Yusuf (paygʻambar): Versiyalar orasidagi farq

'''Yusuf''' — Qur'ondaQur’onda zikr qilingan payg'ambarlardanpaygʻambarlardan biri. Qur'oniQur’oni karimdagi 12-sura, ya'niyaʼni "Yusuf"„Yusuf“ surasida Yusuf va Ya'qubYaʼqub alayhissalomlar haqida so'zsoʻz boradi. Yusuf alayhissalom qissasi Qur'oniQur’oni Karimdagi eng go'zalgoʻzal qissalardan biridir. "Yusuf"„Yusuf“ surasidan boshqa o'rindaoʻrinda bu payg'ambarpaygʻambar haqida Qur'ondaQur’onda oyat nozil etilmagan.

Yusuf alayhissalom Ya'qubYaʼqub alayhissalomning, Ya'qubYaʼqub alayhissalom Is'hoqIs’hoq alayhissalomning, Is'hoqIs’hoq alayhissalom Ibrohim alayhissalomning farzandidir. Ya'niYaʼni Yusuf ibn Ya'qubYaʼqub ibn Is'hoqIs’hoq ibn Ibrohim.

Yusuf alayhissalomga Alloh tomonidan go'zalgoʻzal husn va payg'ambarlikpaygʻambarlik mo'jizalaridanmoʻjizalaridan bo'lmishboʻlmish tushlarni to'g'ritoʻgʻri ta'birtaʼbir qilish qobilyati berilgan edi. Quyida Yusuf alayhissalom haqidagi qissani bayon etamiz.

Vaqtiki, Yusuf otasiga: "Ey„Ey, otajon, men tushimda o'noʻn bitta yulduz, oy va quyoshni menga sajda qilayotganini ko'rdim"koʻrdim“, - — dedi. Ya'qubYaʼqub alayhissalom unga: "„ Tushingizni akalaringizga aytmang, sizga yomonlik qilib qo'yishmasinqoʻyishmasin. Albatta shayton insonga ochiq dushmandir. Shunday qilib, Alloh sizni tanlab oladi, tushlar ta'birinitaʼbirini o'rgatadioʻrgatadi va otalaringiz Ibrohim va Is'hoqqaIs’hoqqa batamom qilib berganidek, sizga payg'ambarliknipaygʻambarlikni ato etadi. Albatta, Alloh bilguvchi va hikmatli zotdir"zotdir“, -dedi.

Ya'qubYaʼqub alayhissalomning o'noʻn ikkita farzandi bor edi. Yusuf ularning o'noʻn birinchisi edi. Yusufni qolgan farzandlaridan ko'rakoʻra ko'proqkoʻproq yaxshi ko'rardikoʻrardi va hech yonidan ketkazmasdi. Shuning uchun Yusufning akalari uni yomon ko'rishardikoʻrishardi. Yusufning Binyamin ismli tug'ishgantugʻishgan ukasi bor edi. Akalari Binyaminni ham yomon ko'rishardikoʻrishardi, lekin Yusufni yomon ko'rganchalikkoʻrganchalik emas.

O'shandaOʻshanda akalari aytishdi: "Yusuf„Yusuf va uning ukasi otamizga bizdan ko'rakoʻra mahbubroq. Vaholanki, biz ko'pchilikmizkoʻpchilikmiz. Albatta, otamiz ochiq-oydin zalolatdadir"zalolatdadir“. Ulardan biri: "Yusufni„Yusufni o'ldiringlaroʻldiringlar. Keyin otangizning yuzi sizlarga buriladi. Keyin tavba qilib olasizlar"olasizlar“, - — dedi. Ulardan boshqasi: "Yusufni„Yusufni o'ldirmanglaroʻldirmanglar. Biror ish qilmoqchi bo'lsangizboʻlsangiz uni quduqqa tashlanglar. Keyin ba'zibaʼzi yo'lovchilaryoʻlovchilar olib ketadi"ketadi“, - — dedi. Yusufning akalari bu ishga qasd qilishdi va otalarini oldiga borib aytishdi: "Ey„Ey, otajon, nega siz bizga Yusufni ishonmaysiz. Vaholanki, biz unga yomonlikni ravo ko'rmasmizkoʻrmasmiz. Ertaga uni biz bilan yuboring, yeb-ichib, o'ynaboʻynab keladi. Albatta, biz uni muhofaza qiluvchidirmiz"qiluvchidirmiz“. Shunda Ya'qubYaʼqub alayhissalom: "Uning„Uning oldimdan ketishi meni xafa qiladi. Sizlar boradigan yerda bo'rilarboʻrilar bor. Undan g'ofilgʻofil qolgan paytingizda uni bo'riboʻri yeb ketishidan qo'rqaman"qoʻrqaman“, - — dedi. Ular: "Agar„Agar biz ko'pchilikkoʻpchilik bo'laboʻla turib uni bo'riboʻri yeb ketsa, u holda biz ziyonkorlardan ekanmiz-da"da“, - — deyishdi.

