Daniya: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k removed Category:Davlatlar using HotCat
kTahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Daniya_info}}
'''Daniya''' (Danmark), Daniya qirolligi (Konqeriqet Danmark) — Yevropaning shim.-gʻarbidagi davlat, Yutlandiya ya. o.ning katta qismini va unga yaqin orollar guruhi (Zelandiya, Fyun, Lollann, Falster va b.)ni oʻz ichiga oladi. Mayd.Maydon 43043 km{{sup|2}} (Grenlandiya va Farer o.laridan tashqari); Aholisi 5,59 mln. kishi (2012). Poytaxti — Kopengagen sh. Maʼmuriy jihatdan 14 amt (viloyat)ga, amtlar esa kommunalarga boʻlinadi. Kopengagen va Frederikeberg sh.lari mustaqil maʼmuriy birlikka ajratilgan boʻlsa ham, ammo amtlarga tenglashtirilmagan. Ichki muxtoriyatdan foydalanuvchi Farer o.lari va Grenlandiya o. D.Daniya qirolligi tarkibiga kiradi.
 
== Davlat tuzumi ==
D.—Daniya— konstitutsiyali monarxiya. Amaldagi konstitutsiyasi 1953 y.yil 5 iyunda qabul qilingan. Davlat boshligʻi — qirol (qirolicha, 1972 y.danyildan qirolicha Margrete II). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni qirolicha b-nbilan folketing (bir palatali parlament) amalga oshiradi. Folketing 179 deputatdan iborat. Ular umumiy toʻgʻri va yashirin ovoz berish yoʻli b-nbilan 4 y.yil muddatga saylanadi. Ijroiya hokimiyatni qirol (qirolicha) amalga oshiradi. U bosh vazir va hukumat aʼzolarini tayinlaydi hamda lavozimidan ozod etadi.
 
== Tabiati ==
D.Daniya hududi keng bargli urmonlar zonasida joylashgan, yer yuzasi tekislik. Eng baland joyi Yutlandiya ya. o.dagi Ayer-Bavnexoy tepaligi (172 m). Toʻrtlamchi davrda yer ustini qoplagan muzlikning izlari saqlanib qolgan. Yutlandiya ya. o. va b. orollarning sohillarida qoʻltiqlar va boʻgʻozlar koʻp. D.daDaniyada qazilma boyliklar oz. Kaolin, boʻr, neft, torf, qoʻngʻir kumir, gaz va tuz konlari bor. Iqlimi moʻʼtadil dengiz iqlimi, yozi salqin, bahor va kuz fasllari uzok, davom etadi. Kishi yumshoq. Fev.da oʻrtacha t-ra 0°, iyulda 15—16°. Yillik yogin 600–900 mm. Yogʻinning koʻp qismi kuzda yogʻadi, bahorda va yozda yogʻin kam boʻladi. Tez-tez tuman tushadi. Daryolari juda qisqa (eng kattasi Gudeno, 158 km). Kichik oqar koʻl koʻp. Mamlakat gʻarbining tuprogʻi podzol, sharqiniki qoʻngʻir oʻrmon tuproqlardir. Bu yerlarda dehqonchilik qilinadi. Dengiz sohillarida oʻtloqi allyuvial tuproq, karbonat jinslarda esa karbonatli qoʻngʻir tuproqlar paydo boʻlgan. Hududining 10 % ga yaqini oʻrmon b-nbilan band. Qaragʻay, qoraqaragʻay, qoraqayin va dub oʻrmonlari bor. Bu oʻrmonlarda yovvoyi xayvonlardan ohu, asil va chipor bugʻu, elik, tiyin, tustovuq uchraydi. Sohillarda parranda koʻp. Yirik qoʻriqxonalari: Xesselyo, Vorse.
 
Aholisining 98 % danlar; olmonlar va frizlar ham bor. Aholining oʻrtacha zichligi bir km{{sup|2}} ga 114 kishi. Aholining 84,9 % shaharlarda yashaydi. Rasmiy tili — dan tili. Dindorlarning 91 % — lyuteranlar. Yirik shaharlari: Kopengagen, Orxus, Odense, Olborg .
 
