Tojiklar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
Qator 10:
|ref2 = {{lower|<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ti.html CIA factbook 2000 - Tajikistan]</ref>}}
|region3 = {{flagcountry|Uzbekistan}}
|pop3 = 1 528 500 (norasmiy 10 000 000 — - 12 000 000)
|ref3 = {{lower|<ref>D. Carlson, ʻʻ"Uzbekistan: Ethnic Composition and Discriminations"ʻʻ, [[Harvard University]], August 2003</ref>}}<br />{{lower|0.95em|<ref>[https://www.google.com/search?source=hp&ei=ngGWXqv2CeejmwWyua_wDw&q=a+history+of+tajiks+&oq=a+history+of+tajiks+&gs_lcp=CgZwc3ktYWIQAzIGCAAQFhAeMgUIABDNAjIFCAAQzQI6BQgAEIMBOgIIADoECAAQCjoECAAQEzoICAAQFhAeEBM6CggAEBYQChAeEBNKNwgXEjMxMDZnMTMwZzE5NmcxMjFnMTQ1ZzExOWcxMThnMTE5ZzExOGcxMzJnMTE5ZzEzNGcxMzRKHQgYEhkxZzJnMmcyZzJnMmcyZzFnMWcxZzVnN2cxUJ4LWMCeAWDtpQFoCXAAeACAAYYCiAHBGpIBBjQuMjQuMZgBAKABAaoBB2d3cy13aXqwAQA&sclient=psy-ab&ved=0ahUKEwirvb7RxujoAhXn0aYKHbLcC_4Q4dUDCAc&uact=5 - Uzbekistan]</ref>}}
|region4 = {{flagcountry|Pakistan}}
Qator 17:
|region5 = {{flagcountry|Russia}}
|pop5 = 298,303
|ref5 = [http://www.perepis2010.ru/contenTojiklarhtmlcontent.html?id=11&docid=10715289081463]
|region6 = {{flagcountry|Kyrgyzstan}}
|pop6 = 46 105
Qator 32:
}}
 
'''Tojiklar''' ({{lang-tg|Тоҷик}}, [[Fors tili|fors]]. ''تاجک [tɔː'ʤɪk]'')  — [[Markaziy Osiyo]]dagi eng qadimgi xalq. [[Tojikiston]] [[Respublika]]si aholisi (7 mln. 800 mingdan ortiq). Oʻzbekistonda (rasmiy 1 mln. 500 mingdan ortiq, (norasmiy 10 mln.dan 12 mln.gacha, asosan, Samarqand, Buxoro, Surxondaryo, Qashqadaryo hamda Fargʻona Vodiysi, shuningdek kichik miqdorlarda boshqa hududlarda)), Afgʻonistonda (13 mln. 500 ming), Xitoyning sharqida (50 mingdan ortiq), Eron Xurosonida (500 mingdan ortiq), Rossiya Federatsiyasida, Qozogʻistonda, Qirgʻiziston va Turkmanistonda, shuningdek, Pokistonda yashaydilar. TojiklarningT.ning umumiy soni 35 mln.dan ortiq. Asosiy qismi [[fors tili]]da soʻzlashadi. Togʻli Badaxshon Muxtor viloyati hamda Yagʻnob aholisining asosiy qismi sharqiy eroniy tillari guruhi oilasiga kiruvchi tillarning dialektlarida soʻzlashadi. TojiklarT. asosan, islom dinining sunniy mazhabiga, Badaxshon aholisining aksariyati esa shia mazhabining ismoiliya oqimiga eʼtiqod qiladi.
 
TojiklarningT.ning etnik maydonda shakllanishiga Markaziy Osiyoda yashagan bir qator etnik guruh va qabilalar, asosan soʻgʻdiylarso'gʻdiylar, baqtriyaliklar, toxarlar, koʻchmanchi sak va skiflar katta taʼsir koʻrsatgan.
 
Pomirda yashovchi TojiklarT., sharqiy eroniy tillarining turfa dialektlarida soʻzlashishlariga qaramasdan, ular ham oʻzlarini TojiklarningT.ning ajralmas qismi sifatida eʼtirof etadilar. Sababi TojiklarningT.ning eng qadimgi ajdodlari baqtriyaliklar, soʻgʻdlarso'g'dlar, qadimgi xorazmliklar, saklar sharqiy eroniy tillarda soʻzlashishganso'zlashishgan. 9-asrda arab bosqinidan soʻngso'ng asli balxlik eroniylar xonadoniga mansub Somonxudot avlodlari Markaziy Osiyoda ulkan davlatga asos solishadi. Somoniylar deb atalmish ushbu davrda hukmdorlar uygʻonishuyg'onish davrini boshlab berishadi va aynan fors tilini davlat tili deb eʼlone'lon qilishadi. Natijada Buxoro va Balx Somoniylar davrida Yangi [[Fors tili]] vujudga kelishi va rivojlanishiga tayanch boʻlibbo'lib xizmat qiladi. [[Arab]] va [[fors]] tillari eng muhim tillarga aylandi. Jumladan, arab bosqini natijasida sharqiy eroniy tillariga kiruvchi soʻgʻd[[so'g'd tili]] barham topgan va [[o'lik tillar]] qatoriga kirgan edi. Uning oʻrninio'rnini esa gʻarbiyg'arbiy [[eroniy tillar]]idan biri [[Fors tili]] egallaydi va keyinchalik aynan Somoniylar davrida Sharq adabiyotining tayanch tiliga aylanishiga debocha yaratiladi. 20-asr TojiklarT., uchun eng ogʻirog'ir davr hisoblanadi. Aynan Erondagi forslar va hozirgi hududlarda yashayotgan tojiklar bir til — - [[Fors tili]]da suhbatlashishlariga qaramasdan, Markaziy Osiyolik TojiklarT., ning yozuvi kommunistlar tomonidan kirill alifbosiga oʻzgartirildio'zgartirildi va unga xalq nomidan kelib chiqib [[tojik tili]] deb nom berildi. Bu oʻzo'z navbatida tojiklarning ming yillik tarixi va madaniyatidan judo qildi.
 
TojiklarningT.ning xoʻjalik mashgʻuloti qadimdan, asosan, sunʼiy sugʻorishga asoslangan dehqonchilik va bogʻdorchilik hisoblanib, chorvachilik ham muhim rol oʻynagan. Shuningdek, binokorlik va hunarmandchilik: yogʻoch oʻymakorligi va ganchkorlik, kashtachilik, choʻptaroshlik (tovoq, choʻmich va qoshiqlar yasash) keng rivojlangan.
 
== Manbalar ==
Qator 44:
 
== Adabiyot ==
* Bartold V.V., Tadjiki, TojiklarT. 2,(1), M., 1963;
* Vamberi A., Ocherki o Sredney Azii. M., 1868;
* Shishov A., Tadjiki: Etnograficheskiye i antropologicheskoye issledovaniye, TojiklarT., 1910.
* Richard Foltz., A history of Tajiks: Iranians of the East, Bloomsberry, New York., 2019
* Richard N. Fyre., Bukhara — - The Medieval Achievement, University of Oklahoma Press, Norman., 1965
 
{{OʻzME}}