Anor (kommunna): Versiyalar orasidagi farq

'''Ahop''' ({{lang|la|''Punica granatum'' L.}}) —–[[anordoshlar|anor-doshlar]] (anorgullilar [[oila (biologiya)|oila]]si)ga mansub, [[subtropik mintaqalar|subtropik]] [[mevali o‘simliklar|meva o‘simligi]]; bo‘yi 2–10 m [[daraxt]] yoki [[buta]]. Vatani [[O‘rta Osiyo]], [[Ozarbayjon]], [[Eron]] va [[Afg‘oniston]]; yov-voyi turlari [[O‘rta dengiz]] atrofi, O‘rta Osiyoning [[janub|jan.]]da, [[Qrim]], [[Kavkaz]], Eron, Afg‘oniston, [[Old Osiyo]] va [[Dog‘iston]]da uchraydi. O‘zbekistonda [[Quva tumani|Quva]], [[Namangan tumani|Namangan]], [[Denov tumani|Denov]] va [[Kitob tumani|Kitob]] (Varg‘anza) tumanlari a’lo sifatli A.lari bilan mashhur. Bota-nikBotanik tavsifi. [[Barg]]lari mayda, nashtar-simonnashtarsimon, shoxlari tikanli (shirin meva-lisida tikani kamroq). [[Iyun]]—–[[iyul]]da gullaydi. [[Gul]]lari ikki jinsli, yirik (diametri 8 sm gacha), och kizil, shoxi uchida bitta, ikkita, ba’zan beshtagacha joylashadi. Urug‘chisi (onaligi) normal rivojlangan, ko‘zachasimon guli meva tugadi, urug‘chisi qisqa, qo‘ng‘iroqsimon gullari odatda meva tugmaydi. A. chet-534dan changlanadi. Mevasi yirik, dumaloq, qizg‘ish (qizil po‘st) yoki oqish (oq po‘st) bo‘lib, og‘irligi 250—1000250–1000 g keladi. Me-vasi 6—126–12 uya (xona) li, doni och pushti yoki to‘q qizil. Ta’mi shirin, chuchuk-nor-don va nordon, sersharbat (40—6040–60%), tarkibida 14—2114–21% [[qand|kand]], 0,3—93–9% [[limon kislota]], [[tannin|tanin]], vitamin V, [[vitamin S|S]] bor. Pusti 29—5029–50%, doni 10—10– 20% ni tashkil eta-dietadi. Mevasi, po‘sti, [[ildiz (oʻsimlik)|ildiz]] [[po‘stloq|po‘stlog‘i]]da 28% gacha [[oshlovchi moddalar]] bor. [[Xo‘jalik]] ahamiyati. A. asosan, meva sifatida is-te’mol etiladi. A.dan qandolat va [[tibbiyot|tib-biyot]]da keng foydalaniladi, [[teri oshlash|teri osh-lash]]da va [[gazlama]]larni bo‘yashda ishlati-ladiishlatiladi. Gulbargi va meva po‘stidan bo‘yoq, donidan sharbat tayyorlanadi. Yovvoyisi-danYovvoyisidan limon kislota olinadi. Ba’zi tur-lariturlari xushmanzara o‘simlik sifatida eki-ladiekiladi. Biologik [[xususiyat]]lari. A. asosan, qalamchadan ko‘paytiriladi. Unumdor qumoq, nami yetarli [[tuproq]]larda yaxshi o‘sadi. [[Qurg‘oqchilik]]ka chidamli, lekin namsevar. Yerning unumdorligiga qarab, ko‘chat oralig‘i 4x4 va 5x4, tomorqalarda 3x3 m qilib ekiladi. O‘zbekiston sharoi-tida kech kuzda xashak, qamish bilan yopiladi yoki tuproqqa ko‘milib, bahorda ochiladi. [[Vegetatsiya davri]] 180—215180–215 kun. Yozdan kuzgacha gullaydi. Mevasi 120—160120–160 kun-da—kunda– [[sentabr|sent.sentabr]]ning ikkinchi yarmida pishadi. —– 15° —17–17° sovuqqa chidaydi, —– 20° da yer usti qismi ([[tana]]si)ni sovuq urib ke-tadi. A. 3—43–4 yoshdan meva tuga boshlay-diboshlaydi, 8—108–10 yoshdan to‘liq hosilga kirib, 30—4030–40 yil meva beradi. [[Hosildorlik|Hosildorligi]] 200 s/ga gacha boradi. [[Agrotexnologiya|Agrotexnika]]si.A. ko‘chati eqilganidan keyin birinchi yil-danyildan boshlab 30—4030–40 sm balandlikda 4—54–5 ta asosiy shox qoldirib past bo‘yli da-raxt ko‘rinishida yoki 3—43–4 asosiy shox qoldirib butasimon shakl beriladi. Har yili qurigan, nimjon rivojlangan, eskirgan o‘zak novdalar kesib turiladi. Vegetatsiya davrida 6—106–10 marta sugori-ladisugoriladi, qator oralari yumshatiladi, begona o‘tlardan tozalanadi, oziqlantiriladi.Zararkunandalari —– mevaxo‘rlar, bitlar, kanalar; kasalligi —– novdalar qorasoni.[[Nav]]lari. Kolleksiyalarda A.ning 69 navi hisobga olingan. Le-kin O‘zbekistonda ixtisoslashgan xo‘jaliklarda asosan achchiqdona va qozoqi A. ko‘p ekiladi, qay A., qizil A., oq dona, ulfi va boshqa navlari ham keng tar-kalgan. Achchiqdona. Jaydari nav. Meva-siMevasi 400—600400–600 g . Mazasi nordon, sharbatiqizil, tarkibida 15—1615–16% qand bor. Po‘sti qalin, 5 oygacha yaxshi saqlanadi. Tupi 30–35 kg hosil beradi. Farg‘ona vo-diysidavodiysida keng tarqalgan. Qay A. Jaydari nav. Mevasi yirik (500—700500–700 g). Nordon-xushxo‘r, sharbati qizg‘ish. Tarkibida 19—2019–20% qand bor. Po‘stining qalinligi o‘rtacha, martgacha saqlanadi. Tupi 35–40 kg hosil beradi. O‘zbekistonning hamma viloyatlarida bor. Qizil A. Bu ham jaydari nav. Sharbati tarkibida qand 15—1615–16%, po‘sti yupqa, uzoq saqlashga chi-damsizchidamsiz. Qozoqi A. Xalq seleksiyasi yo‘li bilan yetishtirilgan. Mevasi 250—300250–300 g , ayrimlari 600—600– 700 g . Mazasi nor-donshirin, sharbati kizil. Tarkibida 18—1918–19% qand bor. Po‘sti qalin, 6 oygacha saqlanadi. Tupi 50–60 kg hosil beradi. Toshkent, Andijon, Surxondaryo viloyat-laridaviloyatlarida keng tarqalgan. O q dona (shirin anor) A. Jaydari nav. Mevasi 250—350250–350 g , ayrimlari 500—600500–600 g . Mazasi shi-rinshirin. Sharbati pushti, tarkibida 19—2119–21% qand bor. Po‘sti yupqa yoki o‘rtacha qalinlikda, qizg‘ish-pushti, ba’zisi oq, 2—32–3 oy saqlanadi. Tupi 25–30 kg hosil beradi. O‘zbekistonning ko‘pchilik vilo-yatlarida o‘stiriladi.Mahmud Mirzayev, Rixsivoy Jo‘rayev.