== Tarixi ==
D.Daniya hududida odam qadim zamonlardan beri yashab kelgan. 5—6-a.lardaasrlarda bu yerga danlar qabilasi kelib joylashgan va 8-a.daasrda ular D.dagiDaniyadagi asosiy qabilaga aylangan. Mamlakat nomi shu qabila nomidan kelib chiqqan. D.Daniya davlati 9—10-a.lardaasrlarda shakllangan. 11-a.asr boshlarida Buyuk Knud 1 hukmronligi davrida Angliya va Norvegiya D.gaDaniyaga qisqa vaqt qaram boʻlib turdi. Valdemar I (115782), Knud VI (1182-1202) va Valdemar II (1202—41) qirollik qilgan davrlarda D.Daniya davlati birmuncha mustahkamlangan. Skandinaviya davlatlari orasida D.Daniya iqtisodiy taraqqiy etgan va siyosiy jihatdan kuchli boʻlgan. 1380 y.yil D.Norvegiya uniyasi (ittifoqi) tuzilgan. 1397 y.yil (Margarita davrida) barcha Skandinaviya davlatlari Kalmar uniyasiga muvofiq D.Daniya qirolligiga qoʻshildi.
 
16-a.ningasrning 2-yarmidan yirik xususiy yer egaligi rivojlana boshladi. D.Daniya Boltiq va Shim. dengiz savdo yoʻlida muhim geografik oʻrin egallagani tufayli moddiy jihatdan birmuncha fonda koʻrar edi. Boltiq dengizida oʻz hukmronligini mustahkamlash va Shvetsiyani uning tarkibida ushlab turish maqsadida D.Daniya b-nbilan Shvetsiya oʻrtasida koʻp marta boʻlib oʻtgan urushlar D.ningDaniyaning magʻlubiyati b-nbilan tugab, Boltik, dengizida Shvetsiya hukmron boʻlib oldi. 17-a.gaasrga kelib D.daDaniyada dastlabki ixtisoslashgan qirol manufakturalari paydo boʻlib, ular davlatning oʻq-dori, qurol-aslaha va harbiy anjomga boʻlgan ehtiyojini qondirib turdi.
 
1660 y.yil D.Daniya davlati merosiy monarxiya deb eʼlon qilindi. Frederik III (1648—70 y.lardayillarda idora qilgan) tomonidan eʼlon qilingan qonun (1665) D.Daniya absolyut monarxiyaga aylanganini yuridik jihatdan tasdiqladi. Rigsrod (yirik feodallar organi) bekor qilinib, rigsdag (tabaka vakillari majlisi) ham chaqirilmaydigan boʻldi. Mamlakatni markazlashtirish maqsadida bir qator tadbirlar amalga oshirildi. 1751—70 y.lardayillarda hukumatga boshchilik qilgan graf Bernstorf utkazgan merkantilizm siyosati D.ningDaniyaning xoʻjalik ahvolini ogʻirlashtirdi.
 
Napoleon urushlarida Fransiya tomonida urushda qatnashgan D.Daniya magʻlubiyatga uchrab, birmuncha hududidan ajraldi va xoʻjaligiga katta zarar yetdi. 1840 y.yil milliy liberal partiya tuzildi (1870 y.yil tarqatib yuborildi). 1849 y.yil iyun konstitutsiyasiga muvofiq D.Daniya ikki palatali cheklangan monarxiyaga aylandi. Shu yili yirik yer egalari manfaatini himoya qiluvchi konservativ partiya (Xoyre partiyasi) tuzildi. 1848—50 y.lardagiyillardagi D.Prussiya va 1864 y.giyilgi Avstriya-D.Daniya urushlaridan soʻng D. Shlezvig , Golshteyn va Lauenburgdan ajrab, yagona milliy davlatga aylandi. 70-y.lardayillarda Xoyre partiyasi b-nbilan Venstre partiyasi oʻrtasida siyosiy hokimiyat uchun boʻlgan kurashda qishloq sarmoyadorlari manfaatini himoya qilgan Venstre partiyasi gʻalaba qozondi.
 
