Aleksey Kozlovskiy: Versiyalar orasidagi farq

| Kasblari = [[bastakor]], [[dirijyordirijor]], [[pedagog]]

'''Aleksey Fyodorovich Kozlovskiy''' ({{lang-ru|Алексе́й Фёдорович Козло́вский}}) (15-oktabr 1905-yil, [[Kiyev]] — 3-yanvar 1977-yil, [[Toshkent]]) — bastakor, dirijyordirijor, pedagog. [[Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi]] (1944), [[Oʻzbekiston xalq artisti]] (1955), professor (1958). Kozlovskiy [[oʻzbek milliy musiqasi|Oʻzbek]] va [[Qoraqalpoq milliy musiqasi|qoraqalpoq]] milliy kuylarini toʻplagan, oʻz asarlarida Yevropa musiqa anʼanalari bilan oʻzbek milliy ohanglardan foydalangan: „Kompozitorlik mahorati oʻzbek kuylarini teran badiiy ifoda vositalari bilan uygʻunlashtirishda, yetuk opera, balet, simfonik asarlarida Yevropa va Sharq musiqa xususiyatlarini uzviy bogʻlashida namoyon boʻlgan“.<ref name="OʻzME">{{cite encyclopedia | ref = | last = | first = | editor = | encyclopedia = [[Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi]] | title = Kozlovkiy, Aleksey Fyodorovich | volume = | year = 2006 | publisher = Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti | location = [[Toshkent]] | language= }}</ref>

Kozlosvkiyning eng taniqli asari „Ulugʻbek“ operasidir (1942, yangi tahriri — 1958). „Ulugʻbek“ operasining sahnalashtirishi Oʻzbekiston SSR musiqa tarixida yirik voqea boʻlgan.<ref name="Toshmatov">{{cite book |last1=Toshmatov |first1=Ergash|title=Dirijorlik. Xalq ijodiyoti bakalavriat ta’lim yo‘nalishi talabalari uchun darslik |date=2008 |publisher=Oʻzbekiston faylasuvlari milliy jamiyati nashriyoti |location=[[Toshkent]] |isbn=9789943319608 |pages=172-198 |edition=}}</ref> Shuningdek, u „Tanavor“ baleti (1971), „Davron ota“ (T. Sodiqov bilan, 1941), „Sherali“ ([[Sergey Vasilenko]] va [[Muxtor Ashrafiy]] bilan, 1942) musiqali dramalari, „Lola“ simfonik syuitasi (1937), vokal-simfonik, kamer-cholgʻu asarlar, oʻzbek xalq cholgʻulari uchun asarlar, qator spektakllarga, „Tohir va Zuhra“ (1945), „Xoʻja Nasriddin“ („Nasriddinning sarguzashtlari“) (1946) badiiy filmlariga musiqalar yozgan. Bundan tashqari, Kozlovskiy [[Halima Nosirova]] ijrosida xalq ashulalarini yozib olib, simfonik orkestr uchun qayta ishlagan.

Aleksey Fyodorovich Kozlovskiy 1905-yil 15-oktabrda [[Kiyev]]da tugʻilgan. 12 yoshida Kiyevdagi milliy konservatoriyada [[Boleslav Yavorskiy]]dan pianino va bastalash darslarini olgan. Yavorskiy 1919-yil [[Moskva]]ga koʻchib ketgan. 1921-yil (ayrim manbalarda 1923-yil) Kozlovskiy ham uning izidan Moskvaga borgan. 1931-yil Moskva konservatoriyasini tugatgan. Konservatoriyada [[Nikolay Myaskovskiy]]dan kompozitsiya, [[Sergey Vasilenko]]dan instrumentovka, [[Aleksandr Xessin]]dan dirijyorlikdirijorlik, [[Nikolay Jilyayev]]dan kontrapunkt boʻyicha saboq olgan. Diplom ishi — simfonik orkestr uchun „Qahramonona uvertyura“ ({{lang-ru|Героическая увертюра}}).

