Shveysariya: Versiyalar orasidagi farq

| davlat_nomi = Shveysariya

| davlat_nomi_to`liq = Shveysariya Konfederatsiyasi

| davlat_mahalliy_nomi = '''Schweizerische Eidgenossenschaft''' (olm.)<br />

| davlat_shiori = "Unus pro omnibus, omnes pro uno"

| davlat_madhiyasi = [[Shveysariya Davlat Madhiyasi|Schweizerpsalm]]<br>(Cantique suisse)<br>(Salmo svizzero)

| tasvir_bayroq = Flag of Switzerland (Pantone).svg

| tasvir_gerb = Coat of Arms of Switzerland (Pantone).svg

| tasvir_xarita = Switzerland in its region.svg

| image_map = Europe_location_CHE.png

| poytaxt = Bern

| eng_katta_shahar = [[Zürich]]

| rasmiy_tillar = nemis, fransuz, italyan va retroman

| <!--eng_katta_aholi_punkt_tipi = --> Zurix

| hukumat_to`ri = Federativ Respublika

| <!--etakchi_mansablari = -->

| <!--etakchi_nomlari = -->

| etakchi_mansabi_1 =

| etakchi_mansabi_2 =

| <!--etakchi_mansabi_3 = -->

| <!--etakchi_mansabi_4 = -->

| <!--etakchi_mansabi_5 = -->

| etakchi_nomi_1 =

| etakchi_nomi_2 =

| <!--etakchi_nomi_3 = -->

| <!--etakchi_nomi_4 = -->

| <!--etakchi_nomi_5 = -->

| mustaqillik_tip =

| mustaqillik_nota =

| <!--mustaqillik_voqealar = -->

| mustaqillik_voqea_1 =

| mustaqillik_voqea_2 =

| mustaqillik_voqea_3 =

| <!--mustaqillik_voqea_4 = -->

| <!--mustaqillik_voqea_5 = -->

| <!--mustaqillik_yillari = -->

| mustaqillik_yili_1 = [[1-avgust]]

| mustaqillik_yili_2 =

| mustaqillik_yili_3 =

| <!--mustaqillik_yili_4 = -->

| <!--mustaqillik_yili_5 = -->

| <!--yevropa_ittifog`i_yili = -->

| maydon = 41 285 km²

| maydon_suv = 4.2

| aholi = 8,401,120

| aholi_ro`yxat_yil = 2016

| aholi_o`rin = 99

| aholi_zichlik = 202 kishi

| aholi_zichlik_o`rin = 64

| YaIM YaIM =
| YaIM_yil =

| YaIM_yil YaIM_o`rin =

| YaIM_o`rin YaIM_p_cap =

| pul_birligi YaIM_p_cap = =Frank

| pul_birligi_kod pul_birligi = 1 frank = 100 = Frankrappen

| pul_birligi_kod pul_birligi_havol = 1 frank = 100 rappen

| pul_birligi_havol vaqt_mintag`i =

| vaqt_mintag`i vaqt_utc = +1

| vaqt_utc vaqt_mintag`i_dst = +1

| vaqt_mintag`i_dst vaqt_utc_dst = +2

| vaqt_utc_dst dst_nota = +2

| dst_nota internet_domeni = .ch

| telefon internet_domeni prefiksi = .ch41

| telefon prefiksi qisqartma = 41CH

| qisqartma havolalar = CH

Shveysariya vrachlar untlarning tibbiyot ftlarida tayyorlanadi. Lezen, Lugano, Davos, Montryo va boshqalar shaharlarda mashhur kurortlar bor. shahrida taʼlimning yagona tizimi yoʻq. Har bir kanton oʻzining maktab qonuni va boshqaruviga ega. Lekin barcha kantonlar uchun 6—7 yoshdan 15—16 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun majburiy taʼlim joriy qilingan. Asosiy (boshlangʻich) maktablar har bir kantonda qabul qilingan sistemaga qarab 7, 8 yoki 9y.lik9 yillik boʻlib, ular 2 bosqichdan iborat (4+3, 4+4 yoki 4+5). Oʻrta maktablar 2 turkumli boʻlib umumtaʼlim va ixtisoslashgan maktablarga boʻlinadi. Hunartexnika oʻquv yurtlari, tijorat, maʼmuriy, texnika, qishloq xoʻjaligi va badiiy maktablar, oʻqituvchilar gimnaziyalari mavjud. Oliy taʼlim tizimiga universitet va intlarinstitutlar kiradi. Yirik oliy oʻquv yurtlari: Syurix universiteti, Jeneva, Bazel, Bern untlari, Syurix va Lozannadagi federal texnologiya institutlari, SanktGallendagi iqtisodiyot va ijtimoiy fanlar maktabi.

Shveysariya bir qancha gaz. va jur.jurnal nashr etiladi. Yiriklari: "Bazler saytung" ("Bazel gazetasi", nemis tilidagi kundalik gaz.gazeta, 1977 yildan), "Berner saytung" ("Bern gazetasi", nemis tilidagi kundalik gaz.gazeta, 1979 yildan), "Blik" ("Nigoh", nemis tilidagi kundalik gaz.gazeta, 1959 yildan), "Veltvoxe" ("Jahon hafta ichida", nemis tilidagi haftanoma, 1933 yildan), "Tages ansayer Syurix" ("Syurix kundalik sharhi", nemis tilidagi kundalik gaz.gazeta, 1893 yildan), "Tribyun de Lozann — maten" ("Lozanna minbari — tong", fransuz tilidagi kundalik gaz.gazeta, 1862 yildan). Sh. telegraf agentligi (ATS) 1894 yilda tashkil etilgan; yirik gaz. nashriyotlarining aksiyadorlik jamiyati. Sh. radioeshittirish va televideniye jamiyati, yarim tijorat tashkiloti. shahrida radioeshittirishlar 1923 yildan, muntazam telekoʻrsatuvlar 1958 yildan boshlangan.

