|
'''Agrotexnologiya''' —– dehqonchilik texnologiyasi, qishloq xoʻjaligi ekin-lariniekinlarini yetishtirish usullari tizimi. A.ning nazariy asosi —– agronomiya. A. kuyidagi tadbirlarni o‘z ichiga oladi: almashlab ekish, tuproqqa ishlov berish, o‘g‘itlar solish; urug‘likni ekishga tayyor-lash, ekish, ekinlarni parvarishlash, be-gona o‘tlar, kasalliklar va hasharotlarga qarshi kurash, hosilni yig‘ib olish. Yerni haydash, tekislash, boronalash va ekishga tayyorlashning boshqa usullari, o‘g‘itlash, sug‘orish, urug‘ni ekishga tayyorlash (sa-ralash, dorilash, ivitish va boshqalar), ekish va hosil yig‘ib-terib olinguncha o‘simlikni parvarish qilish ishlari A. usullariga kiradi. A.ga almashlab ekishni joriy qilish, o‘simlik qoldiqlarini daladan yig‘ishtirib olish, kuzgi shudgorlash, yaxob berish, sifatli urug‘lik tanlash, ekish sxemalarini to‘g‘ri qo‘llash, normal ko‘chat qalinligiga erishish, o‘g‘itlardan to‘g‘ri foydalanish; ekinni qat’iy tar-tib bo‘yicha sug‘orish, o‘simlikning ildi-zini zararlantirmaslik, ekinzorlarni begona o‘tlardan toza tutish, zararkunan-dazararkunanda va kasalliklarga chidamli navlarni ekish va h.k.hokazo ham kiradi. Bunga har bir mintaqaning tuproq-iqlim sharoitla-rinisharoitlarini inobatga olgan holda, qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishiga fan yutuqlari va ilg‘or taj-ribaning yangi, yanada samarali usullari-niusullarini joriy qilish yo‘li bilan erishiladi.A. jamiyatning ishlab chiqaruvchi kuch-larikuchlari va i.ch.ishlab chiqarish munosabatlari rivoji bilan uzviy bog‘langan. Ibtidoiy jamoa va un-danundan keyingi davrlarda A. sodda qurollar hamda qo‘l kuchiga asoslangan edi. Yerlar omoch, mola kabi qurollar yordamida ish-lanardi. A.ning takomillashgan usullari jahonda 18-asr oxiri —– 19-asr boshlarida shakllandi, natijada qishloq xoʻjaligi o‘simliklari mashinalardan foydalanish, tabiat-shunoslik va agronomiya fanlarining ko‘rsatma va tavsiyalari asosida yetishti-riladiganyetishtiriladigan bo‘ldi. Ayniqsa, 19-asrda mashi-nasozlik sanoatining rivojlanishi mu-rakkab qishloq xoʻjaligi texnikasini dehqonchilikda qo‘llash imkoniyatini tug‘dirdi. 20-asrda esa qishloq xoʻjaligi uchun traktor, kombayn, kulti-vator, o‘g‘itlagichlar va boshqa mexanizmlar ko‘plab ishlab chiqariladigan bo‘ldi, mi-neral o‘g‘itlardan foydalanish ko‘paydi. Bularning hammasi va agronomiya fani-ningfanining rivojlanishi A.ning takomilla-shuviga qulay sharoit tug‘dirdi.Hozirgi zamon Axi ekologik sharoitlar, qishloq xoʻjaligi texnikasining ishlash qoidalarini o‘rganuvchi tabiiy hamda texnika fanla-rifanlari yutuqlariga asoslanadi. A.ni to‘g‘ri qo‘llashning zaruriy sharti uning kom-pleksligi va tuproq-iqlim sharoitlari, ekinning biologik xususiyati, navlari va ularning qaysi maqsadlarda ishlati-lishigaishlatilishiga e’tibor berishdir. O‘simlik hayot omillarining muddatlari, almashtirib bo‘lmasligi hamda teng ahamiyatdorligi va boshqa qonunlar A. usullarini birgalik-dabirgalikda qo‘llashning ilmiy asosi hisoblanadi (qarang [[Dehqonchilikning asosiy konunlari]]). Mac, o‘g‘it solishda belgilangan mud-datmuddat va miqdorni o‘zgartirish (ayniqsa sug‘oriladigan sharoitda) yoki vegeta-siyavegetasiya davriga qarab o‘simlikka berila-diganberiladigan azotni fosfor bilan almashtirish mumkin emas. Ekinlardan yuqori hosil olish uchun ularni muayyan nisbatlarda barcha zaruriy hayot omillari (yorug‘lik, issiqlik, havo, namlik, oziq moddalar) bilan ta’minlash zarur.A. tadbirlari har bir mintaqa, zona, xo‘jalikning tuproq-iqlim sharoitiga hamda ekinlarning turiga qarab ishlab chiqiladi va o‘tkaziladi. Mas, tuprog‘i sho‘rlangan hududlarda sho‘r yuvish aso-siyasosiy ahamiyatga ega. Shu sababli bunday joylarda ekinlar uchun zararli bo‘lgan, 168ekinning ildiz qismi joylashadigan tuproq qatlamidagi erigan tuzlar-nituzlarni yo‘qotadigan A. usullariga asosiy e’tibor beriladi. Namgarchilik kam bo‘ladigan r-nlardarayonlarda, shuningdek yen-gilyengil tuproqli yerlarda tuproqda nam to‘plashga imkon beradigan A. usullari-gausullariga e’tibor qilinadi. Ekinlarni to‘g‘ri almashlab ekish, haydalma qat-lamni chuqurlashtirish, mahalliy va mine-ral o‘g‘itlar solish yo‘li bilan tuproqni o‘simlik uchun zarur oziq moddalar bilan boyitish hamda uning fizik xusu-siyatlarinixususiyatlarini yaxshilash A.ning asosiy maqsadidir.A. ekinning va navning (nav A.) o‘ziga xosligi hamda ekinning xo‘jalik ahamiyatiga ko‘ra ham tabaqalashadi. Mac, makkajo‘xori, kungaboqar silos uchun yoki don uchun, zig‘ir tola yoki urug‘i uchun, piyoz barra yoki bosh piyoz olish uchun eqilganda o‘ziga xos A. qo‘llaniladi. A. tadbirlarini to‘g‘ri qo‘llash qishloq xoʻjaligi ekin-lariningekinlarining hosildorligini oshirish bilan birgalikda hosil sifatiga ham ijobiy ta’sir etadi. O‘zbekistonda ilmiy muas-sasalar tarmog‘i ekinlar A.sini ishlab chiqadi. Ularning samaradorligi ilmiy tadqiqot institutlari va tajriba st-yalaridastansiyalarida sinovdan o‘tganidan keyin xo‘jaliklarda joriy etiladi.Abdurahim Ermatov.
== Adabiyotlar ==
|
