Vikipediya

Baqtriya: Versiyalar orasidagi farq

Maqola Munozara

Baqtriya (tahrirlash)

1-Fevral 2021, 19:42 dagi koʻrinishi

329 bayt olib tashlandi ,  1 yil oldin
tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
'''Baqtriya''', Baqtriyona, Baxtar zamin Baktriya — Amudaryoning yuqori va oʻrta oqimidagi tarixiy viloyat va davlat.
 
Asosan hozirgi [[Oʻzbekiston]] va [[Tojikiston]]ning jan. viloyatlari hamda [[Afgʻoniston]]ning shim. qismini oʻz ichiga olgan. Shim.da Sugʻd, jan.da va jan.-sharqda Araxosiya, Gandhara, gʻarbda Ma-rgʻiyona bilan chegaralangan. Markaziy shahri Baqtra (Zariaspa) boʻlgan. B. miloddan avvalgi 6—4-asrlarda Axomaniylar, Aleksandr (Iskandar), Salavkiylar saltanatlari, soʻngra miloddan avvalgi 3-asr oʻrtasidan Yunon-Baqtriya podsholigi tarkibiga kirgan; miloddan avvalgi 2-asrda toharlar tomonidan bosib olingach, Tohariston[[Toxariston]] deb atala boshlagan.
 
B.da dastlabki arxeologik tadqiqotlar 19-asrning 2-yarmidan boshlangan (N.A. Masv. I. V. Mushketov va boshqalar). Shim. B. hududida 1926 — 28 y.larda SharqmadaniyatiSharq madaniyati muzeyi (hozirgi Sharqxalqlari sanʼ-atisanʼati muzeyi) ekspsditsiyasiekspeditsiyasi (rahbari B. P. Denike). 1936 — 38 y.larda Termiz arxeologiya-kompleks ekspeditsiyasi (rahbari M. Ye. Massoy), 1953 — 54 y.larda Tojikiston arxeologiya ekspeditsiyasi (rahbari M. M. Dyakonov), 1950 — 55 y.lari Oʻzbekiston arxeologiya ekspeditsiyasining Surxondaryo otryadi (rahbari L. I. Albaum) arxeologi k kazish ishlari olib borgan. 1960 y.dan (bir oz ta-naffustanaffus bilan) Oʻzbekiston sanʼatshunoslik ekspeditsiyasi (rahbari G. A. Puga-chenkovaPugachenkova), 1972 y.dan Oʻzbekiston FA Arxeologiya institutining Baqtriya ekspeditsiyasi (raxbari V. M. Massoy) ar-xeologikarxeologik tadqiqotlarni davom ettirdi. Jan. B. hududi (Shim. Afgʻoniston)da fransuz arxeologlari — R. Girshman (1936 - 41), D. ShlamberjeShlumberje (1945 - 64), P. Bernar (1964 — 78), shuningdek sobiq Ittifoq-Afgon ekspeditsiyasi (1970 — 78; I. T. Krutikova, V. I. Sarianidi, G. A. Pugachenkova, A. Asqarov, R. Sulaymo-novSulaymonov, Sh. Pidayev, 3Z. Hakimov, V. N. Yagodin va boshqalar) qazish ishlari olib borgan.
 
Avesto, Bihistun kitobalari, NakdshNakshi Rustamdagi kitobalar hamda qad. Hind adabiy yodgorliklari — "Rigveda" va "Ramayana"da B. haqida maʼlumotlar mavjud. B. Oʻzbekistonda dehqonchilik madaniyati taraqqiy etgan va ilk davlat tuzu mituzumi vujudga kslgan qad. markazlardan biri. Bu yerda miloddan avvalgi 2 ming yillikniig 1-yarmidayoq oʻtroq dehqonchilik madaniyati mavjud boʻlganligi arxeologik materiallar bilan isbotlangan. Sotshitepsshan chiqqan topilmalar B.ning ilk shahar tipidagi qad. qishloqlari tarixiy topografiyasi, meʼmoriy tarhi, madaniyati, aholisining etnik qiyofasi va tarkibini aniqlab berdi. B.ning oʻtmishda "Ming bir shahar mamlakati" deb atalganligi unda shaharlarning koʻp boʻlganligidan guvoxlik beradi. Surxoidaryoning jan. tumanlarida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar jarayonida koʻplab shahar harobalari topilgan (qarang Ayritom, Dalvarzintepa, [[Termiz]], Xolchayon va boshqalar).
 
Tarixiy va arxeologik maʼlumotlarga koʻra baqtriyaliklar belbogʻli koʻylak, cholvor va kuloh kiyishgan, cholvorlarining pochasini uchi yuqoriga qayrilgan etiklarining qoʻnjiga tiqib yurishgan. B.da asosan oromiy yozuvidan va mahalliy tillardan foydalanilgan. Miloddan avvalgi 6 — 4-asrlarda B. madaniyati 2 uslubda taraqqiy etgan. Birinchisi, koʻproq koʻchmanchi aholi madaniyati bilan bogʻliq boʻlib, adabiyotda "hayvon uslubi" (mehnat va jang qurollari, uy-roʻzgʻor buyumlarini turli hayvonlar suratlari bilan bezash) deb yuritiladi. Ikkinchisi, oʻtroqbaqtri-yaliklar madaniyati yodgorliklarida aks etgan (qarang Amudaryo xazinasi va boshqalar). Budav-rda metall ishlash sanoati (qarang Dalvarzintepa va boshqalar), meʼmorlik (qarang Kuchuk-tepa, Qalʼaimir va boshqalar), xalq ogʻzaki ijodiyoti taraqqiy etgan. B. madaniyati, ayniqsa miloddan avvalgi 1mingyillikning soʻnggi asrlarida yuksalgan (qarang Xotin-rabod va boshqalar). Mahalliy xalq madaniyati yunon, hind va fors madaniyatlari anʼanalari taʼsirida ham boyigan. Miloddan avvalgi 2 — 1-asrlarda ipakchilik va pillachilik rivojlangan (yana q. [[Sopollitepa)]]. Bu davrga oid meʼmorlik yodgorliklari, numizmatika materiallari, tasviriy va amaliy sanʼat namunalari Termiz, Zartepa, Dalvarzintepa. Qalʼai mir, Xolchayon va boshqa joylardan topilgan. Jan. B.dagi Bagram, Balx, Dashli, Dilbarjin, Oyxonim, Oltindiltepa, Xadda (Afgʻoniston) va Taksila (Pokiston)da olib borilgan arxeologik tadqiqotlar bu hakdagi maʼlumotlarni yanada boyitdi.
 
{{OʻzME}}
 
 
{{stub}}
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Maxsus:MobileDiff/2174912" dan olindi