Oʻgʻuzlar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: hoz. → hozirgi (2), y.lar → yillar using AWB
kTahrir izohi yoʻq
Teglar: Koʻrib tahrirlagich Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali
Qator 1:
'''Oʻgʻuzlar''' (arab. va turk. Oğuzlar, Oğuz) — turkiyzabon qabilalarning 2 guruhi. 1) ToʻqquzOʻ.Toʻqqiz Oʻg'uz qabila ittifoqi; 8-asr urxunenisey[[O'rxun-Enasoy obidalari|o'rxun-enasoy]] yozuvlarida qayd etilgan. 7-asr boshida [[Turk xoqonligi]] tarkibida paydo boʻlgan. 744—45 yillarda Turk xoqonligi tormor etilgach, hozirgi MXR hududida oʻz davlatlarini tuzgan [[uygʻurlar]] qabila ittifoqida yetakchi mavqega ega boʻlishgan. 840—866 yillarda [[qirgʻizlar]] tomonidan siqib chiqarilgan toʻqquzOʻtoʻqqiz Oʻ. hozirgi [[Sinszyan|Sintszyan]] va [[Gansu]] viloyatiga koʻchib oʻtishgan, Ganchjou[[Guanchjou]] davlati va [[Turfon]] davlatini (850—1250) barpo etganlar; bu yerda toʻqqizOʻtoʻqqiz Oʻ. nomi uygʻur etnonimi bilan almashgan. 2) 9—11-asrlarda [[Orol dengizi|Orol]] va [[Kaspiy dengizi]] boʻylaridagi koʻchmanchi va yarim oʻtroq qabilalar ittifoqi (gʻuzlar); [[Yangikent]] Oʻ. yabgʻusi qarorgohi boʻlgan. 11-asrning 50—60-yillarida Oʻ.ning bir qismi [[Yaroslav Mudriyningmudriy|Yaroslav Mudriy]]<nowiki/>ning oʻgʻillari tomonidan tormor qilinib, [[Kiyev rusi|Kiyev]] knyazlarining vassallari sifatida Ros daryosi boʻylariga joylashganlar; [[Sirdaryo (daryo)|Sirdaryo]] Oʻ.ining boshqa qismi 10—11-asrboshidaasr boshida [[Buxoro]] va [[Xuroson (tarixiy viloyat)|Xuroson]] yerlari tomon siljiganlar. 1040 yildan soʻng saljuqiylar bosh boʻlgan Oʻ. [[Gʻarbiy Osiyo]] mamlakatlarini bosib olganlar. 11 — 13-asrlarda Oʻ. etnonimi [[Oʻrta Osiyo]] va Eronda[[Eron]]<nowiki/>da [[Turkmanlar|turkman]], [[Yaqin Sharq|Yaqin Sharqda]] esa [[Turklar|turk]] etnonimi bilan almashgan. Oʻ. turkman, [[Ozarbayjonlar|ozarbayjon]], turk hamda [[Gagauzlar|gagauz]] va [[qoraqalpoqlar]] etnogenezida muhim rol oʻynagan. Oʻ.ning epik asarlari ([[Kitobi dadam Qoʻrqut|"Kitobi dadam Qoʻrqut"]], "[[Oʻgʻuznoma|Oʻgʻuznoma"]]) saqlanib qolgan.<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
'''Oʻgʻuzlar''' konfederatsiya safida [[Xoqon]] tomonidan boshqarilgan [[Turkiy xalq]].
 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Oʻgʻuzlar''' (arab. va turk. Oğuzlar, Oğuz) — turkiyzabon qabilalarning 2 guruhi. 1) ToʻqquzOʻ. qabila ittifoqi; 8-asr urxunenisey yozuvlarida qayd etilgan. 7-asr boshida Turk xoqonligi tarkibida paydo boʻlgan. 744—45 yillarda Turk xoqonligi tormor etilgach, hozirgi MXR hududida oʻz davlatlarini tuzgan uygʻurlar qabila ittifoqida yetakchi mavqega ega boʻlishgan. 840—866 yillarda qirgʻizlar tomonidan siqib chiqarilgan toʻqquzOʻ. hozirgi Sintszyan va Gansu viloyatiga koʻchib oʻtishgan, Ganchjou davlati va Turfon davlatini (850—1250) barpo etganlar; bu yerda toʻqqizOʻ. nomi uygʻur etnonimi bilan almashgan. 2) 9—11-asrlarda Orol va Kaspiy dengizi boʻylaridagi koʻchmanchi va yarim oʻtroq qabilalar ittifoqi (gʻuzlar); Yangikent Oʻ. yabgʻusi qarorgohi boʻlgan. 11-asrning 50—60-yillarida Oʻ.ning bir qismi Yaroslav Mudriyning oʻgʻillari tomonidan tormor qilinib, Kiyev knyazlarining vassallari sifatida Ros daryosi boʻylariga joylashganlar; Sirdaryo Oʻ.ining boshqa qismi 10—11-asrboshida Buxoro va Xuroson yerlari tomon siljiganlar. 1040 yildan soʻng saljuqiylar bosh boʻlgan Oʻ. Gʻarbiy Osiyo mamlakatlarini bosib olganlar. 11 — 13-asrlarda Oʻ. etnonimi Oʻrta Osiyo va Eronda turkman, Yaqin Sharqda esa turk etnonimi bilan almashgan. Oʻ. turkman, ozarbayjon, turk hamda gagauz va qoraqalpoqlar etnogenezida muhim rol oʻynagan. Oʻ.ning epik asarlari ("Kitobi dadam Qoʻrqut", "Oʻgʻuznoma") saqlanib qolgan.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
* [[VI]]-asrda [[turkiylar]] [[Oxota dengizi]]dan [[Qrim]]gacha boʻlgan maydonni egallagan buyuk saltanat tuzishdi va saltanatning rivojlanishida oʻgʻuzlar ham faol ishtirok etishdi.
* [[VIII]]-asrda [[turkiy]] xalqqa mansub noʻlganboʻlgan [[uyg'urlar]] ular gʻarbga koʻchishiga majbur qilishadi.
* [[IX]]-asrda oʻgʻuzlarning bir qismi [[Volga]]ni kechib oʻtdi va [[bijanaklar]]ni siquvga oldi.
* [[X]]-asrda ularning boshqa qismi [[Buxoro]]ga koʻchdi va oʻtroqlashdi.
* [[XI]]-asrda oʻgʻuzlarning bir qismi [[Fors]]ga, qolganlari [[Oʻrta Yer dengizi|O'rtayer dengizidengiziga]]ga koʻchishikoʻchishdi. Qolganlari esa [[Rus]]ning janubiy qismi orqali [[Bolqon]] yarim oroligaoroli|Bolqon yarimoroli]]<nowiki/>ga borib joylashdi.
 
[[Saljuqiylar davlati]]ni tuzgan [[Saljuqiylar|saljuqlar]] asli oʻgʻuz bolishgan, shu bilan birga hozirgi kunda turklar [[turkmanlar]], [[ozarbayjonlar]] hamda Anatoliya [[turklar]]iningturklarining avlodlari ham oʻgʻuzlardir.
 
Oʻgʻuzlarning ajdodlari [[oʻzbeklar]], [[qozoqlar]], [[qoraqalpoqlar]], [[boshqirtlarboshqirdlar]], [[tatarlar]]ni ham etnogenezida katta rol oʻynashgan.
 
{{OʻzME}}