Qo'yargaQoʻyarga-qo'ymasqoʻymas otalarini rozi qilishdi. Ertasi kuni Yusufni birga olib ketishdi. Yusufni yomon ko'rganliklaridankoʻrganliklaridan yo'ldayoʻlda uni urib-so'kibsoʻkib borishdi. So'ngSoʻng bir quduqqa uni tashlab yuborishdi. Shunda Alloh taolo Yusufga: "Sen„Sen, albatta ularga bu qilmishlarining xabarini berasan. O'shandaOʻshanda ular seni sezmaslar ham"ham“, - — deya vahiy qildi. Akalari esa Yusufning ko'ylaginikoʻylagini yolg'onyolgʻon qonga belashdi. Kechqurun esa yolg'ondanyolgʻondan yig'laganyigʻlagan hollarida otalarining oldiga kelib: "Ey„Ey, otajon, biz Yusufni narsalarimiz oldida qoldirib quvlashib ketsak, uni bo'riboʻri yeb qo'yibdiqoʻyibdi. Agar rostgo'yrostgoʻy bo'lsakboʻlsak ham siz bizga ishonmassiz"ishonmassiz“, - — dedilar. Va Yusufning qonga belangan ko'ylaginikoʻylagini ko'rsatdilarkoʻrsatdilar. Ya'qubYaʼqub alayhissalom: "Yo'q„Yoʻq! Havoi nafsingiz sizga bir ishni chiroyli ko'rsatdikoʻrsatdi. Endi meni ishim chiroyli sabr qilish. Siz vasf qilayotgan narsada yordam so'raladigansoʻraladigan zot yolg'izyolgʻiz Allohning O'zi"Oʻzi“, - — dedi. Ya'niYaʼni Ya'qubYaʼqub alayhissalom ularning yolg'onyolgʻon gapiryotganini sezdi. Yusufni bo'riboʻri yemagani unga ayon bo'ldiboʻldi. Ammo, uning yo'qolganiyoʻqolgani uchun ko'zkoʻz yosh to'kditoʻkdi.

Yusuf alayhissalom tashlangan quduq yaqinidan bir karvon o'taoʻta boshladi. Shunda karvondagilar quduqqa suvchilarni yubordilar. Bir suvchi chelagini tashladi. Qaytib tortganidan so'ngsoʻng hayratlanib: "Suyunchi„Suyunchi beringlar! Bu bola-ku!"“, - — dedi. So'ngraSoʻngra ular Yusufni tijorat moli sifatida yashirib qo'ydilarqoʻydilar. Yusufning hur insonligi, nasli oshkor bo'libboʻlib qolsa, boshlariga nimalar kelishini yaxshi bilardilar. Va uni tezroq sotishga kirishdilar. Keyin uni misrlik amaldorga arzon bahoga, sanoqli dirhamlarga sotib yubordilar.

Yusufni sotib olgan amaldor xotiniga: "Uni„Uni yaxshilab joylashtir, shoyad bizga manfaat bersa yoki bola qilib olsak"olsak“, - — dedi. Bu paytda Yusufning yoshi o'noʻn ikkida edi. Mana shunday qilib, Yusuf misrlik amaldorning qo'lidaqoʻlida xuddi o'zoʻz o'g'lidekoʻgʻlidek katta bo'ladiboʻladi. Voyaga yetgan vaqtida Alloh taolo unga hukmni va ilmni ato etdi. Albatta, u go'zalgoʻzal amal qiluvchi bandalardan edi.

So'zimizningSoʻzimizning avvalida aytdik, Yusuf alayhissalom go'zalgoʻzal husn egasi edi. Shuning uchun ham uni o'zoʻz qaramog'igaqaramogʻiga olgan ayol chidolmadi. Xuddi eriga tayyorlangandek tayyorlanib, eshiklarni berkitdi va Yusufga: "Yonimga„Yonimga kel"kel“, - — dedi. Shunda Yusuf alayhissalom: "Alloh„Alloh saqlasin! Axir u joyimni yaxshilab bergan xojam-ku! Albatta zolimlar najot topmaslar"topmaslar“, - — dedi. Yusuf alayhissalom bunday harom ish qilishdan Alloh saqlasin, demoqda. Keyin u yaxshilikni unutadigan odam ham emas. Xojasini unga qilgan yaxshiliklarini ko'ribkoʻrib turib, unga xiyonat qilishdan tiyildi, fahshga aralishib, zolimlardan bo'libboʻlib qolishni xohlamadi.

Keyin haligi ayol unga intildi, shunda Yusuf alayhissalom Allohning burhon-hujjatini ko'rdikoʻrdi. Alloh taolo Yusuf alayhissalomdan fahshni ana shunday qilib tiyib qo'ydiqoʻydi. Albatta Yusuf alayhissalom muxlis bandalardandir.

Shu o'rindaoʻrinda ba'zibaʼzi manbalarda noto'g'rinotoʻgʻri fikrlar ham bor ekan. "Yusuf„Yusuf ham u ayol bilan bo'lishniboʻlishni xohladi, ammo Robbisining hujjatini ko'riganidankoʻriganidan keyin, qaytdi"qaytdi“, degan jumlalar mutlaqo xatodir. Yusuf alayhissalom bu ish haqida umuman o'ylamagandioʻylamagandi ham. Alloh esa uning fahshga aralashib qolmasligi uchun hujjat nozil qilgan edi.

Keyin Yusuf alayhissalom eshik tomon chopdi. Uning ortidan u ayol ham yugurdi. So'ngSoʻng u ayol Yusufning ko'ylaginikoʻylagini orqasidan yirtdi. Shunda eshik oldida u xotinning eriga duch kelishdi. Shunda ayol makr qilishni boshladi va eriga: "Sening„Sening ahlingga yomonlik xohlaganning jazosi qamalmoq yoki alamli azobdir" azobdir“ - dedi. Ya'niYaʼni Yusuf alayhissalomni ayblay boshladi. Yusuf esa: "Uning„Uning o'zioʻzi mening nafsimni xohladi"xohladi“, - — dedi.

Shunda u xotinning ahlidan bir kishi guvohlik berdi. Manbalarga ko'rakoʻra bu boshqa xonada yotgan bir chaqaloq bo'ladiboʻladi. U chaqaloq Allohning qudrati bilan so'zladisoʻzladi: "Agar„Agar Yusufning ko'ylagikoʻylagi old tomondan yirtilgan bo'lsaboʻlsa, xotin rost aytibdi, u yolg'onchidiryolgʻonchidir. Agar uning ko'ylagikoʻylagi orqa tomondan yirtilgan bo'lsaboʻlsa, Yusuf rost aytibdi. Xotin yolg'onchidir"yolgʻonchidir“. Haligi xotinning eri Yusufning ko'ylagikoʻylagi orqa tomondan yirtilganini ko'ribkoʻrib: "Bu„Bu siz ayollarning makringiz. Albatta, sizlarning makrlaringiz buyuk makr bo'ldiboʻldi. Ey, Yusuf, sen bu ishni unut. Sen, xotin, gunohingga istig'foristigʻfor ayt. Albatta, sen xato qilguvchilardan bo'lding"boʻlding“, - — dedi.

