'''Avangardizm''' (frans. avantgardiste) —– 1) 20-asr adabiyot va san’-atidasan’atida qator zamonaviy oqimlarning umu-miy shartli nomi. A. tarafdorlari ada-biyotni va san’atni tubdan yangilashni, uning shakli va ifodaviy imkoniyatlari-niimkoniyatlarini kengaytirishni o‘z oldilariga maqsad qilib qo‘ygan, avvalgi qaror topgan yu-nalishlar (shu jumladan, romantizm, re-alizm, impressionizm, neoklassitsizm va boshqalar) ga tanqidiy yondashgan. A. namo-yandalari san’atning predmetini ham, uslubini ham, shakl va mazmunni ham yangilashni o‘zida ifoda etgan umumiy istak ostida birlashganlar. Bu yo‘nalish taraqqiy etgan 1905—301905–30 y.lardayillarda uning tamoyillari ekspressionizm, fovizm, kubizm, dadaizm, syurrealizm; adabiyot-daadabiyotda —– "ong oqimi", futurizm, musiqada —– dodekafoniya, atonallik va boshqa kabi modernistik oqim va maktablarda, shu-ningdekshuningdek ba’zi yirik so‘z ustalarining ma’lum davrdagi ijodiy faoliyatida namoyon bo‘ldi. Bir-biriga zid mayl-larmayllar, turli ijtimoiy, g‘oyaviy-estetik nuqtai nazarda turgan, ijodiy taqdiri bir-biriga o‘xshamagan san’atkorlar A. (modernizm) ning umumiy oqimida to‘qnashdi. Davrning eng o‘tkir ijtimoiy qarama-qarshiliklari A. ziddiyatlarida o‘z aksini topdi. Ba’zi yirik san’atkor-larsan’atkorlar ijodlarining dastlabki davrida A. ga moyil bo‘lganlar (mas, P. Elyuar —– Fransiya; V. Nezval —– Chexoslovakiya; V. Brext, I. Bexer, X. Eysler —– Germaniya; D. Rivera —– Meksika; V. Mayakovskiy, D. Shostakovich —– Rossiya).Jahon adabiyoti va san’atining ko‘pgina zabardast vakillari A. tajri-balariga asoslanib, zamonaviy san’at-ningsan’atning yetakchilariga aylandilar (mas, J. Joys —– Irlandiya; M. Prust —– Fran-siya; P. Mondrian —Niderlan–Niderlan-diya; S. Dali va P. Pikasso —– Ispaniya; P. Klee —– Shveysariya; V. Kandinskiy, M. Male-vich, S. Prokofev —– Rossiya va boshqalar).Ikkinchi jahon urushidan keyin g‘arbda A. oqimi jonlanib, "absurd drama", "yangi roman", "konkret poeziya", tasvi-riy san’atda —– pop-art, minimalizm, abstraksionizm, musiqada —– aleatori-ka, sonoristika, elektron musiqa va boshqa ko‘rinishlarida namoyon bo‘ldi.A. tamoyillari O‘zbekiston tasvi-riy san’atida 20-y.lardayillarda ham kuzatiladi (A.Volkov, A.Nikolayev, O‘.Tansiqboyev, M.Kurzin, O.Tatevosyan). 1970-y.lar-danyillardan boshlab musiqada —– kompozitorlar R.Vildanov, N.Zokirov, A.Malaxov, M. Tojiyev, T.Qurbonov, F. va D.Yanov—Yanov– Yanovskiylar, N.G‘iyosov va boshqa, teatrda —– rejissyorlar N. Abdurahmonov, M.Vayl, tasviriy san’atda —– rassomlar J. Umarbekov, Jalolov, M.To‘xtayev va boshqa A. ifodaviy imkoniyatlaridan ijodiy foydalanmoqda.2) Falsafadagi A. —– zarur taraqqiyot bosqichlari va real shart-sharoitlarni nazarga olmay sakrash yo‘li bilan jamiyat-dagijamiyatdagi qarama-qarshiliklarni bartaraf etishga intilish.
== Adabiyotlar ==
|