Shveysariya: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash (via JWB) |
k qisqartmalarni toʻliqlash (via JWB) |
||
Qator 1:
{{Davlat_info
|
|
|
'''Confédération suisse''' (frs.)<br />
'''Confederazione Svizzera''' (ital.)<br />
'''Confederaziun svizra''' (rum.)<br />
'''Confoederatio Helvetica''' (lot.)
|
|
|
|
|
|
|
|latd=46 |latm=57 |latNS=N |longd=7 |longm=27 |longEW=E
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| YaIM
| YaIM_yil = |
|
| pul_birligi
| pul_birligi_kod
|
|
|
|
|
|
|
| telefon
|
|
}}
Qator 102:
== Tibbiy xizmati, maorifi, ilmiy va madaniy-maʼrifiy muassasalari ==
Shveysariya vrachlar untlarning tibbiyot ftlarida tayyorlanadi. Lezen, Lugano, Davos, Montryo va boshqalar shaharlarda mashhur kurortlar bor. shahrida taʼlimning yagona tizimi yoʻq. Har bir kanton oʻzining maktab qonuni va boshqaruviga ega. Lekin barcha kantonlar uchun 6—7 yoshdan 15—16 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun majburiy taʼlim joriy qilingan. Asosiy (boshlangʻich) maktablar har bir kantonda qabul qilingan sistemaga qarab 7, 8 yoki
Shveysariya ilmiytadqiqotlarga Shveysariya milliy fondi (1952) rahbarlik qiladi. Yirik kutubxonalari: Bazel universiteti kutubxonasi (2 mln.dan ortiq asar), Sh. milliy qutubxonasi (Bern shahrida, 1,5 mln.dan ortiq asar). shahrida 600 muzey bor. Yiriklari: Syurixdagi tarix muzeyi, Bazel, Bern, Jeneva va Syurixdagi sanʼat muzeylari, Lozannadagi nafis sanʼat muzeyi.
== Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi ==
Shveysariya bir qancha gaz. va
== Adabiyoti ==
Adabiyoti nemis, fransuz, italyan, retoroman tillarida rivoj topmoqda; tiliga koʻra qardosh boʻlgan qoʻshni mamlakatlardagi adabiyot bilan bogʻlangan. Nemis tilidagi adabiyot qadimiy xalq qoʻshiqlari, afsonalarga boy (Vilgelm Tell haqidagi afsonalar, tarixiy xronikalar). Maʼrifatchilik oqimi davrida A. Geller va buyuk pedagog I.G.Pestalotssi ijodida milliy xususiyatlar oʻz aksini topdi. Fransuz yozuvchisi J.J. Russo hayoti va ijodi ham Sh. bilan bogʻlangan. 1848 yilgi inqilobdan soʻng nemis tilida ijod qiluvchi I.Gotxelf, G. Keller, K.F.Meyer kabi yozuvchilar ijodida realizmni ravnaq topishiga imkon yaratildi; 19-asr fransuz tilidagi adabiyotning mashhur vakili R. Tepferdir. Shu yozuvchilarning ijodi tufayli Sh. adabiyoti birinchi marta chet elga tanildi. 20-asrning 1-yarmida nemis tilida yozuvchi R. Valzer, Ya.Byurer, fransuz tilida yozuvchi Sh.F.Ramyu kabi adiblar oʻz asarlarida dolzarb ijtimoiy muammolarga murojaat qildilar. Ular urushdan keyingi davrdagi realistik adabiyotni yanada yuksaltirish uchun zamin yaratdilar. Nemis tilida ijod qiluvchi M. Frish va F.Dyurrenmatt asarlari milliy adabiyotni Yevropa madaniyatining boyligi darajasiga olib chiqsi. 1960—70 yillarda nemis tilida yozuvchi V.M.Diggelman, A. Mushg
== Meʼmorligi ==
Qator 124:
== Teatri ==
Sh. teatr sanʼati xalq rasmrusumlari asosida vujudga kelgan va fransuz, nemis, italyan tillarida rivojlanmoqda. 16-asrda reformatsiyaning katolitsizmga qarshi kurashini aks ettiruvchi pyesalar yaratilgan. 1512 yil birinchi dunyoviy pyesa — "Tell toʻgʻrisida oʻyin"qoʻyilgan. Fastnaxtshpil janri keng tarqalgan; bunda voqelikni haqqoniy aks ettirish siyosiy satira bilan uygʻunlashib ketgan. 1738 yil Jenevada birinchi professional truppa tashkil boʻldi va u fransuz dramaturglarining pyesalarini sahnalashtirdi. Lozanna (1781), Jeneva (1782 va 1789), Shatlen (1786) va boshqalar shaharlarda teatr binolari qurildi. 1801 yilSankt-Gallenda professional teatrga asos solindi. 1879—1951 yillar Jenevada "Granteatr" faoliyat koʻrsatdi. 1908 yil Syurixda "Pfauenteatr" drama teatri (keyinchalik "Shaushpilxauz") ochildi va shahrining yetakchi milliy teatriga aylandi. 1938—61 yillarda bu teatrga taniqli rejissyor Oskar Velterlin rahbarlik qildi va teatrlarda B. Brext, F. Dyurrenmatt, A. Chexov va boshqalarning pyesalari qoʻyildi. shahridagi boshqa mashhur teatrlar: Lozannadagi "Pti shen" va "Bolye", Jenevadagi komediya, "Nuvo teatr de posh" va "De Rosh" teatrlari, Syurixdagi Noymarkt teatri, Bazeldagi teatr, Bern, Lyutserndagi teatrlar. Sh. teatrining yetakchi arboblari: O. Eberle, X. Gnekov, L. Lindtberg
== Kinosi ==
Birinchi toʻla metrajli badiiy film ("Konfederatsiyaning vujudga kelishi", rejissyor E. Xarder) 1924 yilda yaratilgan. Shu yili Syurixda "Prazens" kinofirmasi tashkil etildi. 1930—40 yillarda hujjatli filmlar rejissyorlari A. Veksler, E. Layzer ishlari, rejissyor L. Lindtbergning vatanparvarlik ruhidagi badiiy filmlari ("Oʻqchi Vipf", 1938; "Soʻnggi imkoniyat", 1945) ajralib turadi. 1950-yillarda "Batrak Uli" (1954), "Pishloq pishiruvchilar" (1958; ikkalasining rejissyor F. Shneyder), "Odeon kafesi" (1958, rejissyor K. Fryu) filmlari ekranga chiqdi. 60-yillargacha shahrida kino, asosan, nemis tilida boʻlgan. Fransuz tilida ijod qiluvchilar orasida hujjatli filmlar rejissyor Sh. Dyuvanel va hujjatli filmpamfletlar muallifi A. Brandt mashhur. 1968 yil rejissyorlar A. Tanner, K.Goretta, J.L.Rua, M. Sutter va J.J.Lagranj (keyinchalik oʻrniga N. Yersen boʻldi).
"Beshlar guruhi"ga birlashdilar va voqelikni boʻyab berishga qarshi chiqdilar. Ular oʻz filmlari ("Salamandra": 1971; "Afrikadan qaytish", 1975; "Dunyo oraligʻi", 1975, barchasining rejissyor A. Tanner; "Taklif", 1972, rejissyor K. Goretta)da oddiy kishilar turmushini, hayot qiyinchiliklarini koʻrsatdilar. 1970—80 yillarda
==Oʻzbekiston — Shveysariya munosabatlari==
|