Iqtisodiyot (fan): Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k kichik o'zgarishlar
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
Iqtisodiyot — [[yunoncha]] "ekonom" va "oykos" soʻzlari birlashmasidan kelib chiqqan boʻlib, "ekonomika" ''qishloq xoʻjalik asoslari haqida fan'' degan maʼnoni anglatadi. "Ekonomika" soʻzi ommaviy oʻzbek lugʻatiga oʻtilganda "iqtisodiyot" atamasiga oʻzgaradi. '''Iqtisodiyot''' cheklanmagan ehtiyojlarni, cheklangan resurslardan samarali foydalanib boshqarishni oʻrganuvchi [[fan]].
 
[[Tasvir:Ballard Farmers' Market - vegetables.jpg|thumb|Iqtisodiyot [[savdo]], [[ishlab chiqarish]] va jamgʻarish bilan bogʻliq harakatlarni mavjud bozor sharoitida oʻrganadi]]
'''Iqtisodiyot''' — [[yunoncha]] "ekonom" va "oykos" soʻzlari birlashmasidan kelib chiqqan boʻlib, "ekonomika" ''qishloq xoʻjalik asoslari haqida fan'' degan maʼnoni anglatadi. "Ekonomika" soʻzi ommaviy oʻzbek lugʻatiga oʻtilganda "iqtisodiyot" atamasiga oʻzgaradi. '''Iqtisodiyot''' cheklanmagan ehtiyojlarni, cheklangan resurslardan samarali foydalanib boshqarishni oʻrganuvchi [[fan]].
 
==Taʼrif==
# [[Kishi]]larKishilar tomonidan mehnatni qoʻllagan holda inson uchun zaruriy boʻlgan neʼmatlar, hayot sharoitlari va vositalarini yaratish orqali tirikchilikni taʼminlash, [[ehtiyoj]]larni qondirishda foydalaniladigan xoʻjalik vositalar, obyektlar, jarayonlar majmui. Ishlab chiqarish, ayriboshlash, taqsimot, isteʼmol sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni qamraydi;
# Muayyan mamlakatning milliy xalq xoʻjaligi yoki uning bir tarmogʻi (transport iqtisodiyoti, qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti va boshqalar;
# Xoʻjalikning u yoki bu tarmogʻini, mintaqa xoʻjaligini, ishlab chiqarishni tashkil etish usullari va shakllarini, shuningdek, ishlab chiqarishni boshqarishni oʻrganadigan iqtisodiyot fanlari (sanoat iqtisodiyoti, savdo iqtisodiyoti va boshqalar).<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
Qator 13 ⟶ 12:
# Xoʻjalik hayotining faoliyati, tashkiloti yoki strukturasi — [[jahon iqtisodiyoti]], [[regional iqtisodiyot]], [[dunyo mamlakatlari iqtisodiyoti]]
# Ishlab chiqarish munosabatlari majmui, jamiyatning asosiy ishlab chiqarish usuli. Asosiy va eng umumiy ijtimoiy-iqtisodiy tizimlari:
*# [[Bozor iqtisodiyoti]] ([[kapitalizm]] kabi „oʻng“ iqtisodiy tizimlar asosi).
*# [[Aralash iqtisodiyot]] („markazchilar“ tizimi).
*# [[Loyihaviy iqtisodiyot]] ([[sotsializm]] kabi „soʻl“ oqimlar iqtisodiyoti).
*# [[Anʼanaviy iqtisodiyot]] (eng qadimiy tizimlar).
*# [[Partisipativ iqtisodiyot]] (yangi tizim).
 
