Oʻzbekxon: Versiyalar orasidagi farq

 

'''Oʻzbekxon Sulton Muhammad''' (taxminan [[1282]]—[[1342]]) — [[Oltin Oʻrda]] [[xon (unvon)|xon]]i ([[1312]]—42). [[Oʻzbeklar|Oʻzbek]] [[millat]]ining asoschilaridan biri. Birinchi „oʻzbek“. [[Mangu Temur]]xonning [[nevara]]si. [[1313]] yil amakisi [[Toʻqtayxon]] (Toʻxta) vafotidan soʻng nufuzli [[amir]]lar [[Qutlugʻ Temur]] va Isatoybek [[qiyot]] yordamida [[taxt]]ga oʻtirgan. [[Islom]]ni [[davlat]] [[din]]i sifatida joriy etgan, gʻayridinlarni qattiq taʼqib etgan. Bu amirlarning isyoniga olib kelgan, biroq u beayov bostirilgan. Oltin Oʻrdadagi ichki nizolarga chek qoʻygan, [[saltanat]]ining yuksalishiga erishgan. Bu davrda [[hokimiyat]] markazlashgan, [[ulus]]lar [[viloyat]]larga aylantirilgan, ularni [[noʻyon]]lar boshqargan. [[Poytaxt]] [[Saroybotu|Saroy Botu]]dan [[Saroyberka|Saroy Berka]] [[shahar|shahri]]ga koʻchirilgan. Oltin Oʻrdaning harbiy [[salohiyat]]i kuchaygan, [[qoʻshin]] [[miqdor]]i 300 ming kishiga yetgan. [[Rus (davlat)|Rus]]ning yagona davlat boʻlib birlashishiga yoʻl qoʻymaslik maqsadida rus [[knyaz]]larini bir-biriga qayrab turgan. [[Tver]]ning ulugʻ knyazi Mixail Yaroslavichni rus [[knyazlik]]larini birlashtirib, rus yerlarini [[moʻgʻullar]] asoratidan xalos boʻlishi yoʻlidagi saʼyharakatlariga qarshi kurashgan. Oʻ. [[1317]] yil [[Moskva]] knyazi Yuriy Dashkovichga ulugʻ knyaz [[maqom (maʼnolari)|maqom]]ini berib unga singlisi Konchakani xotinlikka bergan. Oʻ. Yuriyga qoʻshin bergan, biroq Mixail bu qoʻshinni yenggan. Shunda Oʻ. Mixailni Oʻrdaga chaqirib yasoqqa tortgan (qatl ettirgan). [[1327]] yil Oʻ. Moskva knyazi [[Ivan I Kalita|Ivan I Danilovich Kalita]] yordamida Tverdagi isyonni bostirgan, soʻngra Shim.Sharqiy Rusning asosiy hududini 2 qismga boʻlib, ularni Moskva va [[Suzdal]] knyazlariga bergan. [[1339]] yilOʻ. IvanKalita qutqusi bilan Tverning ulugʻ knyazi Aleksandr Mixaylovichni oʻgʻli Fyodor bilan qatl etgan. U., shuningdek, [[janub|jan.da]] ham faol [[siyosat]] yurgizgan. [[1319]] va [[1335]] yillarda u [[Arron]]ga — [[hulokuiylar]]ning hozirgi [[Ozarbayjon]] hududidagi [[mulk]]iga yurishlar qilgan.