Bu gap shaharga tarqadi. Shahar ayollari: "Azizning„Azizning xotini xizmatkorining nafsini xohlabdi. Unga juda muhabbat qo'yibqoʻyib qolgan ekan-da! Biz u ayolni, albatta, ochiq-oydin adashuvda deb bilamiz"bilamiz“, - — deyishdi.(Bun yerdagi Aziz - — haligi ayolning eri. O'shaOʻsha paytlarda sanoat ishlari bilan shug'ullanganshugʻullangan kishilarni "Aziz"„Aziz“ deb atashgan.) Ayolning qulog'igaqulogʻiga shahardagi gap-so'zlarsoʻzlar yetib bordi. Keyin ularni odam yuborib bir joyga chaqirtirdi. Ularga suyanib o'tiradiganoʻtiradigan joy tayyorladi. Va har birlarining qo'llarigaqoʻllariga pichoq berdi. So'ngSoʻng Yusufga: "Ularning„Ularning oldiga chiq!"“, - — dedi. U ayollar Yusuf alayhissalomni ko'rgankoʻrgan paytlarida lol qoldilar, es-hushlarini yo'qotganlaridanyoʻqotganlaridan qo'llariniqoʻllarini qiymaladilar. Amma og'riqniogʻriqni his etmadilar. Shunda ular: "Yo„Yo pok Parvardigoro! Bu bashar emas! Bu karamli farishtaning o'zioʻzi-ku!"“, - — deyishdi. So'ngSoʻng Yusufga intilishdi, hammalari uning nafsini xohladi.

Shu holatda u ayol o'zinioʻzini ulardan g'olibgʻolib sezdi va: "Siz„Siz meni malomat qilgan edingiz. Ha, men undan nafsini xohladim, biroq u o'zinioʻzini saqladi. Agar mening amrimni bajarmasa, albatta, qamalur va xor bo'lguvchilardanboʻlguvchilardan bo'lur"boʻlur“, - — dedi.

Yusuf alayhissalom shunda: "Ey„Ey, Robbim, ular meni chorlayotgan narsadan ko'rakoʻra menga qamoq mahbubroqdir. Bu ayollarning makrini mendan nari qilmasang, johillardan bo'libboʻlib qolaman"qolaman“, - — dedi. Bas, Alloh uning duosini ijobat qilib, ularning makrini undan nari qildi. Albatta, Allohning O'ziOʻzi eshitguvchi va bilguvchi zotdir.

Bo'libBoʻlib o'tganoʻtgan voqealardan so'ngsoʻng, Aziz va uning atrofidagilarga, xotinning ahliga Yusufning beayb ekanligi alomatlari zohir bo'libboʻlib, ko'zlarikoʻzlari bilan ko'rganlaridankoʻrganlaridan keyin, uni bir muddat qamashlari ayon bo'ldiboʻldi. Yusuf alayhissalomning boshiga yangi sinov keldi. U kishi qamoqqa tushdi.

Yusuf alayhissalomning qamoqda ikki sherigi bor edi. Ular Yusuf alayhissalomni ilmli va solih kishi ekanligini ko'rishdikoʻrishdi va ulardan biri: "Men„Men tushimda sharob tayyorlab yuribman"yuribman“, - — dedi. Ikkinchisi: "Men„Men boshimda non ko'taribkoʻtarib yuribman, qush undan yemoqda"yemoqda“, - — dedi. So'ngSoʻng: "Bizga„Bizga buni ta'birinitaʼbirini xabar qil, shubhasiz, biz seni yaxshi amal qilguvchilardan deb bilmoqdamiz"bilmoqdamiz“, - — deb aytishdi. Yusuf alayhissalom so'zlaysoʻzlay boshladi: "Men„Men sizlarga rizq bo'ladiganboʻladigan taom kelguniga qadar sizlarga tushingizni ta'birtaʼbir qilib beraman. Bu ish menga Robbim ta'limtaʼlim bergan narsalardandir. Chunki men Allohga iymon keltirmaydigan va oxiratga kofir bo'lganboʻlgan qavmning millati-dinini tark etganman. Va otalarim Ibrohim, Is'hoqIs’hoq va Ya'qubningYaʼqubning diniga ergashdim. Biz uchun biror narsani Allohga sherik qilish mumkin emas edi. Bu bizga va odamlarga Alloh bergan fazl edi. Lekin odamlarning ko'plarikoʻplari shukr qilmaslar"qilmaslar“, - — dedi. Ya'niYaʼni Yusuf alayhissalom tushlarni ta'birtaʼbir qilishdan oldin sheriklariga kufr millatini tark etib, iymon millatiga ergashishga da'vatdaʼvat etmoqda. So'ngSoʻng: "Hamzindon„Hamzindon do'stlarimdoʻstlarim, turli-tuman Robblar yaxshimi yoki yolg'izyolgʻiz Qahhor Alloh yaxshimi? Sizlar Undan o'zgaoʻzga, o'zingizoʻzingiz va bobolaringiz nomlab olgan ismlarga, Alloh ularga biron hujjat nozil qilmagan narsalarga ibodat qilmoqdasizlar. Hukm qilish faqat Allohning O'zigaOʻziga xosdir. U faqat O'zigaginaOʻzigagina ibodat etishingizni amr etdi. Ana o'shaoʻsha to'g'ritoʻgʻri dindir. Lekin odamlarning ko'pikoʻpi bilmaslar"bilmaslar“, - — dedi. Har so'zinisoʻzini da'vatdandaʼvatdan boshlash payg'ambarlarningpaygʻambarlarning aqidasidir. Xususan Yusuf alayhissalom ham sheriklarini iymonga chorlamoqda. So'ngSoʻng tushlarni ta'birtaʼbir qila boshladi: "Ey„Ey, hamzindon do'stlarimdoʻstlarim, sizlardan biringiz xojasiga xamr soqiylik qilur. Boshqasi bo'lsaboʻlsa, osilur va qushlar kelib uning boshidan yeydir. Siz bilmoqchi bo'lganboʻlgan ish bitdi"bitdi“, - — dedi. Zindondagi sheriklaridan biri soqiy bo'ladiboʻladi. Qamoqdan chiqqandan so'ngsoʻng yana eski ishiga qaytishini va ikkinchisi osilishini Yusuf alayhissalom aytib o'tganoʻtgan bo'ldiboʻldi.

