Grenlandiya: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
qisqartmalarni toʻliqlash (p1, v0.3) |
kTahrir izohi yoʻq |
||
Qator 1:
'''Grenlandiya''' — Shimoliy Muz okeani va [[Atlantika okeani]] oraligʻidagi orol, Shim. Amerikaning shim.-sharqida. Grenlandiya— dunyodagi eng katta orol. Maydon 2166,1 ming km{{sup|2}}. Daniyaga karashli. Aholisi 56 ming kishi (1998), shu jumladan 44,4 ming kishi grenlandiyalik inuitlar (90% aholi jan.-gʻarbiy sohilda yashaydi). Maʼmuriy markazi — Gotxob (Nuk) sh.
Grenlandiya asosan Kanada qalqonida joylashadi boʻlib, gneys, kvarsit, marmar va granitdan tuzilgan, usti vulkanogen choʻkindi jinslar bilan qoplangan. Grafit, marmar, mis, temir rudasi, oltin, kumush, koʻmir, qoʻrgʻoshin, pyx va uran konlari topilgan. Grenlandiyada muz qoplamining umumiy hajmi 2,6 mln. km{{sup|3}}. Muzlik tagining relyefi Grenlandiya chekkasidan oʻrtasiga tomon pasaya boradi. Muz qoplamining oʻrtacha qalinligi 2300 m, eng kalin joyi 3400 m. Muzning ustki qatlami siljib sinadi va koʻplab (yiliga 13—15 ming) aysberg okeanga tarqaladi. Sohildagi muzdan xoli yerlarning eni baʼzi joylarda 200–250 km ga yetadi. Sharqiy sohilda muzliklar bilan qoplangan togʻ tizmalari bor. Grenlandiya va butun Arktikaning eng baland nuqtasi — Gunbyorn choʻqqisi (3700 m) shu yerda. Sohilda subarktika, arktika va dengiz iqlimi. Orol ustidan tez-tez siklon shamollari oʻtib turadi. Yanvarning oʻrtacha
Orolni dastlab islandiyalik dengizchi Gunbyorn 875 yilda topgan. 982 yilda islandiyalik (asli norvegiyalik) Eyrik Rauda tadqiq qilgan va uni G. ("Yashil oʻlka") deb atagan. Orol 1262 yildan 18-asr boshigacha [[Norvegiya|Norvegiyaga]] qarashli boʻlgan, 1721 — 1953 yillarda Daniya mustamlakasi. 1953 yilda G. Daniya hududining bir qismi deb eʼlon qilindi. 1979 yil may oyidan boshlab oʻzini oʻzi boshqarish huquqiga ega boʻldi.
|