Qoʻrqit ota kitobi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MalikxanBot (munozara | hissa)
k Bot v1: Tuzatmalar (xato haqida xabar berish)
MalikxanBot (munozara | hissa)
Bot v1: Tuzatmalar (xato haqida xabar berish)
Qator 1:
[[Tasvir:1999, December, 29. The 1300th Anniversary of Kitabi Dede Gorgud.jpg|400px|right]]
'''"Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud"''' („Kitab-i Dadam Qorqud ala lisan-i taifa-i Og‘uzan“Ogʻuzan“ (O‘g‘uzOʻgʻuz qabilalarining tilida Dadam Qo‘rqudQoʻrqud kitobi) <ref name="R1" /> — o‘g‘uzoʻgʻuz turk dostoni.<ref name="R2" /> Ozarbayjon xalq adabiyotining eng qadimiy yozma obidasi (XI-XII asrlar).
 
Anʼanaga ko‘rakoʻra „Kitobi Dada Qo‘rqud“daQoʻrqud“da dostonlarning muallifligi Dada Qo‘rqudgaQoʻrqudga tegishli deyiladi. XIV asr tarixchilaridan Oybek ad-Davadori va Fazlulloh Rashidaddin Dada Qo‘rqudningQoʻrqudning Muhammad (s.a.v.) davrida yashaganini va turklar tomonidan elchi sifatida yoniga jo‘natilganinijoʻnatilganini yozganlar. Doston muqaddimasida ham Dada Qo‘rqudningQoʻrqudning Muhammad payg‘ambarpaygʻambar zamonida yashagani qayd etiladi.<ref name="R3" />
 
Dostonlarning asosiy syujeti quyidagi o‘noʻn ikki  boʻy (doston)dan iborat: „Dirsaxon oʻgʻli Boʻgʻochxon dostoni“, „Solor Qozon uyining talon-toroj boʻlganligi haqida doston“, „Boyburabekning oʻgʻli Bamsi Bayrak dostoni“, „Qozonbek oʻgʻli Oʻrozbekning tutqun boʻlgani haqida doston“, „Duxoxoʻja oʻgʻli Dali Domrul dostoni“, „Kanglixoʻja oʻgʻli Xontoʻrali dostoni“, „Qozilikxoʻja oʻgʻli Yaganak dostoni“, „Basatning Tepakoʻzni oʻldirganligi haqida doston“, „Bagil oʻgʻli Emron dostoni“, „Ushunxoʻja oʻgli Sakrak dostoni“, „Solor Qozonning tutqun boʻlgani va oʻgʻli Oʻroz qutqargani haqida doston“, „Ichoʻgʻoʻzning Tashoʻgʻoʻzga itoat etmagani va Bayrakning oʻlimi haqida doston“.
 
Ака == Kitob tarixi ==
Ildizi mifologik dunyoqarashga 0зborib taqaluvchi Dada Qo‘rqudQoʻrqud dostonlari XI asrda „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ nomi bilan qog‘ozgaqogʻozga tushirilgan, qo‘limizgaqoʻlimizga yetib kelgan nusxalar esa XVI asrda ko‘chirilgankoʻchirilgan qo‘lyozmalardirqoʻlyozmalardir. Obidani ilk bora tadqiqotga jalb etgan nemis sharqshunosi Fridrix fon Ditsin fikricha, bu yerdagi baʼzi mifologik syujetlar, masalan, Tepako‘zTepakoʻz obrazi Gomerning „Odisseya“ dostonidagi Polifem obrazi bilan qiyoslaganda qadimiyroq hisoblanadi. Hozirgacha „Kitobi Dada Qo‘rqud“ningQoʻrqud“ning ikki qo‘lyozmasiqoʻlyozmasi maʼlum. Bulardan biri — nemis sharqshunosi F.fon Dits tomonidan Istanbuldan Germaniyaga olib borilgan va Drezden shahri kutubxonasiga sovg‘asovgʻa qilingan bir muqaddima va o‘noʻn ikki bo‘ydanboʻydan (dostondagi alohida-alohida hikoyalar bo‘yboʻy deb nomlanadi) iborat bo‘lganboʻlgan Drezden nusxasi, narigisi esa XX asrning 50-yillarida Vatikanda topilgan bir muqaddima va olti bo‘ydanboʻydan iborat nusxadir.
 
