Alaska: Versiyalar orasidagi farq

'''Alaska''' (Alaska) —– Tinch okeanning Shim.Shimoliy Amerika qirgʻogʻi yaqinidagi keng qoʻltiq. Alaska yarim oroli bilan Shim.Shimoliy Amerika materigi oralig‘ida. Sathi 384 ming km². Chuq. 4929 m gacha. Suv ko‘tarilishi 12 m gacha. A.daAlaskada Kadyak va Aleksandr arxipelagi, Qirolicha Sharlotta orollari joylashgan. A.dagiAlaskadagi Ba-ranov orolda rus geografi F. P. Litke 1840 yilda [[Tinch okeani|Tinch okeanda]] birinchi dengiz rasad-xonasini ochgan. Baliq ovlanadi. Asosiy portlari —– Syuard, Prins-Rupert.<ref name=":0">[[OʻzME]]. Birinchi jild. [[Toshkent]], 2000-yil</ref>

<!-- Bot tomonidan qo`shilganqoʻshilgan matn oxiri -->

[[Amerika Qoʻshma Shtatlari|AQSH]] shtati. Shim.Shimoliy Amerikaning shim.shimoli-g‘arbida, AQShning asosiy qismidan uni [[Kanada]] yerlari aj-ratib turadi. Maydoni 1519 ming km². A.Alaska materik qismdan va bir qancha orollar (Aleksandr arxipelagi, Aleut orollari, Pribilov, Kadyak va boshqalar)dan iborat. Shim.Shimoliy Muz okeani va [[Tinch okeani|Tinch okean]] ([[Bering dengizi|Bering den-gizidengizi]]) bilan o‘ralgan. Ma’muriy markazi —– Juno shahar. Tinch okean sohilida igna bargli o‘rmon bilan qoplangan baland tog‘ 384tizmalari bor. Gid-roenergiyagaGidroenergiyaga boy eng yirik Yukon daryosida kema qatnaydi. Aholisi 599 ming kishi (1993), ancha-gina qismi harbiy xizmatchilardir. Mahalliy aholi —– indeyslar, aleutlar va eskimoslar. Aholining 3/4 qismi Alaskaning jan.janubi-sharqiy va jan.janubiy sohil qismida yashaydi. Alaskani 18-asr 1-yarmida ruslar egallab, qishloklar qura boshla-ganboshlagan. 1799 yilda yer osti va yer usti boyli-klaridanboyliklaridan tanho foydalanish huquqini olgan Rossiya-Amerika kompaniyasi tash-kiltashkil etildi. 1867 yilda Rossiya hukumati Alaskani AQSH ga 7,2 mln. dollarga sotib yuborgan. Alaska 1884 y. gachayilgacha AQSH harbiy va-zirligivazirligi tasarrufida bo‘lgan, 1884—19121884–1912 yillarda okrug , so‘ngra hudud, 1959 yildan shtat. 19-asrning 90-yillarida A.ningAlaskaning markaziy qismida va Syuard yarim orolda ol-tinoltin konlari topilishi bilan A.ningAlaskaning ichki qismlarida ham aholi turar joylari paydo bo‘ldi. 1911—381911–38 yillarda A.daAlaskada mis konlari ishga solindi. 1915—231915–23 yillarda transport yoʻli qurilib, Alaskaning markaziy qismi sohil bilan bog‘landi. Baliq ovlash va baliq sanoati, o‘rmon sanoati, foy-dalifoydali qazilmalar chiqarish va qisman mo‘ynachilik Alaska xo‘jaligining asosini tashkil etadi. Oltin qazib chiqarish A.Alaska kon sanoatining asosiy.tarmog‘idir. Shuningdek, kumir, neft, qalay, plati-naplatina, simob, xromit qazib olinadi. Ishlab beruvchi sanoat asosan konserva va taxta tilish korxonalaridan iborat. Ketchikan va Sitka sh.larida 2 ta ulkan sellyuloza-qog‘oz zavodi bor. Qishloq xoʻjaligi bilan deyarli shug‘ullanilmaydi, faqat Matanuska vo-diysidavodiysida, Kenay yarim orolda kartoshka ekiladi, qoramol, parranda boqiladi. Mo‘ynali hayvonlar ovlanadi. Tashqi aloqalari, asosan, dengiz floti, shuningdek havo yo‘llari orqali amalga oshiriladi. Alaska avtomobil yo‘li va transport yoʻli orqali Kanada bilan bog‘langan. Ichki yuklar transport yoʻli, shuning-dekshuningdek avtomobil yo‘llarida tashiladi. Xeyns —– Ferbenks neft quvuri (1000&nbsp;km) qurilgan. Alaskada aerodromlar, harbiy-dengizharbiydengiz bazalari, raketodromlar bor.<ref name=":0" />

{{O`zMEOʻzME}}