== Tarix ==
Qadimda Yunon [[filosof]]laridanfilosoflaridan biri [[Ksenofont]] oʻzining ilmiy ishlaridan birini „Ekonomikos“ deb ataydi. Bu asar orqali [[mamlakat]]ida roʻy berayotgan [[mahsulot]] almashinishi xamda ishchi xalqni qishloq hoʻjaligidan unumli foydalanib oʻzining moddiy ahvolini yaxshilashi borasida ilk marotiba soʻz yuritilgan. Keyinchalik bu sohalar borasida rivojlanish statistika oqimini keltirib chiqargan bir necha oqimlar vujudga keladi ulardan ayrimlari [[Oʻrta asr]]larda vujudga kelib oʻzining yoʻnalishi bilan bir necha mamlakatlar aro yaxshigina shuhrat qozongan:
*{{Main|Merkantilizm}}
[[Merkantilizm]] — oqimidir bu yoʻnalish „merkante“ [[italyancha]] soʻzdan olingan boʻlib [[savdogar]], [[xaridor]] maʼnosini anglatadi, [[XVI]]-[[asr]]ning boshlarida paydo boʻlgan bu oqimning asoschilari taniqli italyan iqtisodchisi [[Tomas Men]] va fransuz iqtisodchisi [[Jan Batist Kolberg]] oʻzlarining [[ilmiy]] va [[amaliy]] ishlarida asos soluvchilar qatoridan joy olishdi.[[Merkantilizm]] tarafdorlari halq boyligining [[manba]]si va [[mamlakat]] iqtisodiyotini rivojlanishi bu uning [[savdo]] bilan shugʻullanishi, eksport-importning izchilligidadir deb xisoblashishgan.
Qator 26 ⟶ 25:
[[Fiziokratizm]] — [[fransuzcha]] soʻzdan olingan boʻlib [[Hokimiyat]] tabiati maʼnosini beradi. Bu oliygohni asoschisi fransuz demokratisti [[Fransua Kene]]dir,Uning [[XVII]]-[[asr]]da [[Parij]]ning kichik bir nashriyotida chop etilgan [[„Iqtisodiy jadvallar“]] kitobi orqali ushbu [[Fiziokrat]] maqomida atalgan birinchi insonlardan biri sanaladi. Uning kitobida keltirilishcha halq boyligining manbasi va [[mamlakat]] iqtisodiyotini rivojlanishi bu aholining qishloqxoʻjalik mahsulotlarini ishlab chiqarishiga bogʻliq deb hisoblanilgan.
*{{Main|Klassik iqtisodiyot}}
[[Klassik iqtisodiyot]]chilar-bu oqim bizning zamonamizga oʻzaro bogʻlikligi bilan ajralib turadi. [[XVIII]]-[[ asr]]ning ikkinchi yarmi [[XIX]]-nchi [[asr]]ning boshlarida [[Adam SmittSmith]],[[UilyamWilliam PettiPetty]],[[David RikardoRicardo]],[[JanJean BatistBaptist SeySay]]ning iqtisodiy ruknda ishlari ularni bevosita bu oqimni yaralishiga olib kelgan. Bu iqtisodchilarning fikricha [[halq]]xalq boyligining manbasi va [[mamlakat]] iqtisodiyotini rivojlanishi oʻzaro mahsulot ishlab chiqarish, raqobat faoliyatini kengaytirishi asosida yaratiladi deya xisoblashgan va oʻzlarining [[amaliy]] ishlarida buni yaqqol isbotlab berishgan.
Iqtisodiyot hamisha [[jamiyat]] hayotining asosini tashkil etadi. Odam yashashi uchun oʻz ehtiyojlarini qondirish iqondirishi kerak,Hamma ehtiyojlarni qondirish esa ishlab chiqarishni rivojlantirish bilan bogʻliq.[[Inson]] [[sanʼat]], [[adabiyot]] bilan shugʻullanishdan oldin avval ovqatlanishi, kiyinishi va yashash joyiga ega boʻlishi kerak.buning uchun zarur [[mahsulot]]lar, kiyim-kechak va boshqa tovarlar ishlab chiqarishda yaratiladi. Shu tarzda kishilarning [[moddiy turmush]] darajasi, moddiy ehtiyojlarning qondirilishi iqtisodiyotning holatiga, iishlab chiqarishning rivojlanishiga tugʻridan-toʻgʻri va bevosita bogʻliqdir.
 
== Ilmiy va amaliy iqtisodiyot ==
Qator 55 ⟶ 54:
* [http://www.allmath.ru/macro.htm Makroiqtisodiyot].
* [http://allmath.ru/micro.htm Mikroiqtisodiyot].
 
{{Xatolar}}
{{H va X}}
 
[[Turkum:Iqtisodiyot va moliya]]
 
 
{{economy-stub}}