Fanga XIX asrdan maʼlum bo‘lganboʻlgan „Kitobi Dada Qo‘rqud“ningQoʻrqud“ning faqatgina ikki qo‘lyozmasiqoʻlyozmasi (Drezden va Vatikan) maʼlum. Drezden nusxasi<ref name="R4" /> ustida keyinroq  „Kitab-i Dadam Qorqud ala lisan-i taifa-i Og‘uzan“Ogʻuzan“ (O‘g‘uzOʻgʻuz qabilalarining tilida Dadam Qo‘rqudQoʻrqud kitobi) deb yozilgandi va yangi bir nusxasi asosi 1556-yil avgustda qo‘yilganqoʻyilgan Drezdendagi   Qirol Kutubxonasidan olingan, 1972-yil avgustda Bokuga olib kelinib, Ozarbayjon Fanlar Akademiyasiga beriladi va Qo‘lyozmalarQoʻlyozmalar Institutida kengroq tafsilotlar bilan tadqiq etilgan. Bu nusxa muqaddima va 12 bo‘ydanboʻydan, Vatikan nusxasi<ref name="R5" /> esa ayni muqaddima va 6 bo‘ydanboʻydan iborat. Bundan ko‘rinibkoʻrinib turibdiki, har 2 nusxa qadimiyroq nomaʼlum bir nusxadan ko‘chirilgankoʻchirilgan. Ozarbayjon FA Qo‘lyozmalarQoʻlyozmalar Institutida „Dada Qo‘rqud“ningQoʻrqud“ning dunyodagi uchinchi qo‘lyozmaqoʻlyozma nusxasi tayyorlandi.
 
„KITOBI DADAM QOʻRQUT“ („Qoʻrqut [[ota]] [[kitob]]i“) — [[oʻrta asrlar]] [[Oʻgʻuznoma|oʻgʻuz eposi]]ning yuksak namunalaridan biri. Uning tarkibiga kirgan [[hikoya]] va [[doston]]larning ayrimlari [[VII asr|7]]—[[VIII asr|8-asr]]larda ogʻzaki ravishda yaratila boshlangan. Asosiy dostonlari [[IX asr|9]]—[[X asr|10-asr]]larda [[oʻgʻuzlar]] [[Sirdaryo]]ning quyi [[oqim]]lari va [[Orol dengizi]] atroflarida yashagan davrlarda [[yuza]]ga kelgan. Ular bu ulkan [[yodgorlik]]ning tarkibida hal qiluvchi ahamiyatga ega boʻlib, Qoʻrqut haqidagi [[afsona]] va [[rivoyat]]larning ogʻzaki ravishda [[Turkiston]] [[xalq]]lari orasida keyingi davrlargacha saklanib qolishiga sabab boʻlgan.
Qator 21:
„Kitobi dadam qoʻrqutQ.“ [[dunyo]] [[miqyos]]ida keng oʻrganilib kelinayotgan, oʻgʻoʻz va boshqa [[turkiy xalqlar]] [[tarix]]i, [[folklor]]i, [[etnografiya]]sini oʻrganishda katta ahamiyatga ega asarlardan biridir.
 
== Bo‘yBoʻy (doston)larda mifologik dunyoqarash ==
 
Dada Qo‘rqudQoʻrqud dostonining bir qator bo‘ylaridaboʻylarida mifologik dunyoqarash izlariga duch kelishimiz mumkin. Masalan, „Dali Do‘mrul“Doʻmrul“ dostonida o‘limoʻlim eʼtiqodining eski qoldiqlari va buning doston qog‘ozgaqogʻozga tushirilgan davrdagi diniy qarashlarga ko‘rakoʻra maʼno berilishi o‘zigaoʻziga joy topgan. Bu yerdagi Azroil obrazi dostonning bir qancha boshqa bo‘ylaridaboʻylarida bo‘lganidekboʻlganidek, asarga Islom qabul qilinishidan keyin kiritilgan va eposning umumiy ruhiga moslashtirilgan. Bu jihatiga ko‘rakoʻra ushbu bo‘yboʻy o‘liboʻlib-tiriluvchi tangrilar haqida qadimiy shumer, bobil, misr afsona va miflari bilan joy almashadi.
 
Dada Qo‘rqudQoʻrqud bo‘ylariningboʻylarining asosiy mohiyatini yurt va xalqning himoyalanishi, xayr kuchlarini tamsil etuvchi qadimiy o‘g‘uzlarningoʻgʻuzlarning yot elli ishg‘olchilargaishgʻolchilarga — yomon kuchlarga qarshi hayot-mamot jangini o‘zoʻz ahamiyatini hozirgacha yo‘qotmaganyoʻqotmagan bir qancha axloqiy-didaktik qarashlar tashkil etadi. O‘tganOʻtgan asrning 50-yillarida sovet totalitar rejimining ideologik bosimi ostida „Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ eposi milliy adovatni qo‘zg‘atuvchiqoʻzgʻatuvchi adabiy manba sifatida taqiqlangan, faqat 60-yillar boshlarida „oqlangan“ edi.
 