19-a.asr oxiri — 20-a.asr boshlarida roʻy bergan siyosiy va ijtimoiy uzgarishlar 1915 y.giyilgi konstitutsiyada oʻz aksini topdi. 1-jahon urushida D.Daniya betaraf turdi.
 
1930-y.lardagiyillardagi jahon iqtisodiy buhroni D.Daniya iqtisodiyotiga katta salbiy taʼsir etdi. 1940 y.yil apr.da Olmoniya D.niDaniyani bosib oldi va uni oʻzining oziqovqat bazasiga aylantirdi. 1942—43 y.lardayillarda mamlakatda qarshilik koʻrsatish harakati avj oldi. 1943 y.yil sent.da qarshilik koʻrsatish qarakatining rahbar organi hisoblangan Ozodlik kengashi tuzildi. 1945 y.yil 5 mayda mamlakat toʻla ozod qilindi. D.— 1945 y.danyildan BMT aʼzosi. 1949 y.yil 4 apr.dan Shim. Atlantika pakti (NATO) aʼzosidir.
 
Milliy bayramlari — 16 apr. — Qirolicha tugʻilgan kun (1940), 5 iyun — Konstitutsiya kuni (1849). OʻzR b-nbilan diplomatiya munosabatlarini 1992 y.yil 25 yanv.da oʻrnatgan.
 
== Asosiy siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari ==
Venstre, soʻl liberal partiya, 1870 y.dayilda tuzilgan; Konservativ xalq partiyasi, 1916 y.dayilda tuzilgan; Taraqqiyot partiyasi, 1972 y.dayilda asos solingan; Radikal soʻl partiya, 1905 y.dayilda tuzilgan; D.Daniya sotsial-demokratik partiyasi, 1871 y.dayilda asos solingan; Sotsialistik xalq, partiyasi, 1959 y.dayilda tuzilgan; Xristian xalq partiyasi, 1970 y.dayilda asos solingan; Markaz demokratlari partiyasi, 1973 y.yil tuzilgan; D.Daniya xalq partiyasi, 1995 y.dayilda tashkil etilgan. D.Daniya kasaba uyushmalari markaziy birlashmasi, 1898 y.dayilda tuzilgan boʻlib, Xalqaro erkin kasaba uyushmalari konfederatsiyasi, Yevropa kasaba uyushmalari konfederatsiyasi va Shim. Yevropa kasaba uyushmalari kengashiga kiradi.
 
== Xoʻjaligi ==
D.Daniya yuksak darajada rivojlangan industrial-agrar mamlakat boʻlib, boshqa davlatlar b-nbilan keng iqtisodiy aloqa bogʻlagan. Xususiy sarmoya ustunlik qiladi. Yalpi milliy mahsulotning 30 % davlat sektoriga toʻgʻri keladi. Yalpi ichki mahsulotda sanoat va qurilishning ulushi 26,4 %, qishloq, oʻrmon xoʻjaligi va baliqchilikning ulushi — 3,5 %. Yalpi mahsulotning 40 % dan koʻprogʻi chetga sotiladi.
 
Sanoatida neft, tabiiy gaz, kaolin qazib chiqarish katta oʻrin oladi. 2-jahon urushi (1939—45)dan keyin mashinasozlik sanoati rivoj topdi. Kimyo sanoati, neftdan turli mahsulotlar i. ch. ham rivojlangan. Yoqilgʻiga boʻlgan ehtiyojning bir qismi chetdan keltiriladigan neft va neft mahsulotlari hisobiga qondiriladi. Sanoatda mayda va oʻrta korxonalar koʻp. Kemasozlik alohida oʻrin tutadi; eng yirik sanoat markazlari: Kopengagen, Odense, Xelsingyor, Nakskov. Mashinasozlikning boshqa tarmoqlari asosan kema dizellari, sement va oziq-ovqat sanoati uchun asbob-uskunalar, elektr motor, transformator, radiopriyomnik, televizor, magnitofonlar ishlab chiqaradi (asosiy markazlari Kopengagen, Odense). Kimyo sanoati doridarmon, fosfatli va azotli oʻgʻitlar, sintetik smola va plastmassalar i. ch.ga ixtisoslashgan. Toʻqimachilik, trikotaj va tikuvchilik sanoatining asosiy markazlari Yutlandiyaning sharqi va shim.da joylashgan (Vayle, Xerning , Viborg va b.). Mamlakatning turli joylarida oziq-ovqat, xususan sut va goʻsht sanoati korxonalari barpo etilgan. Yiliga oʻrtacha 30 mlrd. kVt-soat elektr energiya hosil qilinadi. 90-y.larningyillarning oʻrtalarida neft qazib olish eng yukrri darajaga yetdi (7 mln. tonna).
 