Va u o'zioʻzi ikkovlaridan najot topguvchi deb bilgan shaxsga: "Xojang„Xojang huzurida meni esga ol"ol“, - — dedi. Ya'niYaʼni meni aybsiz qamoqda o'tirganimnioʻtirganimni podshohingga yetkaz, degan maqsadda bu so'znisoʻzni aytdi. Haqiqatdan, biri qamoqdan chiqdi, biri osildi. Haligi yigit yana podshohiga soqiylik qila boshladi. Lekin Shayton undan Yusuf alayhissalomning iltimosini unuttirdi.

Manbalarga ko'rakoʻra, shunda Yusuf alayhissalomning oldiga Jabroil alayhissalom kelib unga savol berdi:

-— Akalaringiz sizga zulm yetkazganda, sizni omonda saqlagan kim edi?

-— Alloh, - — dedi Yusuf alayhissalom.

-— Sizni yaxshi joyga joylashtirib, ilm o'rgatganoʻrgatgan kim edi?

-— Alloh, - — dedi yana.

-— Alloh, - — dedi uchinchi marta.

-— Bo'lmasaBoʻlmasa, nega najotni boshqadan kutasiz?

Bu yerdan xulosa shuki, Allohdan o'zgagaoʻzgaga suyanib bo'lmasligidirboʻlmasligidir. Yusuf alayhissalom bir marta Allohdan o'zgagaoʻzgaga suyanib qo'ygandiqoʻygandi, Alloh soqiy bolani esidan uning iltimosini chiqarib qo'ydiqoʻydi. Albatta, Alloh yaxshi ko'rgankoʻrgan bandasidan bir xato o'tsaoʻtsa, qaytib bu xatoni qilmasligi uchun darrov uni jazolaydi. Shu sababli Yusuf alayhissalom zindonda yetti yil qolib ketdi.

Kunlardan bir kuni bu shaharning podshohi hadeb bir xil tush ko'raverganidankoʻraverganidan a'yonlariniaʼyonlarini yig'ibyigʻib, ulardan tushini ta'birtaʼbir qilishlarini so'rabsoʻrab: "Men„Men tushimda yettita semiz sigirni yettita oriq sigir yeyotganini va yettita yashil boshoqni va shuncha qurug'iniqurugʻini ko'rmoqdamankoʻrmoqdaman. Ey, a'yonlaraʼyonlar, agar tush ta'birinitaʼbirini qiladigan bo'lsangizboʻlsangiz, menga tushimning fatvosini bering"bering“, - — dedi. Shunda a'yonlariaʼyonlari: "Bu„Bu alg'ovalgʻov-dalg'ovdalgʻov tushdir. Biz bunday tushlarning ta'birinitaʼbirini biluvchi emasmiz"emasmiz“, - — deyishdi.

Ancha muddat o'tganidanoʻtganidan so'ngsoʻng, haligi qamoqdan ozod bo'lganboʻlgan soqiy yigitning esiga Yusuf alayhissalom tushlar ta'birinitaʼbirini bilishini keldi va podshohga borib: "Bu„Bu tushning ta'birinitaʼbirini sizga men beraman. Meni yuboring"yuboring“, - — dedi. U Yusuf alayhissalomning oldiga borish uchun podshohdan ruxsat olgandan keyin, borib Yusufga dedi: "Yusuf„Yusuf, ey, rostgo'yrostgoʻy zot, bizga yettita semiz sigirni yettita oriq sigir yeyotganini va yettita yashil boshoqni va shuncha qurug'iningqurugʻining ta'birnitaʼbirni ayt. Shoyadki odamlarning oldiga qaytib borsam, ular ham bilsalar"bilsalar“. Yusuf bu tushni ta'birtaʼbir qila boshladi: "Ketma„Ketma-ket yetti yil ziroat qilasizlar. Yig'ishtiribYigʻishtirib olgan hosilingizni boshog'idaboshogʻida qoldiring. Magar ozgina yeydiganingizni qoldirmang. So'ngSoʻng undan keyin yettita shiddatli yil keladi, ular oldindan tayyorlab qo'yganingizniqoʻyganingizni yeydilar. Magar ozgina saqlab qo'yganingizginaqoʻyganingizgina qolur"qolur“. Ya'niYaʼni yettita semiz sigir va shuncha yashil boshoqning ta'biritaʼbiri shuki, yetti yil serhosil keladi. Hosil to'plangandatoʻplanganda, hosillarni boshog'idaboshogʻida qoldirilsa, yaxshi saqlanadi, qurt-qumursqalar yemaydi. Faqat o'zlarioʻzlari uchun yetarlisinigina olishini Yusuf aytib o'tmoqdaoʻtmoqda. E'tiborEʼtibor bersak, Yusuf alayhissalom tushni ta'birtaʼbir qilishdan tashqari, qanday chora-tadbirlar ko'rishkoʻrish kerakligini aytdi. Yettita oriq sigir va shuncha quruq boshoq esa, qahatchilik yillaridir. Bu qahatchilik yillarida, odamlar serhosil kelgan yillardagi hosillardan foydalanishlari kerak bo'ladiboʻladi. Yusuf alayhissalom davom etib: "So'ngra„Soʻngra undan keyin bir yil keladiki, unda odamlar serob qilinadilar va mevalarni siqadilar"siqadilar“, - — dedi. Bu podshohning ko'rgankoʻrgan tushidan tashqaridir. Bu Yusuf alayhissalomning payg'ambarlikpaygʻambarlik mo'jizalaridanmoʻjizalaridan edi.