== Dastlabki tarjima ==
"Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud" eposining bizga yetib kelgan qo‘lyozmaqoʻlyozma nusxalarining ko‘chirilishkoʻchirilish tarixi XVI asr deb taxmin qilinadi. Bo‘ylardaBoʻylarda o‘rtaoʻrta asrlar dostonlarimiz sifatida nasr va sheʼr parchalari navbatlashsa ham ushbu sheʼr parchalari o‘rtaoʻrta asrlarning poetika qonunlariga juda kam mos keladi. Baʼzi tadqiqotchilar fikricha, „Kitobi Dada Qo‘rqud“daQoʻrqud“da vaqti bilan baʼzi boshqa qadimiy turkey dostonlar kabi boshdan-oxirigacha sheʼr bilan yozilgan, keyinchalik xotiralarda asosiy motivlar qolganligi sababli qog‘ozgaqogʻozga tushirilganda nasr ko‘rinishidakoʻrinishida qayta tiklangan. Obida haqida ilk bora nemis olimi F.Dits maʼlumot bergan va „Tepako‘z“„Tepakoʻz“ bo‘yiniboʻyini nemis tiliga tarjimasi bilan chop etgan (1815). T.Noldeke asari Drezden nusxasi asosida chopga tayyorlashni xohlagan. V.V.Bartold 1894-1904-yillarda asarning 4 bo‘yiniboʻyini rus tiliga o‘giriboʻgirib nashr qilgan. U 1922-yilda dostonning to‘liqtoʻliq tarjimasini tugatgan, ushbu tarjima 1950-yilda Bokuda (H. Arasli va M.Tahmasb muharrirligi asosida), 1962-yilda esa Moskvada nashr etilgan.
 
== O‘g‘uzlarOʻgʻuzlar orasida ==
1952-yilda E.Rossi Vatikan kutubxonasida asarning yangi nusxasini topib, italyancha tarjimasi bilan birga nashr qildi. „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ Turkiyada ilk bora 1916-yilda Kilisli Muallim Rifat, Ozarbayjonda esa 1939-yilda akademik H.Arasli tomonidan nashr qilingan. Keyinchalik asar ingliz, nemis va fors tillariga tarjima qilingan, Angliyada, Shvetsariyada, AQShda va Eronda chop etildi. 1951-yilda „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ Ozarbayjonda va Turkmanistonda „xalq dushmani“ deb eʼlon qilindi va o‘qilishioʻqilishi taqiqlandi. „Rivojlangan“ sotsializm jamiyatida feodalizm davridan qolgan sanʼat namunasiga „joy topilmadi“. Ozarbayjonda 1957-yilda, Turkmanistonda 1980-yilda qayta tiklandi.
 
== Kitob mavzusi ==
"Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud" dostonlari XI-XII asrlarda va avvalroq Ozarbayjonda yuz bergan hodisalardan hikoya qiladi. Dostondagi hodisalarning aksariyati Temirqopi Darband, Barda, Ganja, Darashom, Alinja, Qoratog‘Qoratogʻ, Go‘kchaGoʻkcha ko‘likoʻli, Qarachuq tog‘itogʻi va boshqa joylarda yuz beradi. „Kitobi Dada Qo‘rqud“niQoʻrqud“ni qog‘ozgaqogʻozga ko‘chirgankoʻchirgan shaxs Dada Qo‘rqudniQoʻrqudni bu dostonlarining yaratuvchisi hamda ishtirokchisi sifatida taqdim etadi. Bayot elidan chiqqan bu donishmandni o‘g‘uzningoʻgʻuzning mushkul masalalarini hal qilib, kelajakdan shu tarzda xabar berganini ko‘rsatadikoʻrsatadi. Baʼzi maʼlumotlarga ko‘rakoʻra, Dada Qo‘rqudQoʻrqud qabri Darbandda joylashgan. XVII asrning taniqli sayyohlari Avliyo Chalabiy<ref name="R6" /> va Adam Olearining<ref name="R7" /> „Sayohatnoma“larida bu faktga duch kelish mumkin.<ref name="R8" />
 
