|
'''Texnetsiy''' (yun. technetos — sunʼiy, lot. Technetium), Tc — [[Mendeleyev davriy sistemasi]]ning VII guruhiga mansub radioaktiv kimyoviy element. Tartib raqami 43, atom massasi 97,9072. Texnetsiy ning 20 ta radioaktiv izotopi maʼlum. Texnetsiy ni 1937 yil da Texnetsiy Segre bilan italyan kimyogari Texnetsiy Perrye molibden yadrolarini deytronlar bilan bombardimon qilib olishga muvaffaq boʻlgan. Hozirgi Texnetsiy yadro reaktorlarda uranning yemirilish mahsulotlaridan ajratib olinadi. Texnetsiyning eng barqaror izotopi —"Ts (T1/2q2,12105 y).
Metall holdagi Texnetsiy jigarrang , uning sirti nam xavoda xiralashadi. Suyuqlanish trasitemperaturasi 2140°. Zichligi 11,5 g/sm³. Texnetsiy — paramagnit, kimyoviy xossalari jihatidan koʻproq reniyga, bir oz marganetsga oʻxshaydi. Birikmalarda valentligi 0 dan 7 gacha (Q2, Q3, Q6, Q7). Texnetsiy suvda va suyultirilgan xlorid kislotada erimaydi, vodorod peroksid bilan ammoniy gidroksid aralashmasida erimasligi jiqatidan reniydan farq qiladi. Zar suvida va nitrat kislotada erib, eritmada pertexnat ionlar (TsO4~) hosil qiladi. Texnetsiy, asosan, atom sanoati chiqindilaridan olinadi. Metall Texnetsiy NH4Tc04, TcO2, Tc2S7 ni 600—1000° da vodorod bilan qaytarib olinadi. Pertexnatlar korroziya ingibitorlaridir. Texnetsiyning TsO2, TsO3 oksidi xam maʼlum. Texnetsiy 400° da ftor bilan geksaftorid TsGʻ6, xlor bilan geksaxlorid TsS16 hosil qiladi. Texnetsiyning TsO3X, TsOX3 (X — galogen) tarkibli rangli birikmalari, Tc2S7 tarkibli sulfidi, TsS tarkibli karbidi va boshqa birikmalari, mas., TsS14, TsS12, Ts(SO)4X2, Ts (SO)5X, (S5N5)2Ts2 ham maʼlum.
Texnetsiy korroziyaga bardoshli modda boʻlganligi uchun reaktorsozlik va aniq asbobsozlik ishlarida konstruksion material sifatida, suyukdanish trasitemperaturasi yuqori boʻlganligi uchun yuqori tralitemperaturali termoelementlarda ishlatiladi. "Ts yemirilganida unurlar hosil boʻlmaydi. Shunga asoslanib, undan radiometriya va dozimetriyada fS standart sifatida foydalaniladi.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->{{Unsurlar davriy sistemasi}}
'''Texnetsiy''' - [[unsurlar davriy jadvali]]ning 43 unsuri, [[metall]].
{{Unsurlar davriy sistemasi}}
{{OʻzME}}
|
