Tojik tili: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali
Bunga o'xshash ma'lumotlarga manba ko'rsatilishi kerak
Qator 1:
{{Til
|nom = Tojik tili
|milliy nom = Тоҷикӣ, Toçikī, تاجیکی [tɔːdʒɪˈki]
|mamlakatlar = {{TJK}}, {{AFG}}, {{UZB}}, {{KGZ}}, {{KAZ}}, {{TKM}}, {{CHN}}, {{RUS}} va boshqa mamlakatlar.
|soʻzlashuvchilarbiluvchilar = 366 milliondan oshiq
|o'rin =
|yozuv = kirill, lotin, arab yozuvi
|rasmiy = {{TJK}}
|til oilasi = [[Hindyevropa tillari|Hindyevropa]]
Qator 15:
|til_kodlari = Til kodlari
}}
[[File:Tajiks of Uzbekistan.PNG|thumb|right| Oʻzbekistondagi tojik tilida soʻzlashuvchi (forsiyzabon) aholi270px]]
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Tojik tili''' — hindevropa oilasidagi eroniy tillar guruhining janubi-gʻarbiy guruhchasiga mansub til. Asosan, Tojikiston, Afgʻonistonda va OʻzbekistondaShimoliy Afgʻonistonda, Oʻzbekiston, Qirgʻiziston va Qozogʻistonning ayrim tumanlarida, Xitoyning shimoli-gʻarbida, qisman PokistondaEronda tarqalgan. Tojik tilida jami 36 (44)10 mln.dan ortiq (mas., Tojikistonda 84 mln.dan, Oʻzbekistonda 2 (8-10)1 mln.dan ortiq, Afgʻonistonda 204 mln.ga yaqin, boshqa mamlakatlarda 4-6 mln.) kishi soʻzlashadi (2001). Fonetik tizimida 6 unli va 24 undosh fonema bor. Urgʻu dinamik xususiyatga ega, koʻpincha soʻzning oxirgi boʻgʻiniga tushadi. Grammatik qurilishi agglyutinativflektiv xususiyatga ega. Ot, sifat, son turkumlaridagi soʻz oʻzgarishining qadimda rivojlangan tizimi hozirda yoʻqolgan. Jins va kelishik kategoriyalari mavjud emas. Kelishik munosabatlari sintaktik usulda ifodalanadi. Izofa otlar aloqasida eng keng tarqalgan vositalardandir. Feʼl sohasida koʻplab analitik shakllar va birikmalar uchraydi. 4 ta mayl (aniqlik, buyruq, shart va ehtimollik) bor.
 
Hozirgi zamon tilshunosligidagi muammolardan biri tojik tilining til yoki dialekt ekanligi boʻlib qolmoqda. Bugungi kunda koʻpchilik tilshunoslar tojik va dariy tillarini umumiy porsfors tilining dialekti sifatida eʼtirof etishmoqda. Tojik tili bugungi nomini 1929-yil lotin yozuviga oʻtish bilan birga qabul qildi. Dariy tili esa, 1964-yilgi siyosiy oʻyinlardan keyin hozirgi nomiga ega boʻlgan. Shu voqealargacha bu ikki tilning ham nomi forsiy (yo porsiy) edi. Bu 3 til (tojik, dariy va fors tillari) shunchalik yaqinki, til sohiblari oʻzaro suhbatlashishsa, bir-birlarini hech qanday muammosiz yuz foiz tushunadilar.
 
Adabiy Tojik tili qad. forstojik tili (9-15-asrlar)ga — fors, tojik va dariy tillarida soʻzlashuvchilar uchun umumiy manbaga borib taqʼaladitaqaladi. 20-asrda adabiy tilning soʻzlashuv tili bilan yaqinlashuvi natijasida unda, ayniqsa, leksikada, jiddiy oʻzgarishlar roʻy beradi.
 
Tojik tilidagi ilk yozma yodgorliklar 9-asrga mansub. Tojikiston Respublikasidagi Tojik tilida 1929 yil gacha arab, 1940 yilgacha lotin, 1940 yildan rus grafikasi asosidagi Kirill yozuvidan foydalaniladi.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
'''Tojik tili''' ({{lang-tg|забони Тоҷикӣ}})Tojik tili [[eron]]iy tillarining [[pahlaviy]] tili oqibatida vujudga kelgan. Milodiy 8-9 asrlarda [[Yaqin Sharq]] va [[O‘rta Osiyo]]da fan va madaniyat tili darajasiga ko‘tarilib, [[forsii dariy]] sifatida davlat tili maqomiga erishgan. Bir necha asrlar mobaynida Turkiya, Ozarbayjon, Hindiston, Oʻrta Osiyo yurtlarida ham davlat va rasmiyat tili boʻlgan. 9-15 asrlarda sheʼriyat tili sifatida nashʼunnamo qilib nodir asarlar yaratildi. Misol sifatida bir "Layli va Majnun" dostonining o‘zi 88 shoir tomonidan turlicha talqinda yozildi. [[Rudakiy]], [[Abu Ali ibn Sino]], [[Firdasiy]], [[Xayyom]], [[Rumiy]], [[Saʼdiy]], [[Hofiz]], [[Jomiy]], [[Bedil]] dek allomalar ushbu tilda ijod qilishdi.
 
[[O‘zbekiston]]da bu til asosan [[Samarqand viloyati|Samarqand]] va [[Buxoro viloyati|Buxoro]], qisman esa [[Andijon viloyati|Andijon]], [[Namangan viloyati|Namangan]], [[Fargʻona viloyati|Fargʻona]], [[Surxondaryo viloyati|Surxondaryo]], [[Qashqadaryo viloyati|Qashqadaryo]], [[Navoiy viloyati|Navoiy]], [[Jizzax viloyati|Jizzax]] va juda kam miqdorda [[Sirdaryo viloyati|Sirdaryo]], [[Xorazm viloyati|Xorazm]], [[Toshkent viloyati|Toshkent viloyatlarida]] yashovchi aholining so‘zlashuv tili hisoblanib, [[O‘zbek tili]]dan keyin ikkinchi tarqalgan til sifatida eʼtirof etiladi.
 
== Alifbodagi o‘zaro farqlari ==