Latviya Sovet Sotsialistik Respublikasi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Qator 48:
|today = {{flag|Latviya}}
}}
'''Latviya Sovet Sotsialistik Respublikasi''', '''Latviya SSR''' ({{lang-et|Latvijas Padomju Sociālistiskā Republika}}; {{lang-ru|Латвийская Советская Социалистическая Республика}}) — [[Sovet Ittifoqi]] tarkibiga kirgan respublikalarning biri. Ayrim manbalarda ''Sovet Latviyasi'' deb yuritiladi.
 
Latviya SSR Sovet Ittifoqining tan olinmagan respublikasi boʻlgan va Sovet Ittifoqi hukumati qoʻli ostidagi hukumat tomonidan boshqarilgan. 1940-yilning 16-iyunida sovet qoʻshinlari [[Molotov–Ribbentrop pakti]] asosida Litvaga bostirib kirgan. Natijada 1940-yilning 21-iyulida Latviya Respublikasi hududida Latviya SSR tuzilgan. Buning uchun Sovet Ittifoqi dastaklagan [[qoʻgʻirchoq hukumat]] oʻrnatilgan.<ref>{{cite book |title=Transition from Illegal Regimes Under International Law |last= Ronen |first= Yaël |year=2011 |publisher=Cambridge University Press |location= |isbn=978-0-521-19777-9 |page=17 |url=https://books.google.com/books?id=4OEHtL5xoroC&pg=PA17}}</ref>
 
1940-yilning 23-iyulida eʼlon qilingan [[Welles deklaratasiyasi]] ortidan 1940-yilning 5-avgustida Latviyaning Sovet IttofoqiIttifoqi tomonidan anneksiya qilib olingani [[AQSH]] va [[Yevropa]] davlatlari tomonidan tan olinmagan. Latviya Sovet Ittifoqiga kirgan 15-respublika oʻlaroq yarim asr davomida tan olinmagan. Mamlakat hududini 1940-yilning iyun-iyul oylarida [[fashistlar Germaniyasi]] ishgʻol qilgan. 1944–1945 yillarda sovetlar Latviyani qayta egallagan. Bunga qaramasdan, Latviya ''[[de jure]]'' mustaqil davlat sifatida mavjud boʻlgan, ayrim davlatlar Latviyaning eski hukumati nomidan faoliyat yuritgan diplomat va konsullarni tan olishda davom etgan.
 
Latviya SSR poytaxti [[Riga]] shahri boʻlgan. Respublika 26 rayonga boʻlingan, 56 shahar, 37 shahar tipidagi posyolkasi boʻlgan.<ref>{{cite encyclopedia | year = 1988 | title = Latviya SSR | encyclopedia = Ensiklopedik lugʻat | publisher = [[Oʻzbek sovet ensiklopediyasi]] | location = Toshkent | language = oʻzbekcha | id = 5-89890-002-0 | page = 449 | volume = 1}}</ref>
Latviyada sovet hukmronligi Sovet Ittifoqi parchalana boshlaganidan keyin oʻz yakuniga yetdi. Latviya SSRning ilk saylangan parlamenti 1990-yilning 4-mayida Latviya mustaqilligini tiklash haqidagi deklaratsiyani qabul qildi va mamlakat nomini qaytadan Latviya Respublikasi deb oʻzgartirdi. 1991-yilning 21-avgustida – Moskvada davlat toʻntarishi urinishi boshlanganidan keyin ikki kun oʻtib – Latviya Respublikasi mustaqilligi qayta tiklandi. Sovet Ittifoqi mamlakat mustaqilligini 1991-yil 6-sentabrda rasman tan oldi.
 
Latviyada sovet hukmronligi Sovet Ittifoqi parchalana boshlaganidan keyin oʻz yakuniga yetdi. Latviya SSRning ilk saylangan parlamenti 1990-yilning 4-mayida Latviya mustaqilligini tiklash haqidagi deklaratsiyani qabul qildi va mamlakat nomini qaytadan [[Latviya Respublikasi]] deb oʻzgartirdi. 1991-yilning 21-avgustida – Moskvada davlat toʻntarishi urinishi boshlanganidan keyin ikki kun oʻtib – Latviya Respublikasi mustaqilligi qayta tiklandi. Sovet Ittifoqi mamlakat mustaqilligini 1991-yil 6-sentabrda rasman tan oldi.
 