Soqiy yigit podshohning oldiga borib bo'lganboʻlgan voqeani aytdi. Podshoh Yusufni ilmli, solih kishi ekanini anglab, dedi: "Uni„Uni menga keltiringlar"keltiringlar“. So'ngSoʻng podshoh Yusuf alayhissalomga elchi yubordi. Elchi uning oldiga borib, podshohning huzuriga chorlaganda Yusuf: "Xo'jang„Xoʻjang huzuriga qaytib bor va undan qo'llariniqoʻllarini kesgan ayollarning holi nima bo'lganiniboʻlganini so'rasoʻra, albatta, Robbim ularning makrini bilguvchidir"bilguvchidir“, - — dedi. Ya'niYaʼni Yusuf alayhissalom qamoqdan o'zinioʻzini aybsizligini isbotlab chiqmoqchi edi.

Elchi qaytib borib buni podshohiga aytdi. So'ngSoʻng podshoh haligi ayollarni to'pladitoʻpladi va: "Yusufning„Yusufning nafsini xohlagan paytingizda ahvolingiz qanday edi?"“, - — dedi. Ayollar: "Alloh„Alloh saqlasin biz unda yomonlik sezmadik"sezmadik“, - — deyishdi. Azizning xotini: "Endi„Endi haqiqat zohir bo'ldiboʻldi. Men uning nafsini xohladim. U sodiqlardandir. Bu men unga yo'g'idayoʻgʻida orqasidan xiyonat qilmaganimni, albatta, Alloh xoinlarning makrini to'g'rilikkatoʻgʻrilikka yo'llamasliginiyoʻllamasligini bilishi uchundir. Va o'zoʻz nafsimni oqlamayman. Albatta, nafs, agar Robbim rahm qilmasa, yomonlikka ko'pkoʻp undovchidir. Albatta, Robbim mag'rifatlimagʻrifatli va bilguvchidir"bilguvchidir“, - — dedi.

Podshohning Yusufga ixlosi oshib aytdi: "Uni„Uni menga keltiringlar. Uni o'zimgaoʻzimga xos kishilardan qilib olaman"olaman“. Va uni olib kelishdi. So'ngSoʻng podshoh: "Albatta„Albatta, sen bugungi kunda, huzurimizda makonatli va ishonchli kishilardandirsan"kishilardandirsan“. Ya'niYaʼni uni o'zigaoʻziga xos odamlardan qilmoqchiligini bildirdi. Yusuf alayhissalom: "Meni„Meni yerning xazinalari ustiga qo'yqoʻy. Albatta men muhofaza qiluvchi va biluvchiman"biluvchiman“, - — dedi. Ya'niYaʼni Yusuf alayhissalom, men xazinani qanday muhofaza qilish - — saqlash va uni qanday tasarruf qilishni biluvchiman, dedi. Shundan so'ngsoʻng Yusuf alayhissalom mamlakatning xazinaboniga aylandi.

Yetti yil mamlakatda to'kinchiliktoʻkinchilik bo'ldiboʻldi. Keyin yetti yillik qahatchilik yillari keldi. Bir muddatdan keyin qolgan davlatlarda oziq-ovqat tugab, odamlar qiyin ahvolda qoldilar. Ammo, Yusuf alayhissalomning tadbiri tufayli Misrda to'kintoʻkin-sochinlik edi. Yusuf alayhissalomning o'zgaoʻzga yurtdan kelayotgan odamlarga ma'lummaʼlum miqdor haqning evaziga oziq-ovqat tarqatyotganinining xabarini eshitgan kishilar Misrga kela boshlashdi. Jumladan, Yusuf alayhissalomning akalari ham bu joyga tashrif buyurishdi. Yusuf alayhissalomning oldilariga kirganlarida Yusuf ularni tanidi, ammo, ular Yusufni tanishmadi. Shunda Yusuf alayhissalom kimsizlar, qayoqdan keldinglar, hamma aka-ukalar shularmi, yoki josusmisizlar, degan so'zlarsoʻzlar bilan ularni savolga tutganda ular: "Yo'q„Yoʻq, biz josus emasmiz. Uyda bir ukamiz qolgan, bir ukamiz vafot etgan"etgan“, - — deyishdi.

Yusuf alayhissalom akalariga chiroyli, go'zalgoʻzal muomala qildi. Ularga oziq-ovqat berganidan so'ngsoʻng, ularni jo'natayotganjoʻnatayotgan paytida: "Mening huzurimga bir iningizni olib keling. Ko'ryapsizlarmiKoʻryapsizlarmi? Men o'lchovnioʻlchovni to'latoʻla qilmoqdaman. Men eng yaxshi mezbonman. Agar uni huzurimga olib kelmasangiz, unda sizga mening dargohimda o'lchaboʻlchab berish yo'qyoʻq va menga yaqin ham kelmanglar ", - — dedi. Chunki ular ukalarini olib kelmasalar, Yusuf ularni josus deb gumon qilishini bildirdi. Ular: "Uni„Uni otamizdan olib kelishga urinamiz. Biz bu ishni, albatta, qilurmiz"qilurmiz“, - — dedilar. Yusuf alayhissalom o'zoʻz yigitlariga: "Ularning„Ularning sarmoyalarini yuklari ichiga solib qo'yinglarqoʻyinglar. Shoyad ular ahllariga borganlarida bularni tanib, qaytib kelsalar"kelsalar“, - — dedi.

