Bahoiylik: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
k qisqartmalarni toʻliqlash (via JWB)
Qator 1:
'''Bahoiy E’tiqodi''' (Forscha: بهائی‎ ) - [[din]] hisoblanib, barcha dinlarga mansub asosiy qadriyatlarni tarannum etadi, hamda barcha insonlarning birdamligi va tengligini o’rgatadi.
 
1863 yilda [[Bahoullo|Bahoulloh]] tomonidan o’rnatilib, bu din dastlab Eronda, keyinchalik Yaqin Sharq hududining boshqa qismlarida tarqaldi va bu hududlarda o’zining paydo bo’lishidan boshlab surunkali ta’qibga uchradi. Ayni paytda uning izdoshlari Bahoiylar deb atalib, ularning soni 5-7 million o’rtasida, dunyoning ko’pchilik davlatlari va hududlarida tarqalgan.
Qator 5:
Bu din 19 asrning o’rtalarida [[Bobiylik|Bobiy dinidan]] kelib chiqib, uning asoschisi Ollohning tez orada Iso yoki Muhammad tariqasida payg’ambar yuborishini o’rgatadi. 1863 yilda, o’z tug’ilgan zamini Erondan quvg’inga uchragan Bahoulloh o’zining o’sha payg’ambar ekanligini e’lon qildi. U tag’in uzoqroqqa, o’sha paytdagi Usmoniylarning Suriya hududiga,hozirgi Isroildagi Akko zindon-shahriga surgun etildi va o’n yildan ortiqroq muddatni unda o’tadi. 1892 yil uning olamdan o'tishidan so’ng, din yetakchisi bo’lish uning o’g’li [[Abdul-Baho|Abdul-Baho/`Abdu'l-Bahá]] (1844-1921) zimmasiga tushdi, keyinchalik esa uning to’ng’ich o’g’il nabirasi [[Shawqi Afandi]]/Shoghi Effendi (1897–1957)ga o’tdi. Bahoiylar dunyo bo’ylab har yili din ishlarini boshqaruvchi mahalliy, hududiy va milliy Ruhoniy Kengashlarni saylaydilar, va har besh yilda esa, [[Milliy Ruhoniy Kengash]] a’zolari tomonidan Umumjahon Adolat Uyi saylanadi, qaysikim, butun dunyo Bahoiy jamoasining bu to’qqiz a’zodan iborat yuksak boshqaruvchi muassasasi Isroilda, [[Hayfa|Haifa]] shahrida, [[Bob maqbarasining]] yaqinida joylashgan.
 
Bahoiy ta’limoti ba’zi jihatlari bilan boshqa monoteistik dinlarga o’xshash: [[Xudo]] [[Monoteizm|yagona]] va hamma narsaga qodir. Vaholanki, Bahoulloh ta’limotida din yagona Olloh tomonidan, tarix davomida dunyoviy dinlar asoschilari bo’lmish Ilohiy Mazharlar vositasida, tartibli va progressiv ravishda nozil bo’lishi yoritiladi; Bahoulloh va [[Bob|Bobdan]] oldingi davrlarda [[Budda]], [[Muso]], [[Iso Masih|Iso]], [[Muhammad]] bo’lgan. Shu tariqa, Bahoiylar asosiy dinlargagi ijtimoiy jihatdan amal va izohlari turli bo’lsa-dabo’lsada, ammo o’z maqsadida ular birdam deb qaraydi. Irqchilik va millatchilik tushunchalarini ochiq rad etib, barcha insonlar birdamligiga birdayin urg’u beriladi. Bahoiy ta’limotining markaziy maqsadi, bu barcha xalqlar, irqlar, qabilalar va sinflar farovonligini ta’minlovchi yagona dunyoviy tartibdir.
 
Bahoulloh tomonidan turli shaxslarga, ba’zi davlat hukmdorlariga yozilgan maktublarning bari yig’ilib, Bahoiy muqaddas bitiklari sifatida tartiblashtirilgan va uning tarkibiga uning o’g’li Abdul-Baho va uning darakchisi Bob tomonidan bitilgan mehnatlar kiritilgan. Bahoiy adabiyotidagi taniqli asarlar bu, ''[[Kitáb-i-Aqdas]]'', ''[[Kitáb-i-Íqán]]'', ''[[Ba’zi Savollarga Javoblar]] and [[Tong Darakchilari kitoblaridir|Tong Darakchilari]]'' [[Tong Darakchilari kitoblaridir|kitoblaridir]].      
Qator 17:
Bahoiy ta’limoti va e’tiqodining negizini uch asososiy tamoyil tashkil etadi: Ollohning yagonaligi, dinlarning yagonaligi, va insoniyatning yagonaligi. Bu postulatlardan shunday ishonch kelib chiqadiki, Olloh o’z irodasini ilohiy mazharlar orqali namoyon etadi va bu mazharlarning maqsadi insoniyat xarakterini transformatsiya etish, hamda kimki bunga javoban hozir bo’lsa axloqiy va ruhiy sifatlarni rivojlantirishdir.
 
Bunday qarashga binoan din - zamondan zamonga qadar tartibga ega, birlashtirilgan va progressivdir.
 