Kishloq xoʻjaligi D.Daniya iqtisodiyotining eng mahsuldor tarmogʻi hisoblanadi. Mamlakatda 80 mingga yaqin fermer xoʻjaligi bor. Ular yuksak hosildorlikka erishadilar va mahsulotning asosiy qismini chet ellarga sotadilar. D.Daniya hududining 70 % (3 mln. ga) q. x.da foydalaniladi Q. x. tovar mahsuloti umumiy qiymatining 90 % ini chorvachilik beradi. Aholi jon boshiga sut, yogʻ va goʻsht yetishtirishda dunyoda oldingi oʻrinlardan birini egallaydi. Dehqonchiligi yuqori darajada mexanizatsiyalashgan. Chorvachilikda qoramol, choʻchqa boqiladi, parrandachilik rivojlangan.
 
== Transporti ==
T.Temir y.yoʻl uzunligi 3 ming km dan ortiq, undan 2470 km elektrlashtirilgan. Avtomobil yoʻllari uz. 71 ming km. Asosiy porti — Kopengagen. Tashqi savdosi yalpi ichki mahsulotning 37 % ini tashkil etadi. Chetga asosan mashina va asbob-uskunalar, q.x. va oziq-ovqat sanoati mahsulotlari chiqaradi. Tashqi savdodagi asosiy mijozlari: Olmoniya, Shvetsiya, Buyuk Britaniya. Pul birligi — D.Daniya kronasi.
 
Maorifi, madaniy-maʼrifiy va ilmiy muassasalari. D.Daniya maorif tizimining ilk boʻgʻini — bolalar bogʻchalari. 6 yoshdan bolalar uchun 9 y.likyillik majburiy taʼlim joriy etilgan. Boshlangʻich maktablarda oʻqish muddati — 7 y.yil, kichik oʻrta (real) maktablarda 3 y.yil, yuqori oʻrta maktab (gimnaziya)larda 3 y.yil, xunar-texnika bilim yurtlarida 1 — 3 y.yil Bolalarning 90 % bepul davlat maktablarida taʼlim oladi. Oliy oʻquv yurtlariga gimnaziya attestatlari asosida tanlov yoʻli b-nbilan qabul qilinadi. 5 ta un-tuniversitet, 3 ta texnika un-tiuniversiteti, 20 ga yaqin in-tinstitut va kollejlarda oliy maʼlumot beriladi. Yirik oliy oʻquv yurtlari: Kopengagen (1479 y.dayilda asos solingan) va Orxus (1928 y.dayilda asos solingan) un-tlariuniversitetlari, D.Daniya muxandislik akademiyasi, Kopengagen texnika un-tiuniversiteti. Ilmiy muassasalari: Daniya qirolligi fanlar akademiyasi (1742 y.yil Kopengagen sh.da tashkil etilgan, 210 dan ortiq aʼzosi bor), Nafis sanʼat akademiyasi (1754 y.dayilda asos solingan), Daniya qirolligi texnika fanlari akademiyasi (1937 y.yil Lingbi sh.da tashkil etilgan, 580 dan ortiq aʼzosi, 25 i.t.ilmiy in-titadqiqotlar instituti va assotsiatsiyalari bor), 20 dan koʻproq i. t. muassasalari va b. Kutubxonalari: Kopengagendagi Qirollik va Munitsipal, Orxusdagi davlat va un-tuniversitet kutubxonalari va b. Muzeylari: Kopengagendagi milliy qirollik nafis sanʼat muzeyi, Kirollik dengiz muzeyi, Odensedagi X. K. Andersen uymuzeyi va bboshqa.
 
