|
xarita_izohi = Quddus|
subdivision_type = [[mamlakatlar roʻyxati|Mamlakat]] |
subdivision_name = [[FalastinIsroil]] |
subdivision_type1 = |
subdivision_name1 = |
vebsayt = [http://www.jerusalem.muni.il/jer_main/defaultnew.asp?lng=2 jerusalem.muni.il] |
ilovalar = |
}}'''Quddus''' — [[FalastinIsroil]] davlatining [[poytaxt]]i, qadimiy shahar.
'''Iyerusalim''' (qad.qadimgi yahudiy tilida Iyerushalaim; osuriylarning mix yozuvlarida Ursalimmu; qad.qadimgi [[Misr]] yozuvlarida Shalam; arab[[Arab]] mamlakatlarida Al-Quds, Oʻrta Osiyoda Quddusi Sharif nomi bilan maʼlum) — Falastin (tarixiy viloyat) dagi shahar, q. Quddus.<ref>[[Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi|OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
'''QUDDUSQuddus, Jerusalem yoki Iyerusalim''' (arab. AlQuds, qad. yahudiy tilida Iyerushalaim) — Falastindagi shahar, Oʻlik dengizning gʻarbidagi chala choʻlli yassitogʻlikda joylashgan. Aholisi 692,3 ming kishi (2003). Transport yoʻllari chorrahasi. Sanoat, savdo-transport va madaniyat markazi. Toʻqimachilik, koʻn-poyabzal, metallsozlik, farmatsevtika, poligrafiya, radiotexnika sanoati korxonalari mavjud. Olmosga ishlov beriladi. Hunarmandchilik rivojtangan. Q.Quddus — musulmon, yahudiy va xristianlarda "muqaddas shahar" hisoblanadi.
Q.Quddus haqidagi dastlabki maʼlumotlar miloddan avvalgi 2-ming yillikning oʻrtalariga toʻgʻri keladi. Dastlab Rushalimum (Shalim xudosi shahri), yozma manbalarda miloddan avvalgi 15-asrdan Urushalaim nomi bilan tilga olingan. Iyerushalaim qad. yahudiylar tilida "tinchlik shahri", arabcha alQuds — "muqaddas" shahar maʼnolarini anglatgan. Shahar qad. va oʻrta asrlarda turli davlatlar (Yahudiylar podsholigi, Rim imperiyasi, Vizantiya, Arab xalifaligi, usmonli turk saltanati) tarkibida boʻlgan.
1920—47 -yillarda Falastin hududidagi inglizlar mandatining maʼmuriy markazi. 1947 -yil 29 -noyabrdagi BMT qaroriga muvofiq mustaqil maʼmuriy birlik qilib ajratilgan. 1948—49 yillardagi arab-isroil urushi natijasida [}Isroil]] (gʻarbiy qismi) bilan Iordaniya (sharqiy qismi) oʻrtasida ikkiga boʻlindi. 1950 -yilda Q.ningQuddusning gʻarbiy qismini Isroil hukumati [[BMT]] qaroriga xilof ravishda mamlakat poytaxti deb eʼlon qildi. 1967 -yilda zolim Isroil vahshiylarcha Quddusning sharqiy qismini ham bosib oldi va 1980 -yil 30 -iyulda Q. niQuddusni "abadiy va boʻlinmas poytaxt" deb eʼlon etdi. BMTningBMT'ning (1967 — 71) qarorlariga muvofiq q.Quddus [[boʻyicha barcha anneksiyalar bekor qilingan]].
Shahar 2 qism: eski shahar va yangi shahardan iborat. Eski shahar 16-asrda qalʼa devori bilan oʻralgan. Musulmon, yahudiy va xristianlar dahalari ajralib turadi. Meʼmoriy yodgorliklardan ellinizm va rim davri hamda arab madaniyati yodgorliklaridan Qubbat as-Sahro, alAqso masjidlari va cherkovlar, qalʼalar saqlangan. 19-asrning 2-yarmidan qurila boshlagan yangi shaharda zamonaviy binolar, universitet majmuasi, tibbiyot markazi, milliy muzey, yahudiy universiteti (1918) va boshqa bor.
| 