Alplar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k kichik o'zgarishlar, replaced: {{reflist}} → {{manbalar}}, [[File: → [[Fayl:
kTahrir izohi yoʻq
Qator 10:
<!-- Bot tomonidan qo‘shildi -->
 
'''Alp tog‘lari''' — G‘arbiy Yevropa-daYevropada, Italiya, Shveysariya, Fransiya, Germa-niya, Avstriya, Sloveniya va Lixtenshteyn hududida joylashgan tog‘lar tizimi. Yer po‘stining uchlamchi davr mobaynida ro‘y bergan qudratli Alp burmalanishi natijasida vujudga kelgan. Alplar bir-birlaridan past dovonlar orqali ajra-lib turgan tog‘larning murakkab tizimi-dan iborat. Uz. kariyb 1200&nbsp;km, kengligi 50–260&nbsp;km. Eng yirik dovonlari — Simplon (2005 m), Sen-Gotard (2108 m), Brenner (1371 m) va boshqa Tog‘lar yo‘nalishiga ko‘ndalang joylashgan chuqur soylik (Bo-denBoden ko‘lidan Komo ko‘ligacha) At.ni g‘arbiy va sharqiy qismlariga ajratib turadi. Alplar ning eng baland qismlarida muzli-klarmuzliklar hamda muzlik hosil qilgan relef shakllari ko‘p. Sharkiy Alplar (4049 m, Ber-nin tog‘i) G‘arbiy Alplar (4807 m, Monblan tog‘i)dan pastroq. Ular ham ayrim taz-malarga bo‘linib kettan. Alplar etaklari-daetaklarida ohaktosh, dolomitlar keng tarqalgan, karst rivojlangan. Tog‘ etaklarida iqlim mo‘’tadil, tog‘ tepalarida doimiy qor va muzliklar bor, iqlimi ham sovuq. Muzliklarning umumiy maydoni 4140&nbsp;km². Muzliklar va abadiy qorlarning quyi chegarasi 2500– 3200 m balandlikda. Eng ko‘p yog‘in shim. va jan. yon bag‘irlariga 376tushadi (2000– 3000&nbsp;mm). Alplar dan oqib tushadigan daryolar (Reyn, Rona, Drava, Adije va boshqalar) sersuv, serostona, gidro-energiyagidroenergiya zaxiralariga boy. Manzarali ko‘l ko‘p: Jeneva, Syurix, Boden, Lago-Majore va boshqa Tabiiy o‘simlik turlari balandlik mintaqalarini hosil qilgan. Tog‘ etagidan 800 m balandlikkacha mada-niy landshaftlar, 1200 m balandliklar-dabalandliklarda keng bargli o‘rmonlar, 1300–1700 m balandliklarda igna bargli o‘rmonlar o‘sadi. 2600 m dan 3200 m gacha oraliklar subalp butazorlari, o‘tloqlar bilan band. Tog‘ tizmalarida tunnellar qazilib, t.y.temir yoʻl va avtomobil yo‘llari o‘tkazilgan. Al-pinizm va turizm rivojlangan.
 
== Adabiyotlar ==