Temur Malik: Versiyalar orasidagi farq

'''Temur malik''' ([[XII asr|12-asr]] oxiri [[XIII asr|13-asrningasr]]ning 1yarmi) — [[xorazmshoh]] [[Muhammad Xorazmshoh|Muhammad]] hukmronligi davrida [[Xoʻjand]] hokimi[[hokim]]i, [[Jaloliddin ManguberdiningManguberdi]]ning yaqin safdoshi, [[moʻgʻullar istilosigaistilosi]]ga qarshi kurash olib borgan [[sarkarda]], xalq qaxramoni, [[1219]] yilning [[dekabr|dek.]]da 3 kunlik[[kun]]lik jangdan[[jang]]dan keyin Banokatnn[[Banokat]]nn egallagan Aloq [[noʻyon]] boshliq 5 ming kishilik [[moʻgʻullar davlati|moʻgʻul]] qoʻshini[[qoʻshin]]i Xoʻjandni qamal qilishga kirishadi. T.M. ilgariroq har ehtimolga qarshi [[Sirdaryo (daryo)|Sirdaryo]] oʻrtasidagi orolda[[orol]]da, [[suv]] 2 shoxga[[shox]]ga boʻlinib oqadigan joyda, bir mustahkam [[qalʼa]] qurdirib qoʻygan edi. Moʻgʻul qoʻshini son va qurolaslaha jihatdan ustun boʻlgani bois shaharni[[shahar]]ni [[mudofaa]] qilish qiyinlashadi. Natijada, T.M. 1000 kishilik otryadi bilan [[1220]] yilning aprelda[[aprel]]da orolga koʻchib oʻtadi va tezlikda[[tezlik]]da qalʼani jangga tayyorlashga kirishadi. Shahar va qalʼa atrofini dushman [[halqa]] qilib oʻrab oladi. Manjaniqaan[[Manjaniq]]aan otilgan toshlar orolga yetmagandan soʻng moʻgullar xoʻjandlik yoshlar[[yosh]]lar va ilgari olingan asirlardan[[asir]]lardan [[hashar]] tarzida[[tarz]]ida foydalanishga qaror qiladilar. taxminan 50 ming hasharchi tevarakatrofdan tosh, shoxshabba va xashak keltirib daryoga[[daryo]]ga tashlaydi, moʻgʻullarning 20 ming kishilik qoʻshini esa jangga kirishadi. T.M. usti [[namat]] hamda sirkali[[sirka]]li [[loy]] bilan suvalgan, [[oʻq-yoy|oʻq]] otish uchun darichalari bor kemalar[[kema]]lar yasatadi. Kunda tongda har ikki tomonga 6 tadan kemada suzib kelib, yovga qirgʻin keltiradi. Oxir oqibat vaziyat tanglashgach, T.M. orolni tashlab ketishga majbur boʻladi. U qolgan askarlari[[askar]]lari va yuklari ortilgan 70 qayikda[[qayiq|qayik]]da Sirdaryoning quyi oqimi[[oqim]]i boʻylab suzib ketadi. [[Barchinligʻkend|Barchinligʻkent]] (Qiziloʻrdadan[[Qiziloʻrda]]dan taxminan 50 km [[janub|jan.]]da boʻlgan) yaqinida moʻgʻullar daryoni toʻsib qoʻyadilar. T.M. qirgʻoqqa[[qirgʻoq]]qa tushib, dushman bilan jang qiladi. Koʻp talafot berib, yolgʻiz oʻzi [[Qizilqum|Kizilqum]] choʻli[[choʻl]]i orqali 1220 yilning yozida[[yoz]]ida Xorazmga[[Xorazm]]ga yetib keladi. Askar toʻplab [[Joʻjixon]] qoʻshiniga kuchli zarba beradi. Kasba ([[Yangikent]]) shahrini moʻgʻullardan ozod qiladi. Ammo, saltanatda[[saltanat]]da yuzaga kelgan mushkul [[siyosat|siyosiy]] vaziyat tufayli Xorazmni tark etadi. T.M. 1221—32[[1221]]—[[1232|32]] yillar davomida [[Sulton]] [[Jaloliddin Manguberdi|Jaloliddin]] bilan birgalikda moʻgʻullarga qarshi kurash olib boradi. Jaloliddin halokatidan keyin oʻz yurtiga qaytadi. Maʼlum vaqtdan soʻng T.M. moʻgʻullar tomonidan qoʻlga olinadi va qatl qilinadi.

T.M. jasorati haqida [[Mirmuhsin]] "Temur Malik" romani[[roman]]i (1986)ni yozgan. [[Muxtor Ashrafiy|Ashrafiy]] "Temur Malik" nomli[[nom]]li [[simfonik musiqa|simfonik]] [[poema (musiqa)|poema]] (1963) yaratgan va [[Navoiy teatriyaateatri]]yaa uning "Temur Malik" baleti[[balet]]i (1970) qoʻyilgan. [[Toshkent]] shahridagi shoh koʻchalarning biriga T.M. nomi berilgan.