Pinyin: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 1:
'''Pinyín''' ({{lang-zh|拼音}}, ''pīnyīn''; rasmiy: {{lang-zh2|汉语拼音}}, ''Hànyǔ pīnyīn'', ''Hanyuy pinyin'',
Pinyin 1958-yilda qabul qilingan bo‘lib<ref name="50th_birthday" />, uning muallifi [[Chjou Youguang]] hisoblanadi. 1979-yildan pinyin butun dunyoda XXRdagi nomlarni lotinchaga o‘girishning rasmiy vositasi sifatida qo‘llaniladi. U avval mavjud bo‘lgan [[Ueyd – Jaylz transkripsion tizimi|Ueyld
[[Xalqaro standartlashtirish tashkiloti]] (ISO) pinyinni xalqaro standart sifatida 1982 yilda qabul qildi.<ref name="ISO1982">{{cite web|url=http://www.iso.org/iso/iso_catalogue/catalogue_ics/catalogue_detail_ics.htm?csnumber=13682|title=ISO 7098:1982 – Documentation – Romanization of Chinese |accessdate=2009-03-01}}</ref> [[Birlashgan millatlar tashkiloti]] esa 1986-yilda qabul qildi.<ref name=fox>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2017/01/14/world/asia/zhou-youguang-who-made-writing-chinese-as-simple-as-abc-dies-at-111.html |title=Zhou Youguang, Who Made Writing Chinese as Simple as ABC, Dies at 111 |work=The New York Times |date=14 January 2017 |author=Margalit Fox}}</ref>
2009-yil 1-yanvardan pinyin [[Xitoy respublikasi|Tayvan]]da rasmiy romanlashtirish standartiga aylandi. Lekin undan
Ammo Tayvandagi
Pinyinda lotin alifbosining V belgisidan tashqari qolgan barcha belgilari ishtirok etadi, ularga Ü ([[Ü (lotincha)|u-umlyaut]] qo‘shilgan; kompyuterda yozishda V belgisi o‘rniga Ü belgisini ishlatish mumkin).
Pinyinda tovushlarni belgilash uchun [[diakritik belgilar]]dan foydalaniladi. Ulardan asosan o‘quv adabiyotlarida foydalaniladi. Lug‘atlarda pinyinda yozilgan so‘z oxirida tovush raqami qo‘yiladi, masalan: ''dong2'' yoki ''dong²'' (= ''dóng'').
== Shenlar yozilishi ==
Pinyin bo‘yicha [[Putunxua|Xitoy adabiy tili]]da [[shen]]lar (initsiallar, so‘z boshidagi undoshlar) yozilishi quyidagi jadvalda ko‘rib chiqiladi. Har bir katakning birinchi qatorida [[Xalqaro fonetik alifbo]] tizimi bo‘yicha, ikkinchi qatorda
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
Qator 24:
|-
! [[Burun undoshlari]]
|colspan="2;" style="background: #ccf;text-align: center;"|{{IPA|[m]}}<br />m <br />m
|colspan="2;" style="background: #cfc;text-align: center;"|{{IPA|[n]}}<br />n <br />n
|colspan="2"|
|colspan="2"|
Qator 31:
|-
! [[Portlovchi undoshlar]]
|style="background: #ccf;text-align: center;"|{{IPA|[p]}}<br />b <br />b
|style="background: #ccf;text-align: center;"|{{IPA|[pʰ]}}<br />p <br />p
|style="background: #cfc;text-align: center;"|{{IPA|[t]}}<br />d <br />d
|style="background: #cfc;text-align: center;"|{{IPA|[tʰ]}}<br />t <br />t
|colspan="2"|
|colspan="2"|
|style="background: #fcc;text-align: center;"|{{IPA|[k]}}<br />g <br />g
|style="background: #fcc;text-align: center;"|{{IPA|[kʰ]}}<br />k <br />k
|-
! [[Affrikatlar]]
|colspan="2"|
|style="background: #ffc;text-align: center;"|{{IPA|[ts]}}<br />z <br />tsz (
|style="background: #ffc;text-align: center;"|{{IPA|[tsʰ]}}<br />c <br />ts (
|style="background: #cff;text-align: center;"|{{IPA|[ʈʂ]}}<br />zh <br />chj
|style="background: #cff;text-align: center;"|{{IPA|[ʈʂʰ]}}<br />ch <br />ch
|style="background: #fcf;text-align: center;"|{{IPA|[tɕ]}}<br />j <br />tsz’ [
|style="background: #fcf;text-align: center;"|{{IPA|[tɕʰ]}}<br />q <br />ts’ [
|colspan="2"|
|-
! [[Frikativ undoshlar]]
|colspan="2" style="background: #ccf;text-align: center;"|{{IPA|[f]}}<br />f <br />f
|colspan="2" style="background: #ffc;text-align: center;"|{{IPA|[s]}}<br />s <br />s
|colspan="2" style="background: #cff;text-align: center;"|{{IPA|[ʂ]}}<br />sh <br />sh
|colspan="2" style="background: #fcf;text-align: center;"|{{IPA|[ɕ]}}<br />x <br />s’ [
|colspan="2" style="background: #fcc;text-align: center;"|{{IPA|[x]}}<br />h <br />x
|-
! [[Approksimantlar]]
|colspan="2" style="text-align: center;"| {{IPA|[w]}}<ref group="i">
|colspan="2;" style="background: #cfc;text-align: center;"|{{IPA|[l]}}<br />l <br />l
|colspan="2" style="background: #cff;text-align: center;"|{{IPA|[ɻ ~ ʐ]}}<ref group="i">{{IPA|/ɻ/}} fonetik jihatdan [{{IPA|ʐ}}] ([[jarangli retrofleks spirant]]) bo‘la oladi. Bu xitoy tilida gaplashuvchilar orasidagi individual farq hisoblanadi va ikki turli fonema borligini anglatmaydi.</ref><br />r <br /> j (
|colspan="2" style="text-align: center;"| {{IPA|[j]}}<ref group="i">
|colspan="2"|
|}
<references group="i" />
== Tovushlarni belgilash ==
# Birinchi tovush unli harf ustidagi [[Makron (diakritik belgi)|makron]] (ˉ) bilan belgilanadi:
#: Āā Ēē Īī Ōō Ūū Ǖǖ
# Ikkinchi tovush [[akut]] (´) bilan belgilanadi:
#: Áá Éé Íí Óó Úú Ǘǘ
# Uchinchi tovush [[gachek]] (ˇ) bilan belgilanadi:
#: Ǎǎ Ěě Ǐǐ Ǒǒ Ǔǔ Ǚǚ
# To‘rtinchi tovush [[gravis]] (`) bilan belgilanadi:
#: Àà Èè Ìì Òò Ùù Ǜǜ
# Beshinchi, neytral tovush ifodalanmaydi:
#: Aa Ee Ii Oo Uu Üü
== Manbalar ==
|