Oʻrta Osiyo: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Исправлено правописание Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil ilova orqali iOS-ilova orqali |
k Yulduz giftbox tahrirlari 89.241.98.153 versiyasiga qaytarildi Teglar: Eski holiga qaytarish Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali |
||
Qator 1:
{{Maʼnolari|Osiyo (maʼnolari)}}
[[File:Ўрта Осиёнинг умумий аҳолиси.png|400px|thumb|2012-yilda Oʻrta Osiyoning umumiy aholisi]]
'''Oʻrta Osiyo
[[File:Аҳолининг жой эгаллаши.png|400px|thumb|[[2012-yil]]gi O'rta Osiyo aholisining qiyoslanishi]]
[[File:Инсон савияси ва онг салоҳияти ўсиши бўйича давлатлар аро йиллик ривожланиш изчиллиги (дунё миқёсида).png|400px|thumb|[[2012-yil]]da dunyo olimlarining inson ongi rivojlanishining qiyoslanishi]]
[[File:Ўрта Осиёнинг 2012 йилги махсулоти умумий ҳажми.png|600px|thumb|Oʻrta Osiyoning 2012 yilgi maxsuloti umumiy hajmi]]
Oʻrta Osiyo:
# Joʻgʻrofiy maʼnoda [[Markaziy Osiyo]]ning [[SSSR]] tarkibiga kirgan qismi. Unga [[Ustyurt platosi]], [[Turon pasttekisligi]], [[Toʻrgʻay platosi]], [[Qozogʻiston]] va qisman [[Kopetdogʻ]], [[Pomir]], [[Tyan-Shan]] togʻlari kiradi.
# Siyosiy-maʼmuriy maʼnoda [[Oʻzbekiston]], [[Qirgʻiziston]], [[Turkmaniston]], [[Tojikiston]] (baʼzida [[Qozogʻiston]] ham qoʻshiladi) davlatlari maydoni.
chegarasi Elburs togʻining 54° 15’ shq.u. qismidan boshlanib, Kaspiy dengizining sharqiy qirgʻogʻi orqali Mangʻishloq qoʻltigʻigacha, undan Ustyurtning shimoli-gʻarbiy chinki boʻylab, Doʻngʻiztov, Chogʻray platosi, Choʻchqa va Mugʻojar togʻlari sharqiy etagi orqali oʻtib, 58° shq.u. va 48° shahrik.ga borgandan keyin shimoliga buriladi va Jetigʻara shahri gacha, undan keyin Qoʻstanay shahri orqali Ayritovgacha boradi. Soʻngra Qozogʻiston past togʻlarining shimoliy chegarasi boʻylab sharq va janubiy sharq tomon davom etib, Qozogʻiston — XXR chegarasiga tutashadi. Sharqiy chegara esa Savr, Sharqiy Jungʻariya, Jungʻariya, Boroxoro, Iren — Xabirga, Qarat, Holiqtogʻ tizmalari suvayirgʻichlari, Xontangri togʻ tuguni, Qaqshal, Otboshi tizmalari suvayirgʻichlari orqali oʻtib, Fargʻona tizmasiga kelib tutashadi, soʻngra Olay tizmasining sharqiy chekkasi va Sariqoʻl tizmasi suvayirgʻichi boʻylab oʻtib, Hindukush togʻlariga tutashadi. Bu yerda, Muztogʻdan boshlab gʻarbga tomon janubiy chegara boshlanadi va Hindukush, Safedkoʻh, Nishopur tizmalari suvayirgʻichlari boʻylab oʻtib, Elburs togʻi orqali Kaspiy dengizining janubi-sharqiy chekka sohiliga kelib tutashadi. Oʻrta Osiyo yirik geosistema sifatida (maydoni 3300 ming km²chamasida) Qozogʻistonning kattagina qismini, Oʻzbekiston, Qirgʻiziston, Tojikiston, Turkmaniston, qisman Xitoy hududlari, hamda Afgʻoniston va Eronning Amudaryo havzasiga qarashli qismini oʻz ichiga oladi. Oʻrta Osiyoning qoʻshni tabiiy oʻlkalaridan farqlantirib turuvchi oʻziga xos bir qancha belgilari mavjud. Bular: 1) Yevrosiyo materigida tutgan oʻrnining oʻziga xosligi, yaʼni materikning ichkarisida, okeanlardan uzoqdan joylashganligi; 2) oʻlkaning berk havzadan iborat ekanligi, yaʼni bu yerda shakllangan asosiy oqimning tashqi dengiz, okeanlarga chiqib keta olmasligi va oʻlkaning eroziya bazisi hisoblangan Kaspiy, Orol, Balxash, Issiqkoʻl kabi ichki havzalarga quyilishi; 3) Yer yuzasining oʻziga xosligi, yaʼni oʻlkaning shim., shimoli-gʻarbiy katta qismi tekisliklardan, sharqiy va janubiy qismi togʻliklardan iboratligi; 4) tabiiy sharoitida ichki tafovutlarning kattaligi, yaʼni tabiatining barcha komponentlari oʻlkaning turli qismlarida keskin farq qilishi; 5) oʻziga xos gorizontal tabiiy zonalarning mavjudligi va ularga mos balandlik mintaqalarining rivojlanganligidir. Bu oʻlkada oʻsimliksiz koʻchma qumlar, oʻtish qiyin boʻlgan chakalakzor oʻrmonlar, ekinzor va bogʻlardan iborat vohalarni koʻrish mumkin; 6) ekologik sharoitiga koʻra ham berk oʻlka, bu tabiatdan foydalanishda ehtiyotkorlikni talab etadi.▼
▲
== Aholisi ==
* Oʻrta Osiyoning 5 mamlakatining umumiy aholisi soni 2012-yilga koʻra - 65.700.000 kishini tashkil qildi.
|