Adabiyoti nemis, fransuz, italyan, retoroman tillarida rivoj topmoqda; tiliga koʻra qardosh boʻlgan qoʻshni mamlakatlardagi adabiyot bilan bogʻlangan. Nemis tilidagi adabiyot qadimiy xalq qoʻshiqlari, afsonalarga boy (Vilgelm Tell haqidagi afsonalar, tarixiy xronikalar). Maʼrifatchilik oqimi davrida A. Geller va buyuk pedagog I.G.Pestalotssi ijodida milliy xususiyatlar oʻz aksini topdi. Fransuz yozuvchisi J.J. Russo hayoti va ijodi ham Sh. bilan bogʻlangan. 1848 yilgi inqilobdan soʻng nemis tilida ijod qiluvchi I.Gotxelf, G. Keller, K.F.Meyer kabi yozuvchilar ijodida realizmni ravnaq topishiga imkon yaratildi; 19-asr fransuz tilidagi adabiyotning mashhur vakili R. Tepferdir. Shu yozuvchilarning ijodi tufayli Sh. adabiyoti birinchi marta chet elga tanildi. 20-asrning 1-yarmida nemis tilida yozuvchi R. Valzer, Ya.Byurer, fransuz tilida yozuvchi Sh.F.Ramyu kabi adiblar oʻz asarlarida dolzarb ijtimoiy muammolarga murojaat qildilar. Ular urushdan keyingi davrdagi realistik adabiyotni yanada yuksaltirish uchun zamin yaratdilar. Nemis tilida ijod qiluvchi M. Frish va F.Dyurrenmatt asarlari milliy adabiyotni Yevropa madaniyatining boyligi darajasiga olib chiqsi. 1960—70 yillarda nemis tilida yozuvchi V.M.Diggelman, A. Mushg , O.F.Valter kabi adiblar roman va hikoyalarida, A.Martining sheʼriy toʻplamlarida nemis tilidagi shveysar adabiyotining realistik anʼanalari zamonaviy tasviriy vositalar bilan uygʻunlashib ketgan. Fransuz tilida yozuvchi J. Alda, F. Jakotte, J. Shesseke, italyan tilida yozuvchi F.Kyeza, retoroman tilida yozuvchi K. Birt, A. Peyer, S. Kens kabi adiblar mashhur.

Sh. teatr sanʼati xalq rasmrusumlari asosida vujudga kelgan va fransuz, nemis, italyan tillarida rivojlanmoqda. 16-asrda reformatsiyaning katolitsizmga qarshi kurashini aks ettiruvchi pyesalar yaratilgan. 1512 yil birinchi dunyoviy pyesa — "Tell toʻgʻrisida oʻyin"qoʻyilgan. Fastnaxtshpil janri keng tarqalgan; bunda voqelikni haqqoniy aks ettirish siyosiy satira bilan uygʻunlashib ketgan. 1738 yil Jenevada birinchi professional truppa tashkil boʻldi va u fransuz dramaturglarining pyesalarini sahnalashtirdi. Lozanna (1781), Jeneva (1782 va 1789), Shatlen (1786) va boshqalar shaharlarda teatr binolari qurildi. 1801 yilSankt-Gallenda professional teatrga asos solindi. 1879—1951 yillar Jenevada "Granteatr" faoliyat koʻrsatdi. 1908 yil Syurixda "Pfauenteatr" drama teatri (keyinchalik "Shaushpilxauz") ochildi va shahrining yetakchi milliy teatriga aylandi. 1938—61 yillarda bu teatrga taniqli rejissyor Oskar Velterlin rahbarlik qildi va teatrlarda B. Brext, F. Dyurrenmatt, A. Chexov va boshqalarning pyesalari qoʻyildi. shahridagi boshqa mashhur teatrlar: Lozannadagi "Pti shen" va "Bolye", Jenevadagi komediya, "Nuvo teatr de posh" va "De Rosh" teatrlari, Syurixdagi Noymarkt teatri, Bazeldagi teatr, Bern, Lyutserndagi teatrlar. Sh. teatrining yetakchi arboblari: O. Eberle, X. Gnekov, L. Lindtberg , teatr rassomi G.Otto.

"Beshlar guruhi"ga birlashdilar va voqelikni boʻyab berishga qarshi chiqdilar. Ular oʻz filmlari ("Salamandra": 1971; "Afrikadan qaytish", 1975; "Dunyo oraligʻi", 1975, barchasining rejissyor A. Tanner; "Taklif", 1972, rejissyor K. Goretta)da oddiy kishilar turmushini, hayot qiyinchiliklarini koʻrsatdilar. 1970—80 yillarda rejissyor larrejissyorlar R. Lissi, T. Kyorfer, D. Shmid mashhur boʻlgan. Syurixda Shveysariya kinomarkazi faoliyat yuritadi. 1946 yildan Lokarnoda xalqaro kinofestivallar oʻtkaziladi.