== Olloh ==
[[Fayl:Bahaitemplesydney.JPG|alt=A white domed building|thumb|Sidney, Avstraliya, Inglsaidda joylashgan Bahoiy Ibodatxonasi]]
Bahoiy bitiklarida Olloh yagona, o’ziga xos, anglab bo’lmas, bilguvchi, mavjud, mangu va qudtratli bo’lib, butun koinotdagi borliqning yaratguvchisidir. Ollohning va koinotning mavjudligi avvali va oxiri yo’q abadiyat deb o’rgatiladi. Zero, Olloh bilan bevosita bog’lanish mumkin bo’lmasa-dabo’lmasada, U o’z yaratmishidan voqif bo’lib, Ilohiy Mazharlar deyilmish elchilari orqali o’zining irodasi va maqsadini izhor etadi.
 
Bahoiy ta’limotiga binoan, Olloh insoniy idrok uchun o’ta yuksakdir, inson Ollohni to’la anglay olmaydi, yoki Uning batafsil va butkul siymosini yarata olmaydi. Shuning uchun, inson tomonidan Ollohni tushunish uning Mazharlari (ayon etguvchi, zohir etguvchi, namoyondalari) orqali zohir bo’lguvchi zuhurlar (nozil etilgan so’z, vahiy) vositasida amalga oshadi. Bahoiy dinida monoteizmga xos bo’lgan muhim ahamiyatga ega urg’ular berilgan va Ollohga uning darajasi va qiyosini atash orqali murojaat etiladi (masalan, Qudratly yoki, Sevguchi). Bahoiy ta’limotida Ollohga nisbatan qo’llaniladigan sifatlar, xudojo’ylikni insoniy tilga o’girishda, hamda, kishiga ruhiy salohiyati rivoji yo’lida Ollohga ibodat qilar ekan, mana shu sifatlarga diqqatini jamlashida yordam beradi deb hisoblanadi.    
 
Bahoiy ta’limotiga asosan, inson maqsadi bo’lmish - Ollohni tanish va sevish darajasiga - ibodat, mushohada, boshqalarga xizmat kabi vositalar orqali erishiladi.
 
== Tarixi ==
 
[[TasvirFayl:47Sevruguin.jpg|thumb|right|1910-20-yillarda Erondagi bir guruh Bahoilar (''Fotograf  Antoin Sevruguin'')]]
 
1844-yil 23 mayda, Sherozda [[Said Ali Muhammad]]('''[[Bob]]''') (Bob, arabchada eshik manosini anglatadi) oʻzini Qoim, [[Mahdiy]] deb eʼlon qiladi. Minglarcha inson Bobga ishonib „[[Bobiy]]“ boʻldi. Dindagi bu olgʻalamalar va eski dinga qaraganda yangicha fikrlarni oʻrtaga chiqishi Eronda koʻp bosqinlarga sabap boʻldi. 1850-yil [[Tabriz]] shahrida Bob otib oʻldirildi va yana bir qancha bobiylar ham turli hil usullar bilan oʻldirildi. Bob elganidan keyin Bobiylarga '''Mirza Husain Ali''' ([[Bahoulloh]]) boshliqlik qildi.
Qator 53:
'''Muqaddas kitoblar'''
 
Umumiy qonun-qoidalarni oʻz ichiga olgan diniy-muqaddas kitoblari '''Akdes'''(Maʼnosi ''Eng Muqaddas Kitob'') va '''Iqan'''([[Tavrot]], [[Injil]] va [[Qur'on]]dagi bazi oyatlarni oʻz ichiga oladi), '''Saqlangan Soʻzlar''' (''Kalimat-iKalimati Maknuna''), '''Boʻrining Ogʻli Risolasi''' kitoblaridir.
Bahoiylar, butun diniy kitoblar umumiy bir sistemaning parchasi ekanligiga va butun insoniyatning umumiy meʼrosi ekanligiga ishonadilar.
 
Qator 70:
Millatchilik va irqchilik Tinchlikning eng kotta toʻsigʻidir.
 
'''Boy va Kambagʻal''' ning orasidagi oʻlchab boʻlmaydigan farq dunyoni urush eshigga olib kelgan sababdir.
 
[[Bahoulloh]] shunday deydi:''‘Dunyo-bir mamlakat, insonlar esa uning fuqarolaridir.’'' Dunyodagi hamma millatlarni sevish, oʻz millatini sevishdir.
Qator 86:
 
== Bahoiy ibodatxonalari ==
[[TasvirFayl:Wilmette.jpg|right|200px|thumb|left|Chikagodagi Bahoiy ibodatxonasi]]Bahoiy ibodatxonalari butun dinlarga mansub insonlarning ovoz chiqarmaslik sharti bilan bilganlaricha ibodat qilishlari mumkun boʻlgan makonlardir. Hozirgi kungacha har bir qitʼada 1 tadan, yaʼni 7 ta ibodatxona qurilgan.
Ularning hammasini 1 ta qubbasi va 9 ta kirishi bor.(bu dunyoda 9 ta din bor ekanligini bildiradi)