|
[[Fayl:PeakWest ofTian KhanShan Tengri at sunsetmountains.jpg|thumb|250px300px]]
'''Tyan-Shan'''{{efn|{{lang-zh|c=天山|p=Tiānshān}}, ([[xitoy{{lang-dng|Тянсан}}, tili{{lang|xitoycha]]:dng-Latn|Tiansan}}; ''tyan'' —{{lang-otk|𐰴𐰣 osmon𐱅𐰭𐰼𐰃}}, ''shan'' —{{lang|otk-Latn|Tenğri tağ}}; {{lang-tr|Tanrı Dağı}}; {{lang-mn|Тэнгэр уул}}, {{lang|mn-Latn|Tenger uul}}; {{lang-ug|تەڭرىتاغ}}, {{lang|ug-Latn|Tengri tagh}}, {{lang|ug-Cyrl|Тәңри тағ}}; {{lang-kk|Тәңіртауы / Алатау}}, {{lang|kk-Latn|Táńirtaýy / Alataý}}, {{lang|kk-Arab|تٵڭٸرتاۋى / الاتاۋ}}; {{lang-ky|Теңир-Тоо / Ала-Тоо}}, {{lang|ky-Latn|Teñir-Too / Ala-Too}}, {{lang|ky-Arab|تەڭىر-توو / الا-توو}}; {{lang-uz|Tyan-Shan / Tangritog‘}}, {{lang|uz-Cyrl|Тян-Шан / Тангритоғ}}, {{lang|uz-Arab|تيەن-شەن / togʻ)تەڭرىتاغ}}}} yoki '''Tangritogʻ''' — [[Markaziy Osiyo]]dagi eng baland va uzoq masofaga choʻzilgan togʻ tizmalari sistemasi. Gʻarbiy qismi [[Qozogʻiston]], [[Qirgʻiziston]], [[Tojikiston]] va [[Oʻzbekiston]]da, sharqiy qismi esa [[Xitoy]] hududidadir. Tyan-Shan bir necha togʻ tizmalaridan tashkil topgan boʻlib, ularning koʻpchiligi kenglik boʻylab, 2550 km dan ziyod masofaga choʻzilgan. Tyan-Shan shimolda Moʻyinqum qumliklari, Ili botigʻi, Jungʻariya Olatovi, janubda [[Fargʻona]] va Tarim botiqlari, gʻarbda [[Sirdaryo]]ning oʻrta qismi, sharqda Gobi choʻllari va Beyshan togʻlarigacha yetib borgan. Shimolda Sharqiy Tyanshanga kiruvchi Boroxoro tizmasi, Jungʻariya Olatovi, Markaziy Tyanshanda Qaqshaltov tizmasi, janubi-gʻarbda Olay tizmasi bilan tutashadi. Baʼzi geolog va geofaf olimlar Jungʻariya Olatovi va OlayHisor tizmalarini ham Tyan-Shan tarkibiga kiritadilar. Tyan-Shanga kiruvchi koʻpchilik tizmalar geografik kenglik yoki kenglikka yaqin yoʻnalish boʻylab, baʼzi tizmalari esa ([[Qoratogʻ]], Fargʻona, [[Nurota]] va boshqalar) meridianal yoʻnalishga yaqin choʻzilgan. Eng baland joyi Qirgʻiziston va Xitoy chegarasidagi [[Gʻalaba choʻqqisi]] (balandligi 7439 m). Uning yaqinida balandligi 6995 m li Xontangri choʻqqisi koʻtarilgan. Togʻ tizmalari shu choʻqqilardan gʻarb va sharq tomonga yelpigʻichsimon tarmoqlanib, pasayib boradi.
== Joylashishi ==
|
