Bagʻdod: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Maʼnolari|Bag‘dod (maʼnolari)}}
{{Maʼnolari|Bag‘dod (maʼnolari)}}[[Fayl:5628442718 b10fc2c47f o.jpg|200px|right]]'''Bagʻdod''' – [[Iroq]]ning [[poytaxt]]i (1921); Bagʻdod muhofazasining maʼmuriy markazi. [[Dajla]] [[daryo]]sining har ikki [[sohil]]ida; [[Markaziy Osiyo|Markaziy]] va [[Janubiy Osiyo]] hamda [[Oʻrta dengizboʻyi oʻlkasi|Oʻrta dengiz mamlakatlari]]ni birlashtirib turuvchi yoʻllar chorrahasida. [[Mamlakat]]ning eng katta [[shahar|shahri]]. [[Aholi]]si 4 mln. kishi (1990). Bagʻdodda [[arablar]] (aksariyat), [[kurdlar|kurd]], [[armanlar|arman]], [[turklar|turk]], [[yahudiylar|yahudiy]] va [[forslar]] yashaydi. [[Iqlim]]i Oʻrta dengiz iqlimi; [[yanvar]]ning oʻrtacha [[temperatura]]si 10°, [[iyul]]niki 34°, yiliga oʻrtacha 163 mm [[yogʻinlar|yogʻin]] yogʻadi. Bagʻdodni 762 yil xalifa [[Mansur]] (754 – 775) Madinat as-Salom (Tinchlik shahri) [[nom]]i bilan bino qilib, [[Abbosiylar]] [[xalifalik|xalifaligi]] poytaxtiga aylantirgan. Bagʻdod [[etimologiya]]si toʻgʻrisida bir necha rivoyatlar boʻlib, shulardan eng koʻp tarqalgani: Bogʻi Dod (Dodning bogʻi) va But (sanam) tuhfasi. 9-asrda Bagʻdod [[hunarmandchilik|xunarmandchilik]], [[savdo]] va [[oʻrta asr]] Sharq madaniyatining markazi boʻlgan. B.ni eronlik [[buvayhiylar]] (945), [[saljuqiylar|sal-juqiylar]] sultoni [[Toʻgʻrulbek]] (1055) va [[moʻgʻullar|moʻgʻul]] [[xon (unvon)|xon]]i [[Huloku]]xon (1258) bosib olgan. 1393 va 1403 yillarda [[Amir Temur]] [[saltanat]]i tarkibiga kirgan. 1410 – 1508 yillarda Bagʻdod Qora qoʻyunli va Oq qoʻyunli koʻchmanchi turkman xonlari qoʻl ostida boʻldi. 1508 yilda [[Eron]] [[safaviylar|sa-faviylari]] egʻallagan, 1534 yil esa [[Usmonli imperiyasi|Usmonli turklar davlati]]ga qoʻshib olindi. 1623 yilda Bagʻdodni Eron [[shoh]]i [[Abbos I]] boʻysundirgan. 1638 – 1917 yillarda Usmonli turklar tasarrufida boʻldi. 18-asrda B. Osiyodagi yirik savdo markazlaridai biriga aylandi. Birinchi jahon urushi davrida Bagʻdodni [[Angliya]] [[qoʻshin]]lari bosib oldi (1917 yil mart), 1920– 21 yillarda Angliyaning mandatli hududi tarkibida. 1921–58 yillar Iroq [[qirol]]ligining, 1958 yildan Iroq Respublikasining poytaxti.