Konservatoriyani tamomlaganidan keyin, 1931-33-yillarda Stanislavskiy nomidagi opera teatrida dirijyorlikdirijorlik qilgan. Avangard teatr postanovkalari uchun musiqa bastalay boshalgan. [[Iosif Stalin]] rahbarligidagi [[Katta terror]] boshlanganidan keyin, uning hamkasblari va doʻstlari birma-bir qoʻlga olingan yoki yoʻqola boshlagan. 1936-yil Kozlovskiyni [[KGB]]ning Lubyankadagi qarorgohida soʻroq qilishgan. Ammo tergovchilar doʻq-poʻpisalariga qaramasdan, Kozlovskiy hech qanday qogʻozni imzolamagan, hech kim ustidan shikoyat qilmagan. Kozlovskiyning ishini koʻrib chiqqan [[troyka]] uni zodagon oʻtmishga egalikda hamda mavjud tuzumga yovuz munosabatda boʻlishda ayblab, [[Toshkent]]ga uch yilga surgun qilgan va kelajakda Sovet Ittifoqining olti eng muhim shahrida yashashni man etgan.<ref name="Levin">{{cite book |last1=Levin |first1=Theodore |title=Hundred Thousand Fools of God, The: Musical Travels in Central Asia (and Queens, New York) |date=1999 |publisher=Indiana University Press |location=[[Bloomington]] |isbn=025321310X |pages=14-22 |edition=2-nashr |language=inglizcha}}</ref> Shu sabab bastakor 1936-yildan Toshkentda yashay boshlagan.

Kozlovskiy 1938-41-yillarda Oʻzbek davlat musiqali (keyinchalik Oʻzbek opera va balet) teatrida dirijyorlikdirijorlik qilgan. 1949—63-yillarda [[Oʻzbek davlat filarmoniyasi]] [[Oʻzbekiston milliy simfonik orkestri|simfonik orkestrining]] badiiy rahbari va bosh dirijyoridirijori lavozimida ishlagan. 1943-yildan (ayrim manbalarda 1944-yildan) [[Toshkent konservatoriyasi]]da oʻqituvchilik qila boshlagan. 1957-yildan konservatoriyada kompozitsiya va dirijyorlikdirijorlik professori. 1949—54- va 1962—72-yillarda kompozitsiya kafedrasi, 1972-79-yillarda esa instrumentovka kafedrasi mudiri boʻlib ishlagan.

Kozlovskiy [[Halima Nosirova]] ijrosida xalq ashulalaridan „Figʻon“, „Gul yuz oʻzra“, „Oʻzgancha“ va „Tanavor“ni yozib olib, ularni ayni shu xonanda ovozi va simfonik orkestr uchun „nihoyatda yuqori badiiy saviyada“ qayta ishlagan.<ref name="OʻzME"/> „Ulugʻbek“ operasi (1942, yangi tahriri — 1958), „Tanavor“ baleti (1971), „Davron ota“ (T. Sodiqov bilan, 1941), „Sherali“ ([[Sergey Vasilenko]] va [[Muxtor Ashrafiy]] bilan, 1942) musiqali dramalari, „Lola“ simfonik syuitasi (1937), vokal-simfonik, kamer-cholgʻu asarlar, oʻzbek xalq cholgʻulari uchun asarlar, qator spektakllarga, „Tohir va Zuhra“ (1945), „Xoʻja Nasriddin“ („Nasriddinning sarguzashtlari“) (1946) badiiy filmlariga musiqalar yozgan.

=== SuitalarSyfuitalar ===

* „Togʻlik qiz“„Togʻli“ („Soʻqmoqlar va yoʻllar boʻylab“) ({{lang-ru|Горная (По тропам и дорогам)}}), 1948);

* „Oʻzbek raqsi“raqs“ ({{lang-ru|Узбекская танцевальная}}) (1954);

* [[1946]] — [[Nasriddinning„Xoʻja sarguzashtlari]]Nasriddin“ („Nasriddinning sarguzashtlari“) ({{lang-ru|Похождения Насреддина}})