.Vanuatu Respublikasi Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlikka kiradi. Amaldagi konstitutsiya 1980 i. 30 iyulda qabul qilingan. Davlat boshligi — prezident. U parlament tomonidan 5 y.yil muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni bir palatali parlament amalga oshiradi. Parlament aʼzolari aholi tomonidan 4 y.yil muddatga saylanadi. Ijrochi hokimiyatni bosh vazir boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi.
 
== Tabiati ==
Qator 10:
 
== Tarixi ==
V.daVanuatuda bir necha ming yillardan beri odamlar yashaydi. taxminan 4 ming yil avval Yangi Gebrid arxipelagining shim. va markaziy orollariga koʻchib kelgan kishilar shu yerda oʻrnashib qoldi. Orollar portugaliyaliklar tomonidan 1606 y.dayilda kashf etilgan. 1774 y.dayilda orollar ingliz sayyohi J. Kuk tomonidan tadqiq etilgan va Yevropadagi Gebrid orollariga oʻxshashligi uchun Yangi Gebrid deb atalgan. 1906 y.danyildan Buyuk Britaniya b-n Fransiyaning mushtarak mustamlakasi boʻlgan. Mahalliy aholining koʻp yillik ozodlik kurashi natijasida V.Vanuatu 1980 y.yil 30 iyulda mustaqil deb eʼlon qilindi. V.—1981Vanuatu—1981 y.danyildan BMT aʼzosi. Milliy bayrami —30 iyul — Mustaqillik kuni (1980).
 
Siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari. V.Vanuatu leyboristlar partiyasi, 1986 y.yil tashkil etilgan; Vanuaku partiyasi, 1971 y.yil tuzilgan; Milliy demokratik partiya, 1986 y.dayilda asos solingan; Melaneziya taraqqiyparvar partiyasi, 1988 y.dayilda tuzilgan; Xalq demokratik partiyasi, 1994 y.dayilda asos solingan; Milliy birlashgan partiya, 1991 y.dayilda tashkil etilgan; Yangi xalq partiyasi, 1986 y.dayilda tuzilgan; Moʻʼtadil partiyalar ittifoqi, 1980 y.dayilda tuzilgan. V.Vanuatu kasaba uyushmalari kengashi, 5 tarmoq kasaba uyushmalarini birlashtiradi.
== Xoʻjaligi ==
Iqtisodiyotining asosi — q.x.qishloq xoʻjaligi Mehnatga qobiliyatli aholining 70% q.x.qishloq xoʻjaligi b-n band. Kokos palmasi, yams, kakao, shakarqamish, kofe, paxta ekiladi. Qoramol, qoʻy, echki, parranda bokiladi, baliqovlanadi. 1995 y.yil yalpi ichki mahsulotda sanoat ulushi 13% ni tashkil etdi. Unda mehnatga qobiliyatli aholining 3,5% band boʻldi. Qimmatbaho yogʻoch tayyorlanadi. Marganes qazib olinadi (Efate o.daorolda). Shuningdek, neft, oltin, mis zahiralari bor. Q.x.Qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini qayta ishlovchi, toʻqimachilik mahsulotlari, qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi korxonalar bor. 80-y.larningyillarning oxiridan qurilish avjoldi. Sayyohlik rivojlangan; yiliga oʻrtacha 45 mingga yaqin sayyoh kelib ketadi. V.daVanuatuda t.y. yoʻq. Avtomobil yoʻllari uz.—1,1 ming km. Asosiy dengiz porti va xalqaro aeroporti Port-Vila sh. Shuningdek, Luganvil, Palikoulo va Santu dengiz portlari ham bor. V.Vanuatu chetga kopra, marganes rudasi, baliq, goʻsht, kofe, kakao, yogʻoch chiqaradi. Chetdan oziq-ovqat mahsulotlari, ichimliklar, tamaki, kimyoviy mahsulotlar, dastgoh va transport jihozlari oladi. Tashqi savdodagi mijozlari — [[Yaponiya]], [[Avstraliya (davlat)|Avstraliya]], [[Yangi Zelandiya]], [[Fransiya]], [[Yangi kaledoniya|Yangi Kaledoniya]], [[Fiji]], [[Niderlandlar|Niderlandiya]]. Pul birligi — vatu.
 
Madaniyati. V.daVanuatuda "Vanuatu uikli" (ingliz, fransuz va bislama tillarida, 1980 y.danyildan), "Treyding post" ("Savdo pochtasi", ingliz tilida) haftalik gaz.lari chiqadi. 1987 y.danyildan Paknyus mintaqaviy axborot agentligi mavjud. V.daVanuatuda "Vanuatu teleradioeshittirish korporatsiyasp" faoliyat koʻrsatadi. V.Vanuatu radiosi 1966 y.danyildan (ingliz, fransuz va bislama tillarida) ishlaydi.
 
V. maktablarida taʼlim ingliz va fransuz tillarida olib boriladi. Oʻqish bepul. Boshlangich maktabga bolalar 6 yoshdan qabul qilinadi. 6 yoshdan 11 yoshgacha boʻlgan bolalarning 85% ga yaqini davlat boshlangʻich maktablariga boradi. Bu maktablarning soni 270 dan ortiq. Oʻrta maktablarga bolalar 12 yoshdan qabul qilinadi; unda oʻqish muddati 7 y. Oʻrta maktablarda 4269 oʻquvchi oʻqiydi. Davlat maktablaridan tashqari, xususiy va missionerlik maktablari ham bor. Boshlangʻich maktab oʻqituvchilarini ped. kollejlari tayyorlaydi. 1989 y. mayda Port-Vila sh.da Jan.-Tinch okeani untining filiali ochilgan. Port-Vila sh.da shuningdek, Madaniy markaz hamda uning muzeyi va kutubxonasi bor.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
'''Vanuatu ''' (Vanuatu Respublikasi) poytaxti — [[Port-Vila]] shahri. [[BMT]] aʼzosi
 
V.Vanuatu maktablarida taʼlim ingliz va fransuz tillarida olib boriladi. Oʻqish bepul. Boshlangich maktabga bolalar 6 yoshdan qabul qilinadi. 6 yoshdan 11 yoshgacha boʻlgan bolalarning 85% ga yaqini davlat boshlangʻich maktablariga boradi. Bu maktablarning soni 270 dan ortiq. Oʻrta maktablarga bolalar 12 yoshdan qabul qilinadi; unda oʻqish muddati 7 y.yil Oʻrta maktablarda 4269 oʻquvchi oʻqiydi. Davlat maktablaridan tashqari, xususiy va missionerlik maktablari ham bor. Boshlangʻich maktab oʻqituvchilarini ped. kollejlari tayyorlaydi. 1989 y.yil mayda Port-Vila sh.da Jan.-Tinch okeani untining filiali ochilgan. Port-Vila sh.da shuningdek, Madaniy markaz hamda uning muzeyi va kutubxonasi bor.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
== Manbalar ==
{{manbalar}}