Tibet muxtor rayoni: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: T.m. → {{subst:FULLPAGENAME}} (2), vakt → vaqt, Mayd. → Maydoni, y.da → yilda (4) using AWB |
qisqartmalarni toʻliqlash (p1, v0.3) |
||
Qator 5:
Tibet muxtor rayonir. hududida toshkoʻmir, tuz, oltin konlari topilgan. GES koʻp. Ishlab beruvchi mayda korxonalar bor. Lxasada energetika jihozlari va choʻyan quyish, koʻnteri va gilam, Chamdoda koʻnchilik, Shigatsze va Jangdze sh.larida gilam tukish korxonalari ishlab turibdi. Shuningdek, taxta tilish, gʻisht zdlari, farmatsevtika, toʻqimachilik sanoatlari mavjud.
Tarixi. Tibet xalqi mil.av. 6—5-
TibetSichuan katga yoʻli. boʻlgan.
Sinxay inqilobi (191113) davrida Sin sulolasi tugatilib, manjurlar Tibetdan quvib chiqarildi. 13dalaylama Pekin bilan butkul alokani uzganligini eʼlon qildi. 1930-yillar oʻrtalarigacha TibetXitoy chegarasidagi keskinlik davom etdi. Oʻsha vaqtdan gomindanchilar bilan Tibet oʻrtasidagi munosabat bir kadar meʼyorlashdi. Biroq Tibet inglizlar taʼsirida edi. Xalq inqilobi gʻalabasi arafasida Tibet maʼmurlari gomindanchilar hukumati bilan barcha aloqani uzdi, 1949 y. 4 noyabrda hukumat, monastir vakillaridan tuzilgan Buyuk majlisda Tibetni rasmiy ravishda mustaqil deb eʼlon qildi. XXR hukumati 1950 i. 20 yanvarda Tibet masalasi boʻyicha bayonot eʼlon qildi, unga kura Lxasa muzokaralar uchun oʻz vakillarini Pekinga joʻnatishi koʻzda tutilgan. 1950 y. okt.da Xitoy qoʻshinlari Tibetning markaziy rnlariga qarab yurish boshladi. Tibet hukumati Xitoy taklifini qabul etib, 1951 y. 23 mayda Xitoy xalq hukumati bilan "Tibetni tinch yoʻl bilan ozod etish masalalari toʻgʻrisida shartnoma" imzolandi. Shartnomaga koʻra, Tibetga Xitoy tarkibidagi milliy muxtoriyat huquqi berilishi koʻzda tutildi. 1950y.larning 2yarmida vaziyat keskinlashdi. Lxasada 1959 y. martda isyon koʻtarildi. 14dalaylama Hindistonga oʻtib ketdi. 1965 y. Tibet muxtor rayonir. tuzildi.
Adabiyoti. Tibetliklarning qad. ogʻzaki ijodi mif, epos ("Geseriada"), afsona, qoʻshiq, ertak, aforizmlar koʻrinishida ifodalangan. Buddizmning tarkalishi bilan budda miflari yuzaga keldi. Yozma adabiyotning ilk rivojlanishi Tibet zamindorlari davlatining qaror topishi, yuksalishi va inqiroziga toʻgʻri keldi. Tibet adabiyoti qad. turkiylar, ayniqsa, uygʻurlar adabiyotiga yaqin boʻlgan, unga oʻz taʼsirini oʻtkazgan. Oʻsha davrda "Ramayana"ning tibetcha naqli yaratildi. 11 — 14-
Meʼmorligi va tasviriy sanʼati. Tibetning muhim sanʼat yodgorliklari zamindorlik munosabatlari avj olgan davrlarda yaratildi. Oʻrta asr Tibet meʼmorligi mamlakatning yovvoyi va choʻl tabiati bilan mutanosib ravishda oʻzining keskinligi va mahobatliligi bilan ajralib turadi. Togʻ choʻqqilariga qalʼaqasrlar qurilgan. Togʻ etaklari va choʻqqilarida joylashgan monastirlar bir necha qator devorlar bilan oʻralgan boʻlib, bosh ibodatxona shimolga qaragan, atrofida maydonlar, yon bagʻirlarda amfiteatr koʻrinishida monaxlar uyjoylari boʻlgan. Lxasadagi Potala saroyqalʼasi oʻrta asrning oʻziga xos meʼmoriy obidasi hisoblanadi.
Tibetning oʻrta asr tasviriy sanʼati buddizmga boʻysungan, asosan, monastirlarda rivojlangan boʻlib, devor yozuvlari va "tanka" ikonalari sifatida yaratilgan. Skulpturalar yogʻoch, gil, metalldan yasalgan. 20-
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
|