'''Tofalar''' (oʻzlarini tofa, toxa deb atashadi, ilgarigi nomi — karagaslar) — RFningRossiya Federatsiyasining Irkutsk viloyati, Nijneudinsk rnirayoni (Ud a, Biryusa, Kan, Gutara, Iya va boshqa daryolari boʻyi)da yashovchi xalq. 0,7 ming kishi (1990-yillar oʻrtalari). Turkiy tillarning uygʻur guruhiga mansub tofa tilida soʻzlashadi. Dindorlari — pravoslavlar, lekin, shomonlik ham qisman saqlangan. T.ningTofalarning shakllanishida Jan.Janubiy Sibirning ket, turkiy, moʻngʻul va boshqa qabilalari ishtirok etgan. Bu jarayonda asosiy rolni turkiylarning toba (dubo) qabilalari oʻynagan. T.Tofalar sharqiy tuvaliklarga — tojinliklarga qarindosh boʻlib, faqat 1757 yildan keyin ulardan ajralgan. 19-asrga kelib alohida xalq sifatida shakllangan. 20-asr boshlarigacha T.Tofalar quyidagi urugʻlarga boʻlingan: kash, sariqkash, chogʻdu, qorachogʻdu, cheptey va boshqa Mashgʻuloti — ovchilik va koʻchmanchi bugʻuchilik boʻlgan. 20-asrda T.Tofalar oʻtroq hayotga oʻtgan. 1980-yillardan boshlab T.daTofalarda oʻz tarixini oʻrganish va madaniyatini qayta tiklashga intilish kuchaygan.{{OʻzME-T}}
