Kitob (shahar): Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Qator 16:
KIFTIOB-yoxud ikki daryo o‘rtasidagi shahar. Kitob tumani hududini uch tomondan baland tog‘lar — Ziyovuddin, Qo‘rg‘ontog‘ va Taxta Qoracha tog‘i o‘rab turadi. Jo‘g‘rofiy joylashuvi jihatidan bu shahar shimoldan Samarqand viloyati, sharqdan qo‘shni Tojikiston Respublikasi, janubdan Shahrisabz, g‘arbdan Chiroqchi tumanlari bilan chegaradosh
Kitob so‘zi asli tojik tilidan olingan bo‘lib, “Kift” — yelka, “ob” — suv, ya’ni yelkadan o‘tgan suv degan ma’noni anglatadi. Kitob shahrining ikki tomonidan ikki daryo — Qashqadaryo va Oqdaryo oqib o‘tadi. Ikki daryo oralig‘ida esa Kifti-ob — suv boshi, ya’ni Kitob shahri joylashgan. Aytishlaricha, "Kitob" so`zining arabcha (sahifalar bor, o`qish mumkin bo`lgan) "[[kitob]]" so`ziga aloqasi yo`q.
Kitob shahri yozma manbalarda XVIII asrning ikkinchi yarmidan boshlab uchraydi. Shahar atrofi baland va mustahkam mudofaa devori bilan o‘rab olingan bo‘lib, uning Jangallik, Govxona, Ravatoq, Qorapoycha, Xo‘jaro‘shnoyi, Lo‘lixona va Kunchiqar nomlari bilan yuritiladigan 7 ta mustahkam darvozalari bo‘lgan. Kitob bekligi [[Buxoro]] [[Buxoro amirligi|amirligi]] tarkibiga kirgan. Kitob shahri qadimdan Shahrisabz bilan yonma-yon joylashganligi va bu yerdan Buyuk Ipak yo‘li o‘tganligi sababli har yili yuzlab, minglab savdo karvonlari o‘tib turgan. Shahar aholisining ko‘pchiligi hunarmandchilik va savdo bilan mashg‘ul bo‘lgan. Tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, XVIII asrning oxiri XIX asrning ikkinchi yarmida shaharda to‘quvchilik, bo‘yoqchilik, gilamdo‘zlik, kashtado‘zlik, do‘ppido‘zlik, zargarlik, misgarlik, temirchilik, ko‘nchilik, mahsido‘zlik, kovushdo‘zlik, kulolchilik, duradgorlik, tegirmonchilik, juvozkashlik kabi 30 dan ortiq hunar turi mavjudligi va u yaxshi rivojlanganligi qayd etilgan. Arxiv ma’lumotlariga ko‘ra, 1870 yilning oxirida Kitob shahridagi 51 ta guzarda 3700 xonadon bo‘lib, unda 18500 nafar aholi yashagan. Shaharda 3 ta madrasa, 9 ta masjid, maktablar, 12 ta karvonsaroy, 2 ta bozor maydoni, yuzlab savdo do‘konlari va rastalar bo‘lgan.▼
▲Tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, XVIII asrning oxiri XIX asrning ikkinchi yarmida shaharda to‘quvchilik, bo‘yoqchilik, gilamdo‘zlik, kashtado‘zlik, do‘ppido‘zlik, zargarlik, misgarlik, temirchilik, ko‘nchilik, mahsido‘zlik, kovushdo‘zlik, kulolchilik, duradgorlik, tegirmonchilik, juvozkashlik kabi 30 dan ortiq hunar turi mavjudligi va u yaxshi rivojlanganligi qayd etilgan. Arxiv ma’lumotlariga ko‘ra, 1870 yilning oxirida Kitob shahridagi 51 ta guzarda 3700 xonadon bo‘lib, unda 18500 nafar aholi yashagan. Shaharda 3 ta madrasa, 9 ta masjid, maktablar, 12 ta karvonsaroy, 2 ta bozor maydoni, yuzlab savdo do‘konlari va rastalar bo‘lgan.
XIX asrning 80-90 yillariga kelib, shaharda olacha va chit to‘qish, bo‘z, namat, ipak matolar, chodir, palos, shollar, rang-barang kashtalar tayyorlash, ayniqsa, tez rivojlanadi.
Kitoblik hunarmandlar tayyorlagan sifatli buyumlar yerli aholi ehtiyojini ta’minlash bilan birga tashqi bozorga ham ko‘plab chiqarilganligi tarixiy manbalarda qayd etilgan. Zeb-ziynat, kulolchilik buyumlari, gilamlar, iroqi do‘ppilar, o‘ymakoriy eshiklar Turkiston o‘lkasida ochilgan 1886 hamda 1890 yilgi ko‘rgazmalarda yuqori baholangan. XX asrning boshlarida shaharda shoyi to‘qish, ip yigirish, turli matolar to‘qish, ko‘nchilik, bo‘yoqchilik, gilam va palos to‘qish hunari ancha taraqqiy etgani, mahsulotkfh sifati yaxshilanganligi ko‘zga tashlanadi. Negaki, 1909 yilda Toshkentda ochilgan Turkiston o‘lka hunarmandchilik va sanoat ko‘rgazmasida kitoblik qo‘ligul hunarmandlarning faolroq qatnashganliklari va ular tayyorlagan buyumlar kumush va bronza nishonlar, diplom va faxriy yorliqlar bilan taqdirlangani bunga misol.
| |||