Ular otalari huzuriga qaytib borganlarida: "Ey„Ey, otamiz, bizga o'lchaboʻlchab berish man etildi. Biz bilan inimizni yubor, o'lchaboʻlchab olamiz va, albatta, biz uni muhofaza qiluvchilarmiz"qiluvchilarmiz“, - — dedilar. Ya'niYaʼni vazirga ukamiz bor deb qo'yganqoʻygan edik, endi shu ukangizni olib kelmasanglar sizlarga o'lchaboʻlchab berish yo'qyoʻq dedi, deyishdi. Ya'qubYaʼqub alayhissalom: "Uni„Uni sizlarga xuddi akasini ishonganimdek ishonib topshiraymi? Allohning O'ziOʻzi eng yaxshi muhofazachi va Uning o'zioʻzi rahmlilarning eng rahmlisidir"rahmlisidir“, - — dedi. Ya'qubYaʼqub alayhissalom Yusufni yo'qotgandanyoʻqotgandan keyin Binyaminni ham yo'qotgisiyoʻqotgisi kelmasdi. Shuning uchun ularga qarshi turdi. Ya'qubningYaʼqubning o'g'illarioʻgʻillari yuklarini ochgan paytlarida sarmoyaning o'zlarigaoʻzlariga qaytarilganini bildilar va: "Ey„Ey, otamiz, yana bizga nima kerak? Mana, sarmoyalarimiz o'zimizgaoʻzimizga qaytarilibdi. Yana ahlimizga zod keltirurmiz, ukamizni muhofaza qilib, bir tuya ziyoda yuk olamiz. Bu ozgina o'lchovdir"oʻlchovdir“, - — deyishdi.

Keyingi yili yana taom qolmadi. Otalarini yana ko'ndirishgakoʻndirishga tushdilar. Oxiri Ya'qubYaʼqub alayhissalom aytdiki: "Toki„Toki menga, albatta, huzurimga qayta keltirishingiz haqida Allohdan vasiyqa bermaguningizcha, uni zinhor sizlar bilan yubormasman. Magar holakatga o'raliboʻralib qo'lsangizqoʻlsangiz boshqa gap"gap“. Keyin o'g'illarioʻgʻillari unga vasiyqalarini berganda u: "Aytgan„Aytgan gaplarimizga Alloh vakildir"vakildir“, - — dedi.

Ular ketayotganlarida Ya'qubYaʼqub alayhissalom o'g'illarigaoʻgʻillariga nasihat qilib: "Ey„Ey, o'g'illarimoʻgʻillarim bitta eshikdan kirmanglar, turli eshiklardan kiringlar. Men sizlardan Allohning hech narsasini qaytara olmasman. Hukm qilish faqat Allohning O'zigaOʻziga xosdir. Ungagina tavakkal qildim. Tavakkal qilguvchilar faqat ungagina tavakkal qilsinlar"qilsinlar“, - — dedi. U zot, albatta, Allohning belgilagan taqdirini o'zgartiriboʻzgartirib bo'lmasliginiboʻlmasligini yaxshi bilar edilar.

O'g'illariOʻgʻillari ko'zlangankoʻzlangan manzilga yetib borganlarida, otalarining nasihatiga amal qilib, hammalari bir eshikdan emas, turli eshikdan kirdilar. Alloh taqdir qilgan narsa bir eshikdan kirsalar ham, turli eshiklardan kirsalar ham, albatta, sodir bo'larboʻlar edi. Ya'qubYaʼqub alayhissalom ham buni yaxshi bilardi. Shunchaki, ko'ngligakoʻngliga shu narsa kelganda, aytib qo'ydiqoʻydi xolos.

Akalari Yusufning oldiga kelganlarida, ularni bir juftdan xonalarga joylashtirdi. Binyaminni esa o'zioʻzi bilan qolishini aytdi. Akalarini jo'natgandanjoʻnatgandan keyin Binyaminni bag'rigabagʻriga bosib: "Men„Men seni akangman, ular qilgan narsalardan xafa bo'lma"boʻlma“, - — dedi. Ya'niYaʼni akalari Binyaminni ham urib-so'kibsoʻkib kelishgan bo'ladiboʻladi.

Qaytish payti yetganda, Yusuf alayhissalom xizmatchi yigitga buyurib, inising yukiga bir suv idishni soldirib qo'ydiqoʻydi. Keyin ular jo'nabjoʻnab keta boshlashdi. Ketayotganlarida orqalaridan Yusuf alayhissalom va bir nechta odam keldi. Ular orasidagi jarchi esa: "Ey„Ey, karvondagilar, sizlar o'g'ridirsizlar"oʻgʻridirsizlar“, - — deb jar soldi. Ular ortlariga qarab: "Nima„Nima yo'qotdingiz"yoʻqotdingiz“, - — dedilar. Ular o'zlariningoʻzlarining aybsiz ekanligiga ishonchlari komil edi. Ular: "Allohga„Allohga qasamki, o'zingizoʻzingiz bilasiz, biz yer yuzida fasod tarqatuvchilardan emasmiz, biz o'g'rilaroʻgʻrilar emasmiz"emasmiz“, - — deyishdi. Yusuf va boshqalar: "Agar„Agar yolg'onchiyolgʻonchi bo'libboʻlib chiqsangiz, jazosi nima?"“, - — deb so'rashdisoʻrashdi. Ular: "Agar„Agar oralarimizdan kimningdir yukidan topilsa, o'shaoʻsha sizlarga qul bo'ladi"boʻladi“, - — deyishdi.

Misrning qonunlari bo'yichaboʻyicha o'g'rilikoʻgʻrilik qilgan odam yo urilardi yoki osib o'ldirilardioʻldirilardi. Yusuf ukasiga buni ravo ko'rmasdikoʻrmasdi. Shuning uchun Ya'qubYaʼqub alayhissalomning shariati bo'yichaboʻyicha hukm qilish uchun akalaridan so'radisoʻradi.

Yusuf alayhissalom inisining yukidan oldin akalarinining yuklarini taftish qildirdi. So'ngraSoʻngra Biyaminni yukini tekshirishganda, u idishni topishdi. Shunda akalari: "Agar„Agar bu o'g'irlaganoʻgʻirlagan bo'lsaboʻlsa, bundan oldin uning akasi ham o'g'irlaganoʻgʻirlagan edi"edi“, - — deyishdi. Yusuf alayhissalom buni ko'ngligakoʻngliga tugib qo'ydiqoʻydi, ammo ularga oshkor qilmadi va: "O'zingiz„Oʻzingiz yomonroq turumdasiz. Alloh siz vasf qilayotgan narsani yaxshi bilguvchi zotdir"zotdir“, - — dedi.