Matbuoti, radioeshittirishi va te-lekoʻrsatuvi. D.daDaniyada nashr etiladigan yirik gaz. va jur.lar: „Informashon“ („Axborot“, kundalik gaz., 1943 y.danyildan), „Nyu dag“ („Yangi kun“, kundalik kechki gaz.), „Politiken“ („Siyosat“, kundalik gaz., 1884 y.danyildan), „Ekstra bladet“ („Favqulodda gazeta“, kundalik gaz., 1904 y.danyildan), „Billed bladet“ („Suratli haftanoma“, haftalik suratli jur., 1938 y.danyildan), „Nyu politik“ („Yangi siyosat“, oylik jur., 1967 y.danyildan).
 
Ritsaus byuro — D.Daniya axborot agentligi 1866 y.dayilda tuzilgan. D.Daniya radio va televideniyesi rasmiy ravishda mustaqil hisoblansa ham, amalda yarim davlat tashkilotidir. Mamlakatdagi barcha radioeshittirish va telekoʻrsatuvlarni D.Daniya radiosi davlat tashkiloti nazorat qiladi.
 
== Adabiyoti ==
Qadim zamonlardan D.daDaniyada boy ogʻzaki xalq ijodiyoti paydo boʻlgan. Dastlabki yozma yodgorliklar 12-a.daasrda lotin tilida yaratilgan. Sakson Grammatikning „Danlarning ishlari“ tarixiy asari (12—13-a.larasrlar) maʼlum. 13— 14-a.lardaasrlarda dan tilida yaratilgan asarlar, chet tillardan qilingan tarjimalar tobora koʻzga tashlana boshladi. K. Pedersen (1480—1554) ning xalqchil ijodi, „Bibliya“ni tarjima qilishidan adabiy tilining rivojiga asos soldi. 18-a.asr adabiyotida maʼrifatparvarlik gʻoyalari keng targʻib qilindi. L. Xolber oʻtkir hajviyalari b-nbilan shuhrat qozondi. 19-a.asr boshlarida A. Elenshleger, N. F. Grundtvig , S. S. Bliker, K. Vinter kabi romantiklar dehqonlar turmushi va tabiat goʻzalliklarini tasvirladilar. 19-a.ningasrning 30-y.lariyillari adabiyotiga realizm unsurlari kirib keldi. Bir yoki ikki pardali (kichik) komediya janri rivojlandi, psixologik tahlil chuqurlashdi. Bu davrda Xans Andersen ertaklari shuhrat qozondi.
 
40-y.lardayillarda ijtimoiy ziddiyatlarning chuqurlashuvi siyosiy lirika va satiraning rivojiga taʼsir etdi. 70-y. laryillar adabiyotida realizm chuqurlashdi. Mashhur realist yozuvchi Ye. P. Yakobsen „Nils Lyune“ romanida kiborlarning fojiali taqdirini psixologik asosladi. X. Draxman, K. Gyellerup, E. Brandes kabi realist adib va shoirlar yirik asarlar yaratdilar. l-jahon urushi davri (1914—18) adabiyotida „noumid avlod“ kayfiyatlari paydo boʻldi. 20-a.ningasrning 20 — 30-n.larida realistik proza yuksaldi. X. R. Kirk, E. Kristensen, K. Bekker, X. Xerdal, M. Klitgor, X. Pontoppidan, Y. Yensen romanlarida mehnatkashlar hayoti haqqoniy aks etdi, 30-y.lardayillarda, keyinroq Qarshilik koʻrsatish harakati davrida (1940-45) M. Andersen-Nekse, X. Sherfig , X. R. Kirk, Martin Nilsen kabi yozuvchilar ijodi fashizmga qarshi ruh kasb etdi, ular qamoq va konslagerlarda ham kurashni davom ettirdilar. Urushdan keyingi yillarda X. Vulf, T. Ditlevsen, X. L. Yepsen realistik asarlar yozishdi, 60—80-y. lardayillarda adabiyotga kirib kelgan yozuvchilar yangi shakllar izlashdi, voqelikni falsafiy idrok etishga intilishdi.
 