== Tarixi ==
Latviyada sinfiy jamiyat milodiy 5-asrda vujudga kelgan. 10–13-asrlarda dastlabki feodal knyazliklari ([[Koknese]], [[Ersika]], [[Talava]]) boʻlgan. 13–16-asrlarda [[nemis]] feodal-katolik istilochilari qoʻl ostida boʻlgan. 1562-yili Latviya hududining bir qismini [[Polsha]] va [[Shvetsiya]] boʻlib olgan. 17-asr boshiga kelib [[latishlar|latish elati]] tarkib topgan. 1721–1795-yillarda [[Rossiya]]ga birlashgan. 19-asrning 90-yillarida [[sotsialist-demokratik]] toʻgaraklar vujudga kelgan. Latish xalqi 1905–1907-yillar revolyutsasi, 1917-yil [[Fevral inqilobi|Fevral]] va [[Oktabr inqilobi|Oktabr]] inqiloblarida qatnashgan.
[[File:Latvian SSR 1940.jpg|thumb|left|300px|Latviya SSRning 1940-yildagi Sovet xaritasi]]
 
1918-yil 17-dekabrda Latviyada [[Sovet hokimiyati]] oʻrnatilgan. 1920-yil boshida hokimiyatni milliy burjuaziya egallab olgan. 1934-yil mayida [[fashistlar]] toʻntarilishi boʻlgan. 1940-yil iyunda Latviya xalqi fashistlar hukumatini agʻdarib tashlabagʻdarilib, Sovet hokimiyatini qayta tiklaganlartiklangan. 1940-yil 21-iyulda LatSSRLatviya SSR tashkil etilgan. 1940-yil 5-avgustdan Sovet Ittifoqi tarkibiga kirganqoʻshib olingan. 1941-yiliLatviyaning [[nemis-fashist]]Sovet qoʻshinlariIttofoqi tomonidan okkupatsiyaanneksiya qilingan.qilib 1944–1945-yil mayidaolingani [[SovetAQSH]] Armiyasiva [[Yevropa]] Latviyanidavlatlari ozodtomonidan qilgantan olinmagan. Latviya SSRSovet [[LeninIttifoqiga Ordeni]]kirgan (1965),15-respublika Oktabroʻlaroq Inqilobi (1980), [[Xalqlar doʻstligi]]yarim (1972)asr ordenlaridavomida bilantan mukofotlanganolinmagan.
 
Latviya SSR poytaxti [[Riga]] shahri boʻlgan. Respublika 26 rayonga boʻlingan, 56 shahar, 37 shahar tipidagi posyolkasi boʻlgan.<ref>{{cite encyclopedia | year = 1988 | title = Latviya SSR | encyclopedia = Ensiklopedik lugʻat | publisher = [[Oʻzbek sovet ensiklopediyasi]] | location = Toshkent | language = oʻzbekcha | id = 5-89890-002-0 | page = 449 | volume = 1}}</ref>
 
1940-yilningLatviya 23SSR 1941-iyulida eʼlon qilinganyili [[Welles deklaratasiyasi]] ortidan 1940nemis-yilning 5-avgustida Latviyaning Sovet Ittofoqi tomonidan anneksiya qilib olingani [[AQSHfashist]] va [[Yevropa]] davlatlariqoʻshinlari tomonidan tanokkupatsiya olinmagan. Latviya Sovet Ittifoqiga kirgan 15-respublika oʻlaroq yarim asr davomida tan olinmagan. Mamlakat hududini 1940-yilning iyun-iyul oylarida [[fashistlar Germaniyasi]] ishgʻol qilganqilingan. 1944–1945 yillarda sovetlar Latviyani qayta egallagan. Bunga qaramasdan, Latviya ''[[de jure]]'' mustaqil davlat sifatida mavjud boʻlgan, ayrim davlatlar Latviyaning eski hukumati nomidan faoliyat yuritgan diplomat va konsullarni tan olishda davom etgan.
 
Latviyada sovet hukmronligi Sovet Ittifoqi parchalana boshlaganidan keyin oʻz yakuniga yetdi. Latviya SSRning ilk saylangan parlamenti 1990-yilning 4-mayida Latviya mustaqilligini tiklash haqidagi deklaratsiyani qabul qildi va mamlakat nomini qaytadan [[Latviya Respublikasi]] deb oʻzgartirdi. 1991-yilning 21-avgustida – Moskvada davlat toʻntarishi urinishi boshlanganidan keyin ikki kun oʻtib – Latviya Respublikasi mustaqilligi qayta tiklandi. Sovet Ittifoqi mamlakat mustaqilligini 1991-yil 6-sentabrda rasman tan oldi.
 
== Manbalar ==