Yusuf alayhissalom yoshligida uning ona tomondan bobosi mushrik bo'libboʻlib butga sig'inganinisigʻinganini ko'rgandakoʻrganda, o'shaoʻsha butni olib ketib, sindirgan bo'ladiboʻladi. Akalari shunga ishora qilib bu gaplarini aytgan edilar.

Keyin akalari: "Ey„Ey, Aziz, buni katta yoshli chol otasi bor. Birimizni uning o'rnigaoʻrniga ol. Biz seni yaxshilik qiluvchilardan ekanligingni ko'rmoqdamiz"koʻrmoqdamiz“, - — deyishdi. Yusuf: "Narsamizni„Narsamizni huzuridan topgan odamdan boshqani olib qolishdan Alloh saqlasin. Aks holda, albatta, zolimlardan bo'libboʻlib qolamiz"qolamiz“, - — dedi va o'zioʻzi bilan ukasini olib qoldi.

Ukalaridan umidini uzgandilar. Chetga chiqib xufyona maslahat qildilar. Yusufning eng katta akasi bo'libboʻlib o'tganlardanoʻtganlardan keyin mas'uliyatnimas’uliyatni his etdi va aytdi: "Otangiz sizdan Alloh nomi bilan vasiyqa olganini va bundan oldin Yusuf haqida qilgan aybingizni bilmaysizlarmi? Men toki otam menga izn bermaguncha yoki Alloh hukm chiqarmaguncha bu yerdan qimirlamasman. U hukm chiqaruvchilarning eng yaxshisidir. Otangiz oldiga qaytinglar, bas unga: "Ey„Ey, otamiz, haqiqatda o'g'lingoʻgʻling o'g'rilikoʻgʻrilik qildi. Biz faqat o'zimizoʻzimiz bilgan narsaga guvohlik berdik, xolos. Biz g'aybnigʻaybni biluvchi emas edik. Biz bo'lganboʻlgan shahardan so'rasoʻra va biz uchragan karvondan so'rasoʻra, biz, albatta, rostgo'ylardanmiz"rostgoʻylardanmiz“, denglar", - — dedi.

Qolganlari otasining oldiga borib bo'lganboʻlgan voqeani aytdilar. Bularni eshitib Ya'qubYaʼqub alayhissalom: "Yo'q„Yoʻq, havoi nafsingiz sizga bir ishni yaxshi ko'rsatdikoʻrsatdi. Endi meni ishim siroyli sabr qilish. Shoyadki, Alloh ularning hammasini huzurimga jamlab keltirsa. Albatta, Uning O'ziOʻzi bilguvchi va hikmatli zotdir"zotdir“, - — dedi. Ya'qubYaʼqub alayhissalom Yusufni yo'qotganidayoʻqotganida ham shu gapni aytgandi. Bu safar ham shuni takrorlab, hamma o'g'illarimnioʻgʻillarimni Alloh jamlab keltirsaydi, deb umid qildi. Va o'g'illaridanoʻgʻillaridan yuz burib, dardini ichiga yutib, "Oh„Oh, Yusuf!"“ deganicha ko'pkoʻp yig'ladiyigʻladi. Ko'pKoʻp yig'laganligidanyigʻlaganligidan ko'zlarikoʻzlari ko'rkoʻr bo'ldiboʻldi. Bir qancha vaqt o'tgandanoʻtgandan keyin o'g'illarioʻgʻillari bundan xabardor bo'libboʻlib, unga: "Allohga„Allohga qasamki, toki madordan ketguningizcha, toki halok bo'luvchilardanboʻluvchilardan bo'lguningizchaboʻlguningizcha Yusufni zikr qilaverasiz"qilaverasiz“, - — dedilar. Ya'qubYaʼqub alayhissalom: "Albatta„Albatta, men dard-u hasratimdan faqat Allohning O'zigaOʻziga shikoyat qilmoqdaman va Allohdan siz bilmagan narsani bilaman. Ey, o'g'illarimoʻgʻillarim boringlar, Yusufni va uning ukasini izlanglar, Allohning rahmatidan noumid bo'lmanglarboʻlmanglar. Haqiqatda Allohning rahmatidan faqat kofir qavmlargina noumid bo'lurlar"boʻlurlar“, - — dedi.