== Meʼmorligi ==
D.Daniya hududida qad.qadimgi meʼmoriy davrga (mil. av.) xos sanʼat va meʼmoriy yodgorliklar (Trelleborg , Aggersborg qalʼalarining harobalari va b.) mavjud. D.daDaniyada yagona qirollik tuzilib (10-a.asr), xristianlik qabul qilingach, dastlab yogʻochdan, 11-a.asr urtalarida esa toshdan ibodatxonalar qurildi. Roman davrida (12-a.—13asr—13-a.asr boshi) xoch shaklida sobor va qalin devorli cherkovlar solindi. Gotika davrida (13-a,—16-a.asr 30-y.lariyillari) Roskill va Odenseda yirik ibodatxonalar, qalin, baland devor va minorali qasrlar barpo etildi. 16—17a.larda renessans taʼsirida bezatilgan saroylar, jamoat va turar joy binolari qurish anʼana boʻldi. 18-a.asr 1-yarmida binolar barokko uslubida, 2-yarmida esa klassitsizm uslubida qurila boshladi. 19-a.asr oxiri — 20-a.asr boshida milliy romantizmga xos binolar yaratildi. K.F. Harsdorf D.Daniya klassitsizmining atokli namoyandasidir. 20-y.lardayillarda neoklassitsizm, 30-y.lardayillarda esa funksionalizm (X. Kampman, V. Lauritsen kabi meʼmorlar) uslubi tarqaldi. 2-jahon urushidan keyin Kopengagen, Odense, Ryonne kabi shaharlar qayta tiklandi. 60—90-y.largayillarga kelib koʻp (8—12) kavatli turar joylar kurildi. Uy-joy va sanoat zonalarini, qatnov yoʻllarini qulay joylashtirishga, koʻkalamzorlashtirishga katta eʼtibor berildi.
 
== Tasviriy sanʼati ==
D.Daniya hududidan tosh, jez, temir davri madaniyat yodgorliklari topilgan (kahrabo haykalchalar, urush va ov manzaralarining toshga oʻyilgan tasvirlari, qurol-yarogʻlar, ziynat buyumlari, kumush idishlar, oltin tangalar va b.). Roman davri (12— 13-a.larasrlar) monastirlari naqshlar b-nbilan bezatilgan. Gotika davri (13-a.—16asr—16-a.asr boshlari) soborlaridagi naqshlarda realistik elementlar mavjud. 15-a. ningasrning 2-yarmida D.gaDaniyaga Olmoniya, Niderlandiya, Fransiyadan koʻplab rassom va ustalar koʻchib keldi. Kopengagenda Badiiy akademiya tashkil etilishi (1754) va klassitsizm taraqqiyoti D.Daniya milliy rassomlik maktabining tashkil topi-shiga olib keldi. 19-a.asr 1-yarmida rassomlik sanʼatida K. V. Ekkersberg va uning izdoshlari K. Kyobke, V. Bends va b. ijodida lirizm, voqelikning bevosita tasviri kuchli boʻldi. 20-a.asr boshlarida D.Daniya sanʼatiga fovizm, kubizm, 30-y.laryillar oʻrtalaridan impressionizm va abstraksionizm kabi turli oqimlar kirib keldi. Realizm ruhida ijod etuvchi O. Rude, X. Yensen, X. Bidstrup kabi rassomlar ijodi abstraksionizm va b. modernistik oqimlarga qarama-qarshi turdi. Neoklassitsizm tamoyillari asosida ijod etuvchi rassomlar ham bor. Keyingi yillarda maishiy va siyosiy mavzular rassomlarni koʻproq qiziqtira boshladi.
 
