Zafarnoma (asar): Versiyalar orasidagi farq

{{Maʼnolari|Zafarnoma (maʼnolari)}}

 

Muallifning taʼkidlashicha, Ibrohim Sulton oʻz bobosi Amir Temur haqida maxsus kitob yozilishini niyat qilgan va 1419—20 y.larda oʻz vaqtida kotiblar, baxshi, munshiylar tomonidan Temur haqida ham turkiy, ham forsiy tillarda yozib qoldirilgan mavjud maʼlumotlarni yigʻib keltirish haqida farmon chiqargan. Bu ish amalga oshgach, mazkur maʼlumot — hujjatlarni oʻrganishga kirishilgan. "Z."ning soʻz boshida qayd etilishicha, Amir Temur haqidagi turkiy va forsiy tillarda bayon qilingan hikoyalarning hamma sheʼriy va nasriy nusxalari toʻplangach, maʼlumotlar bilan tanishish uchun uchta guruh tuzilgan. Turkiy va forsiy tillarning bilimdonlari ikki guruhni, voqealarni oʻz koʻzi bilan koʻrgan shohidlar esa bir guruhni tashkil qilgan. Dastlab Temur haqidagi har bir hikoya oʻqilgan, agar uning mazmuni voqealarni oʻz koʻzi bilan koʻrgan shohidning talqiniga toʻgʻri kelmay qolsa, Ibrohim Sulton haqiqatni tiklash uchun turli shaharlarga choparlar yuborib, mazkur voqeani Temurning yana boshqa zamondoshlaridan surishTirgan yoki qoʻshimcha maʼlumotlar toʻplagan. Shu qoʻshimcha hikoyatlarni ham tinglagach, Ibrohim Sulton aytib turgan va kotiblar yozib borgan. Shu tarzda asarning dastlabki xomaki nusxasi tayyorlangan. Sharafiddin Ali Yazdiy ana shu xomaki nusxa asosida "3." asarini yozgan. Ibrohim Sultonning qatʼiy buyrugʻiga binoan kitob-ni yozish vaqtida sanalar, joy nomlari, ular orasida masofa oʻlchovlari haqidagi barcha maʼlumotlar juda sinchiklab tekshirilgan. Sharafiddin Ali Yazdiydan esa asarni jonli til bilan tushunarli qilib yozish talab etilgan va shuningdek, u hujjatlarga qatiy rioya qilishi, Ibrohim Sultonning bevosita shaxsiy nazorati ostida tuzilgan dastlabki xomaki yozuvdan aslo chetga chiqmasligi hamda hech narsani boʻyab koʻrsatmasligi shart qilib qoʻyilgan. Asar tiluslub jihatdan fors tilining oʻsha 15-asr adabiy uslubini mukammal bilgan savodxon uchun moʻljallangan. Asarning muqaddima qismini Sharafiddin Ali Yazdiyning oʻzi "Tarixi Jahongir" deb nomlagan, lekin "Muqaddima" deb mashhur boʻlib, "3." ning ajralmas qismi hisoblangan. Shu bilan birga, hajmi katta boʻlganligi tufayli boʻlsa kerak, qoʻlyozma nusxalarda alohida mustaqil asar sifatida ham tarqalgan. U soʻz boshi, ikki fasl va xotimadan iborat. "Muqaddima"dan koʻzda tutilgan maqsad Temur shajarasini bayon etish va uning oʻzidan oldin oʻtgan hukmdorlardan davlat arbobi va lashkarboshi sifatidagi ustunligini isbotlab berishdan iboratdir.