'''Bospor devorlari''' — [[mil. av. V asr|miloddan avvalgi 515]][[mil. av. I asr|1-asrlardaasr]]larda [[Qora dengizningdengiz]]ning [[shimol|shim.]] boʻylarida [[qurilish|qurilgan]] Tiritaka, Akkos (Uzunlar) va Asandra nomli[[nom]]li [[mudofaa devorlari]].
Tiritaka devori — Kerchga[[Kerch]]ga eng yaqin [[devor]] boʻlib, [[Azov dengizi]] [[janub|jan.]] dagi Oltin Qoʻrgʻon (Zolotoy Kurgan) va undan Tiritakagacha[[Tiritaka]]gacha borgan. Devorning [[gʻarb]] tomoni boʻylab [[xandaq]] qazilgan. Balandligi 3,5 m gacha boʻlgan harobasi saqlangan. Xandaqning chuq. 3,5 m. Devor eni va xandaqning kengligi 34 m. Devor ostiga tosh terib ishlangan, devor boʻylab koʻp sonli burjlar[[burj]]lar [[qurilish|qurilgan]].
Akkos (Uzunlar) devori jan.dan shim.ga tomon yoʻnalishda Uzunlar koʻlidan[[koʻl]]idan Azov dengiziga qadar davom etgan. Bu devorning [[uzunlik|uz.]] 35–36 km, kengligi 28 m. Qoldigʻining[[Qoldiq|Qoldigʻi]]ning balandligi 6 m. Poydevori[[Poydevor]]i tosh terib ishlangan. Harobasi boʻylab yarim [[doira (shakl)|doyra]] shaklidagi burjlar qoldigʻi saqlangan. Tiritaka devori va Akkos devori Bosporga [[yunonlar]] kelmasdan oldin [[kimmeriylar]] tomonidan [[bino]] qilingan. [[Bospor podsholigi]] oʻz hududini [[mudofaa]] qilish uchun ulardan foydalangan. Bospor podsholigi tashkil topgach ([[mil. av. 480|miloddan avvalgi 480 yil]]), Tiritaka devori yangidan tiklangan. [[Feodosiya]] bilan [[urush]] boshlanmasdan oldin birinchi [[spartokiylar|spartokidlar]] davrida bosporliklar Akkos devorini mustahkamlab undan foydalangan.
Asandra devori Bospor hokimi[[hokim]]i Asandra hukmronligi davri (miloddan avvalgi 47—17 yillar)da bino etilgan. Devor boʻylab dumaloq burjlar qurilgan va xandaq qazilgan. Asandra devori Feodosiya — Arabat chizigʻida qurilgan va Perekop boʻyida bunyodga keltirilgan, degan fiqolar bor. Yunon tarixchisi [[Strabon]] keltirgan maʼlumotga koʻra, Asandra Meotidada Xersones boʻyini 360 stadiy uzunlikdagi devor bilan toʻsib olgan va har stadiy (1 stadiy — 185–192 m ga teng) masofada[[masofa]]da oʻntadan burj bino qildirgan.