== Musiqasi ==
Yevropada eng qad.lardan. D.Daniya hududida mil. av. 4-a.gaasrga oid puflama musiqa cholgʻusi topilgan. 12-a.gachaasrgacha milliy musiqa ijodi janrlari qahramonlik eposi, marosim qoʻshiqlari, raqs kuylari b-nbilan cheklangan. 12-a.danasrdan professional diniy musiqa, 15-a.danasrdan dunyoviy musiqa namunalari, 17-a.danasrdan musiqashunoslik asarlari paydo boʻldi. 18-a.asr oxiridan D.Daniya musiqasi oʻziga xos milliy xususiyatga ega boʻlgan. F. Kunsenning dastlabki milliy operasi „Xolger Danske“, I. Shulsning milliy harakterdagi zingshpillari fransuz hajviy opera unsurlarini oʻziga singdirdi. Milliy simfonizm bunyodkori N. Gade hamda zamonaviy kompo-zitorlik maktabi asoschisi K. Nilsen nomlari Yevropa musiqa madaniyati tarixi sahifalaridan munosib oʻrin olgan. 20-a.asr 1 -yarmida musiqa markazlari — D.Daniya konsert jamiyati, D.Daniya musiqachilari uyushmasi, kompozitorlari uyushmasi, Filarmoniya jamiyati, D.Daniya radiosining xor va orkestri tashkil etildi. D.daDaniyada 5 konservatoriya, 10 simfonik orkestr, Musiqa tarixi muzeyi (1898 y.danyildan), „Daniya musiqa nashriyoti“ (1871) bor. Yirik musiqa markazlari — Kopengagen, Odense.
== Teatri ==
Qad.Qadimgi Skandinaviya koʻshiqchilari — skaldlar ijodida teatr sanʼati uchqunlari boʻlgan. Oʻrta asrlarda D.daDaniyada misteriya, masharabozlik, ibodat marosimlari, odob ruhidagi ibratomuz tomoshalar ommalashdi, maktab oʻquvchilari turli spektakllar qoʻya boshladi. Professional teatr esa, 18-a.ningasrning 20-y.laridayillarida vujudga keldi. 1722 y.yil Kopengagenda „Danlar sahnasi“ nomli birinchi milliy teatr tuzildi. 1770 y.danyildan bu teatr „Daniya qirolining teatri“ deb yuritila boshladi. Teatr sahnasidan L. Xolberg komediyalari, Y. Evaldning dramalari, jahon klassikasi pyesalari keng oʻrin oldi. Y. L. Xeyberg , N. P. Nilsen, Y. K. Ryuge, A. Nilsen, I. L. Fister kabilar 19-a.asr yetakchi aktyorlaridir. 20-a.asr boshida naturalistik va dekadentlik pyesalari koʻp qoʻyilishi D.Daniya teatrini tanazzulga olib keldi. Lekin 20-y.larningyillarning oxiridan „Ishchilar teatri“, „Ijtimoiy teatr“, „Betti Nansen teatri“da klassik va chet el ilgʻor mualliflari pyesalarining qoʻyilishi b-nbilan D.Daniya teatri yangi bosqichga koʻtarila boshladi. 2-jahon urushidan soʻng qarshilik koʻrsatish harakati qahramonlarining jasoratini aks ettiruvchi va dolzarb masalalarga bagʻishlangan asarlar sahnalashtirildi. Opera va balet rivojlana boshladi. Aktyorlar Kopengagen davlat drama maktabida tayyorlanadi.
 
== Kinosi ==
Milliy kinofilmlar 1897 y.danyildan ishlab chiqarila boshlandi, bir necha hujjatli lentalar suratga olindi. 1910-y.lardayillarda D.Daniya kinematografiyasi dunyoga taniddi. 1903 y.dayilda „Katl“ badiiy filmi (rej. L. Elfelt) yaratildi, 1906 y.dayilda Kopengagenda „Nordisk“ kinostudiyam tashkil etildi. „Arslon ovi“ (1907, rej. va aktyor V. Larsen) dastlabki xalqaro muvaffaqiyat keltirdi. „Ajal raqsi“, „Vilgelm Tell“, „Hamlet“ kabi mashhur asarlar sahnalashtirildi, komediya va melodramalar suratga olindi. 1-jahon urushidan keyin kinofilmlar i.ch. kamaydi, asosan sayoz, siyqa musiqali kinokomediyalar yaratildi. 2-jahon urush yillarida oilaviy muammolar va tarixiy vokealarni tasvirlovchi filmlar ekranlashtirildi. „Kalamushlar b-nbilan jang“, „Bugʻdoy xavf ostida“ nomli hujjatli lentalarda kurashga chorlovchi pinhona gʻoyalar aks ettirildi. Urushdan keyin ilgʻor kinorej.lar D.Daniya qarshilik koʻrsatish harakatiga, bolalar tarbiyasiga, ijtimoiy illatlarni hajv qilishga asosiy eʼtibor berdilar. X. Karlsen, P. Kyerulf-Shmidt, E. Balliga, L. va S. Gryonlyukk, N. va K. Rifbyerg kabi rej.lar yaratgan filmlarda chuqur dramatik konflikt va ijtimoiy muammolar ham aks etdi. D.daDaniyada hujjatli va qisqa metrajli filmlar ayniqsa shuhrat qozondi. 60—90-y.lardayillarda koʻngil ochar hajviy filmlar koʻproq yaratildi. Kopengagenda kinomuzey, kinomaktab bor. Yiliga 25 toʻla metrajli, 50 qisqa metrajli film ishlab chiqariladi.
 