[[Fayl:5628442718 b10fc2c47f o.jpg|thumb|Bagʻdod]]
 
{{Maʼnolari|Bag‘dod (maʼnolari)}}[[Fayl:5628442718 b10fc2c47f o.jpg|200px|right]]'''Bagʻdod''' – [[Iroq]]ning [[poytaxt]]i (1921); Bagʻdod muhofazasining maʼmuriy markazi. [[Dajla]] [[daryo]]sining har ikki [[sohil]]ida; [[Markaziy Osiyo|Markaziy]] va [[Janubiy Osiyo]] hamda [[Oʻrta dengizboʻyi oʻlkasi|Oʻrta dengiz mamlakatlari]]ni birlashtirib turuvchi yoʻllar chorrahasida. [[Mamlakat]]ning eng katta [[shahar|shahri]]. [[Aholi]]si 4 mln. kishi (1990). Bagʻdodda [[arablar]] (aksariyat), [[kurdlar|kurd]], [[armanlar|arman]], [[turklar|turk]], [[yahudiylar|yahudiy]] va [[forslar]] yashaydi. [[Iqlim]]i Oʻrta dengiz iqlimi; [[yanvar]]ning oʻrtacha [[temperatura]]si 10°, [[iyul]]niki 34°, yiliga oʻrtacha 163 mm [[yogʻinlar|yogʻin]] yogʻadi. Bagʻdodni 762 yil xalifa [[Mansur]] (754 – 775) Madinat as-Salom (Tinchlik shahri) [[nom]]i bilan bino qilib, [[Abbosiylar]] [[xalifalik|xalifaligi]] poytaxtiga aylantirgan. Bagʻdod [[etimologiya]]si toʻgʻrisida bir necha rivoyatlar boʻlib, shulardan eng koʻp tarqalgani: Bogʻi Dod (Dodning bogʻi) va But (sanam) tuhfasi. 9-asrda Bagʻdod [[hunarmandchilik|xunarmandchilik]], [[savdo]] va [[oʻrta asr]] Sharq madaniyatining markazi boʻlgan. B.ni eronlik [[buvayhiylar]] (945), [[saljuqiylar|sal-juqiylar]] sultoni [[Toʻgʻrulbek]] (1055) va [[moʻgʻullar|moʻgʻul]] [[xon (unvon)|xon]]i [[Huloku]]xon (1258) bosib olgan. 1393 va 1403 yillarda [[Amir Temur]] [[saltanat]]i tarkibiga kirgan. 1410 – 1508 yillarda Bagʻdod Qora qoʻyunli va Oq qoʻyunli koʻchmanchi turkman xonlari qoʻl ostida boʻldi. 1508 yilda [[Eron]] [[safaviylar|sa-faviylari]] egʻallagan, 1534 yil esa [[Usmonli imperiyasi|Usmonli turklar davlati]]ga qoʻshib olindi. 1623 yilda Bagʻdodni Eron [[shoh]]i [[Abbos I]] boʻysundirgan. 1638 – 1917 yillarda Usmonli turklar tasarrufida boʻldi. 18-asrda B. Osiyodagi yirik savdo markazlaridai biriga aylandi. Birinchi jahon urushi davrida Bagʻdodni [[Angliya]] [[qoʻshin]]lari bosib oldi (1917 yil mart), 1920– 21 yillarda Angliyaning mandatli hududi tarkibida. 1921–58 yillar Iroq [[qirol]]ligining, 1958 yildan Iroq Respublikasining poytaxti.
 
Bagʻdod – mamlakatning transportsanoat, savdo-moliya markazi. Bagʻdod, avtomobil va [[havo yoʻli|havo yoʻllari]]ning tuguni. Xalqaro ahamiyatga ega aeroport bor. Yirik daryo [[port]]i (chetga don. [[xurmo]], jup, [[teri]] va boshqa chiqariladi). Mamlakatdagi [[sanoat]] [[korxona]]lari (asosan [[toʻqimachilik sanoati|toʻqimachilik]], [[koʻnchilik]], [[tikuvchilik sanoati|tikuvchilik]] va [[oziq-ovqat sanoati|oziq-ovqat]])ning 25%i Bagʻdod Metallsozlik, [[kimyo sanoati|kimyo]], [[sement sanoati]], [[elektrotexnika sanoati|elektrotexnika]] [[zavod]]i bor. Hunarmandchilikda roʻzgʻor asboblari, [[zargarlik]] buyumlari, [[gilam]], [[poyabzal]] kabi [[mahsulot]]lar ishlab chiqariladi. B. yaqini (Dora)da [[neftni qayta ishlash|neftni qayta ishlovchi]] yirik zavod bor. Shaharda koʻplab zamonaviy binolar qurilgan. Shaharning chap sohildagi qismida [[maʼmuriy binolar|maʼmuriy]] muassasalar, [[parlament]], [[hukumat|xukumat]] [[bino]]lari, oʻng sohilida ishlab chiqarish korxonalari va ustaxonalar joylashgan. Dajlaga bir necha yirik koʻprik qurilgan. Meʼmoriy yodgorliklardan Zubayda [[maqbara]]si (13-asr), Xon Marjon [[karvonsaroy]]i (1358 – 59), Abbosiylar [[saroy (qasr)|saroy]]i (12 -13-asrlar), Oltin masjid (16-asr) va boshqa saqlangan.