Har borganlarida olib kelgan taomlari bir yilga yetarli. Keyingi yili o'g'iroʻgʻir ahvolga tushdilar. Azizga olib boradigan deyarli sarmoyalari yo'qyoʻq edi. Shunday bo'lsaboʻlsa ham bor yo'qlariniyoʻqlarini to'plabtoʻplab, Misrga bordilar. Yusuf alayhissalomning oldiga kirganlarida: "Ey„Ey, Aziz, bizni va ahlimizmi zarar tutdi va arzimagan sarmoya keltirdik. Bas, bizga o'lchovnioʻlchovni to'liqtoʻliq qilib ber va sadaqa ham ber. Alloh, albatta, sadaqa beruvchilarni mukofotlaydir"mukofotlaydir“, - — dedilar. Avval o'zlarioʻzlari yomon ko'ribkoʻrib, o'ldirishnioʻldirishni niyat qilgan kishidan endi sadaqa so'rashsoʻrash holiga yetdilar, ammo uni Yusuf ekanligini bilmasdilar. Shu holda Yusuf alayhissalom: "Johillik„Johillik paytingizda Yusufga va uning inisiga nima qilganlaringizni bilasizlarmi?"“, - — dedi. Shunda akalari hayron bo'libboʻlib qoldilar. Ko'zlariKoʻzlari Aziz siymosida Yusufni ko'rdikoʻrdi, quloqlari uning ovozini eshitdi va: "E„E-e, hali sen, sen Yusufmisan?!"“, - — dedilar. Yusuf alayhissalom: "Men„Men Yusufman, - — Binyaminni ularga ishora qilib, - — mana bu inim. Alloh bizga marhamat ko'rsatdikoʻrsatdi. Haqiqatda kim taqvo va sabr qilsa, Alloh, albatta, go'zalgoʻzal ish qiluvchilarning ajrini zoye qilmagay"qilmagay“, - — dedi. So'ngSoʻng akalari: "Allohga„Allohga qasamki, haqiqatda Alloh seni bizdan ustun qildi. Biz esa xatokorlardan bo'ldik"boʻldik“, - — deyishdi. Yusuf alayhissalom ularning avvalgi qilmishlarini kechirgandi. Shuning uchun u: "Bugungi„Bugungi kunda sizni ayblash yo'qyoʻq. Sizlarni Alloh mag'rifatmagʻrifat qilgay. U rahm qilguvchilarning eng rahmlirog'idir"rahmlirogʻidir“, - — dedi. Akalari otasi haqida unga aytishgach, Yusuf: "Mening„Mening mana bu ko'ylagimnikoʻylagimni olib borib, otamning yuziga tashlangiz. So'ngraSoʻngra ahlingiz ila jam bo'libboʻlib huzurimga kelinglar"kelinglar“, - — dedi. Bir ko'ylakkoʻylak bilan ko'zningkoʻzning tuzalishi, albatta, payg'ambarlargapaygʻambarlarga Alloh ato etgan mo'jizalardandirmoʻjizalardandir.

Akalari Misrdan karvon bilan yo'lgayoʻlga chiqdilar. Ya'qubYaʼqub alayhissalom va oilasi Ka'nondaKaʼnonda yashardi. Misr bilan uning orasi sakkiz kunlik yo'lyoʻl edi. Ammo, karvon joyidan qo'zg'alishiqoʻzgʻalishi bilan Ya'qubYaʼqub alayhissalomga Yusufning hidi sezildi va atrofidagilarga: "Meni„Meni aqldan ozgan demanglar-u, albatta, men Yusufning hidini sezmoqdaman"sezmoqdaman“, - — dedi. Uning huzuridagilar bunga ishonmadi. Shu sabab ular: "Allohga„Allohga qasamki, sen hali ham eski adashuvingdasan"adashuvingdasan“, - — deyishdi.

O'g'illariOʻgʻillari yetib kelib, ko'ylaknikoʻylakni uning yuziga tashlaganlarida, yana ko'zlarikoʻzlari ochildi. Ya'qubYaʼqub alayhissalom: "Sizlarga„Sizlarga men, Allohdan sizlar bilmaydigan narsani bilaman, demaganmidim?"“, - — dedi. O'g'illariOʻgʻillari: "Ey„Ey, otamiz, gunohlarimiz uchun istig'foristigʻfor ayt. Albatta biz xatokorlardan bo'lganboʻlgan ekanmiz"ekanmiz“, - — dedilar. U: "Sizlar„Sizlar uchun Robbimga istig'foristigʻfor aytaman. Albatta, Uning O'ziOʻzi mag'rifatmagʻrifat qilguvchi va rahmli Zotdir"Zotdir“, - — dedi.

Shundan so'ngsoʻng hammalari Ya'qubYaʼqub alayhissalom boshchiligida yurtlari Ka'nondanKaʼnondan Misrga qarab yo'lgayoʻlga tushdilar. Ularni Misrning chegarasida Yusuf alayhissalom kutyotgan edi. Ular Yusuf alayhissalomning huzuriga kirgan chog'laridachogʻlarida u o'zinioʻzini ota-onasining quchog'igaquchogʻiga otdi va: "Allohning„Allohning xohishi ila Misrga omonlikda kiringlar!"“, - — dedi. So'ngSoʻng Misrga kelib Yusufning saroyiga kirganlarida u ota-onasini o'zoʻz taxtiga chiqardi. Keyin ota-onasi va akalari Yusufga sajda qilgan hollarida yiqildilar. Bu ibodat sajdasi emas, hurmat sajdasi edi. Shunda Yusuf alayhissalom otasiga: "Ey„Ey, otajon, bu avval ko'rgankoʻrgan tushimning ta'biridirtaʼbiridir. Robbim uni haqqa aylantirdi. Darhaqiqat, U menga yaxshilik qildi. Meni qamoqdan chiqardi. Shayton men bilan akalarimning orasini buzgandan so'ngsoʻng, sizlarni biyobondan olib keldi. Albatta, Robbim nimani xohlasa, o'shangaoʻshanga latifdir. Albatta, Uning O'ziOʻzi bilguvchi va hikmatli zotdir"zotdir“, - — dedi. Qissa boshidagi Yusufning o'noʻn ikki yoshida ko'rgankoʻrgan tushi haqiqatga aylandi. Ba'ziBaʼzi manbalarda Yusufning o'shaoʻsha tushi bilan bu voqeagacha 22 yil o'tganoʻtgan deyiladi, ba'zilaridabaʼzilarida 40 yil. Qaysi biri to'g'ritoʻgʻri ekanligini Allohning O'ziOʻzi biladi. Yusuf alayhissalom so'zidasoʻzida davom etib Allohga duo qildi: "Ey„Ey, Robbim, haqiqatda menga mulk berding va menga tushlarning ta'birinitaʼbirini o'rgatdingoʻrgatding. Ey, osmonlar-u yerni yaratgan zot! Sen dunyo-yu oxiratda mening valiyyimsan. Meni musulmon holimda jonimni olgin va solihlar qatoriga qo'shgin"qoʻshgin“.

Mana shu yerda Yusuf alayhissalomning qissasi o'zoʻz nihoyasi yetadi. "Yusuf"„Yusuf“ surasi 111 oyatdan iborat. 101-oyatda Yusuf alayhissalomning qissasi yakunlanadi.

=== Chuqurga otilishi va qul qilib sotilishi ===