Oʻzbekiston — D. munosabatlari. Ikki mamlakat oʻrtasida „Investitsiyalarni oʻzaro qimoyalash va ragʻbatlantirish toʻgʻrisida“gi va OʻzR b-n Yevropa Ittifoqi oʻrtasida „Sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisida“gi bitim asosida oʻzaro savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish yoʻlga qoʻyildi. 2000 y.da ikki mamlakat oʻrtasidagi tovar aylanmasi 7,8 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Oʻzbekistan D.dan yogʻoch buyumlar, doridarmon, qand-shakar, qandolat mahsulotlari, kakao, spirtli va spirtsiz ichimliklar, gʻalla va yorma, mexanik asbob-uskuna, kimyoviy mahsulotlar, poyabzal, oʻyinchoklar sotib oladi. Buning evaziga Oʻzbekistan sayyohlik va yuk tashish sohasida xizmat koʻrsatadi. Oʻzbekiston D.ga qayta ishlangan sabzavot va mevalar, oziq-ovqat mahsulotlari, hoʻl meva va yongʻoq yuboradi, turli xizmatlar koʻrsatadi. OʻzR hududida D. sarmoyadorlari ishtirokidagi 6 korxona, shu jumladan D. sarmoyasi 100 % boʻlgan 2 korxona ishlab turibdi. Oʻzbekistonda D.ning „Novo Nordisk“ va „York refrijereyshn“ kompaniyalarining vakolatxonalari ochilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
'''Daniya ''' (Daniya Qirolligi)(dat. Kongeriget Danmark) — Grenlandiya orolini qoʻshib hisoblaganda Yevropada, maydoni jihatidan eng katta mamlakat. Shimoliy Yevropadagi davlat.
 
Oʻzbekiston — D.Daniya munosabatlari. Ikki mamlakat oʻrtasida „Investitsiyalarni oʻzaro qimoyalash va ragʻbatlantirish toʻgʻrisida“gi va OʻzR b-nbilan Yevropa Ittifoqi oʻrtasida „Sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisida“gi bitim asosida oʻzaro savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish yoʻlga qoʻyildi. 2000 y.dayilda ikki mamlakat oʻrtasidagi tovar aylanmasi 7,8 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Oʻzbekistan D.danDaniyadan yogʻoch buyumlar, doridarmon, qand-shakar, qandolat mahsulotlari, kakao, spirtli va spirtsiz ichimliklar, gʻalla va yorma, mexanik asbob-uskuna, kimyoviy mahsulotlar, poyabzal, oʻyinchoklar sotib oladi. Buning evaziga Oʻzbekistan sayyohlik va yuk tashish sohasida xizmat koʻrsatadi. Oʻzbekiston D.gaDaniyaga qayta ishlangan sabzavot va mevalar, oziq-ovqat mahsulotlari, hoʻl meva va yongʻoq yuboradi, turli xizmatlar koʻrsatadi. OʻzR hududida D.Daniya sarmoyadorlari ishtirokidagi 6 korxona, shu jumladan D.Daniya sarmoyasi 100 % boʻlgan 2 korxona ishlab turibdi. Oʻzbekistonda D.ningDaniyaning „Novo Nordisk“ va „York refrijereyshn“ kompaniyalarining vakolatxonalari ochilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
== Qisqacha tarixi ==