Husayn Boyqaro: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
|||
Qator 1:
{{oʻzbek adabiyoti|bosqich_3=yorit}}
[[File:KhuseynBaykara.jpg|thumb|'''Husayn Boyqaro''']]
'''Husayn Boyqaro''' (Husayniy) ([[1438|1438-yil]], [[Hirot]]—[[1506|1506-yil]], [[4-may]], Bobo-Ilohi, [[Hirot]] yaqinida) -
taniqli shoir va davlat arbobi. [[Hirot]] yaqinida tugʻilgan. [[1469|1469-yildan]] umrining oxirigacha [[Xuroson]] podshohi. Uning hukmdorligi yillarida iqtisodiy va madaniy hayot yaxshilangan. [[Navoiy]]ning maktabdosh doʻsti va homiysi.
Husayn Boyqaro, Husayniy (toʻliq nomi Husayn ibn Mirzo Mansur binni Mirzo Boyqaro) (1438— Hirot
== Hukmdorlik yillari ==
14 yoshda Abulqosim Bobur saroyiga xizmatga kirgan. 1454-yil Abulqosim Boburning [[Samarqand]]ga
Husayn Boyqaro 1457-yilni qoʻshni Marv bilan [[Xiva]] oraligʻidagi biyobonda oʻtkazgan. 1458-yilda 300 kishilik qoʻshin bilan Sulton Sanjarning yaqinlaridan [[Bobo Hasan]] qoʻshinini yengib, [[Niso viloyati]], soʻng [[Astrobod]]ni egallagan. 1459-yilda Husayn Boyqaro huzuriga [[Abdurazzoq Samarqandiy]] elchi boʻlib kelgan. 1460-yilda vaziyat taqozosi bilan Husayn Boyqaro Astrobodni tashlab chiqishga majbur boʻlgan. Ammo 1461-yil shaharni qaytarib olgan. Shu yil yoz oxirlarida Hirotga yurish qilgan. Biroq Abu Said Mirzoga bas kelolmay, orqaga chekingan, buning ustiga, Astroboddan ham mahrum boʻlgan. [[Amudaryo]] orqali [[Xorazm]]ga oʻtib, Vazir shahriga
1469—1470-yillar Shohrux mirzoning avlodlaridan [[Yodgor Muhammad Mirzo]] va [[Abu Said Mirzo]]ning oʻgʻli [[Sulton Mahmud Mirzo]] taxt daʼvogarlari sifatida maydonga chiqadilar. Yodgor Mirzoning tarafdorlari, xususan, onasi Poyanda Sultonbegim Hirot ichkarisida zimdan ish olib borgan. 1470-yilning iyulida Husayn Boyqaro qoʻshin bilan dushmanga qarshi jangga ketganda, poytaxtda sotqin bek va amaldorlar Yodgor Mirzo nomiga xutba oʻqitganlar. Husayn Boyqaro 1 oydan soʻng Navoiyning tadbirkorligi bilan Yodgor Mirzoni qoʻlga olib, taxtni qayta egallagan va umrining oxirigacha hukmdorlik qilgan. Saltanatiga Xorazm, [[Seyiston]], [[Qandahor]], [[Balx]], [[Gʻazna]]dan [[Domgʻon]]gacha boʻlgan yerlar kirgan. Yurak xastaligidan vafot etgan Husayn Boyqaro oʻzi qurdirgan madrasa ichidagi maqbaraga dafn etilgan. Hozir maqbara vayron boʻlgan, qabr va uning ustiga oʻrnatilgan
== Xuroson mamlakati Husayn Boyqaro davrida ==
Qator 22:
== Ijodi ==
Husayn Boyqaro [[turkiy til]]da yozishni ragʻbatlantirgan va shunga daʼvat qilgan. Oʻzi ham badiiy ijod bilan shugʻullanib,
Husayn Boyqaro gʻazallari tilining musiqiyligi va jarangdorligi bilan ajralib turadi.
== Farzandlari ==
Husayn Boyqarodan 14 oʻgʻil, 11 qiz qolgan. [[Badiuzzamon Mirzo]], [[Shohgʻarib Mirzo]], [[Muhammad Husayn]], [[Ibrohim Husayn]] kabi oʻgʻillari badiiy ijod bilan ham shugʻullanishgan. Keyinchalik oʻzaroichki urushlar, Husayn Boyqaro va saroy amaldorlarining maishatga berilib ketishi oqibatida [[Xuroson]] davlati zaiflashgan. Uning vafotidan soʻng
Husayn Boyqaro badiiy ijod bilan shugʻullanib, gʻazalnavis shoir sifatida adabiyot tarixida iz qoldirgan. [[Bobur]]ning xabariga koʻra, devonidagi gʻazallari aksariyat bir vaznda (ramali musammani maqsur) yozilgan. Gʻazallarida dunyoviy muhabbatni kuylagan, betakror satrlar yaratgan.
Shoir ijodi bilan E.[[Rustamov]], S.[[Gʻanieva]], E.[[Ahmadxoʻjaev]], A.[[Erkinov]] va boshqalar shugʻullanganlar.
== Nashr qilingan asarlari ==
* Husayn Boyqaro. Devon, risola. (nashrga tayyorl. S.Gʻanieva)
* Shoh va shoir: Husayniy (nashrga tayyorl. A.Erkinov).
== Adabiyot ==
* H.Arasli. Husayn Boyqaro risolasi haqida. Oʻzbek tili va adabiyoti" jurn. 1968, №
* Oʻzbek adabiyoti tarixi. Besh tomlik. T.1.
* Alisher Navoiy, Majolis unnafois [Mukammal asarlar toʻplami], 13j., T., 1998;
* Zahiriddin Muhammad bobur, Boburnoma, T., 1989;
Qator 58:
* [http://www.iranica.com/articles/hosayn-bayqara Roemer H.S. Ḥosayn Bāyqarā. Encyclopædia Iranica.] (ingl.)
{{OʻzME}}
[[Turkum:Tarix]]
|