== Kitobda joy olgan shaxslar ==
"Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud" bo‘ylaridaboʻylarida shijoat ko‘rsatgankoʻrsatgan yigitlarga nom beradi, qiyin vaqtlarda xalq yordamiga keladi, o‘ziningoʻzining dono maslahatlari bilan ularga yo‘lyoʻl ko‘rsatadikoʻrsatadi. Dada Qo‘rqudQoʻrqud nomi, ayni paytda, qo‘muzqoʻmuz bilan bog‘liqbogʻliq. Dostonlarda o‘g‘uzningoʻgʻuzning keksa (Qozonxon, Dirsaxon, Qozilikxo‘jaQozilikxoʻja, Bagil, Boybajon, Aruz, Qoragune) va yosh (Bayrak, Uruz, Basat, Yaynak, Sagrak, Qorabudoq, Emron) naslga mansub qahramonlardan so‘zsoʻz yuritiladi. Qahramonlik ruhi obidaning asosiy g‘oyasinigʻoyasini tashkil etadi. „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ paydo bo‘lganboʻlgan davrning odat-anʼanalari, ko‘chmanchikoʻchmanchi hayot tarsi va boshqalar haqida tarixiy-etnografik maʼlumot bilan boyitilgan. „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ ayolga yuksak ehtiromi bilan ajralib turadi. Eposning qahramonlik ruhi ayol obrazlarining harakatlarida ham ochiq-oydin ko‘rinibkoʻrinib turadi. Dostonda ona obrazi alohida diqqatni jalb etadi. Ozarbayjon xalq badiiy tafakkurining obidasi bo‘lganboʻlgan „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ dostonlarining poetik tili badiiy tasvir vositalariga boy. Ularda xalq tilining nozikliklaridan, maqollar, masal va idiomatik ifodalardan keng, mahorat bilan foydalanilgan. „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ Ozarbayjon turkchasining tarixini o‘rganishoʻrganish jihatidan boy manba hisoblanadi.
 
== Galereya ==
Qator 53:
=== Ozarbayjon ===
 
* Dada Qo‘rqudQoʻrqud (film, 1975)
* Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud. Sakrayin dostoni (film, 1990)
* Dada Qo‘rqudniQoʻrqudni izlab (film, 2000)
* Dirsaxon oʻgʻli Boʻgʻochxon dostoni (film, 2000)
* Solor Qozon uyining talon-toroj boʻlganligi haqida doston  (film, 2001)
* Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud. Basat va Tepako‘zTepakoʻz (film, 2003)
* Haydar Aliyev va „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ (film, 2012)
 
=== Turkiya ===
 
* Dada Qo‘rqudQoʻrqud hikoyalari (multfilm).
* Dada Qo‘rqudQoʻrqud hikoyalari (film): Bamsi Beyrek, Dali Domrul, Solor Qozon asirlikka tushdi, Oruz asir o‘ylarioʻylari.
 
== U to‘g‘risidatoʻgʻrisida yozilganlar ==
 
* „Kitobi Dada Qo‘rqudningQoʻrqudning tekstologik tadqiqi“ (monografiya). Shamil Jamshidov — Fuzuliy nomidagi Qo‘lyozmalarQoʻlyozmalar Instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ dostonining Drezden nusxasi. Tartib, muqaddima va sharhlar.  Ahmad Shmeydan (Berlin Universiteti professori).
* Xalq madaniyati ko‘zgusikoʻzgusi. „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ dostoni haqida ilmiy-ommabop kitobcha. Ozarbayjon, turk, rus, ingliz, nemis, fransuz, fors va arab tillarida. Bakir Nabiyev va Yashar Qorayev — Nizomiy nomidagi Adabiyot instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“. Rangli foto-albom. Qisqacha matn  — (bir necha tilda). Elchin Afandiyev va Nazim Ibrahimov.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ poetikası (monografiya). Bahlul Abdulla — Nizomiy nomidagi Adabiyot instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ va qadimiy turk dostonchilik anʼanalari.  Elmiddin Alibeyzoda — Nizomiy nomidagi Adabiyot instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ — tarixiy semantika. Rustam Kamol — Nizomiy nomidagi Adabiyot instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ va Ozarbayjon folklori. Oruj Aliyev — Nizomiy nomidagi Adabiyot instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“. Epos tadqiqiga bag‘ishlanganbagʻishlangan maqolalar to‘plamitoʻplami. Tuzuvchi va redaktor Yashar Qorayev — Nizomiy nomidagi Adabiyot instituti.
* Ona tilimizning qadimiy obidasi. Maqolalar to‘plamitoʻplami. Tuzuvchi va redaktor A. Axundov — Nasimiy nomidagi Tilshunoslik Instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ dostonining izohli lug‘atilugʻati. Mualliflar kollektivi. Redaktor Og‘amusoOgʻamuso Axundov.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ dostonining statistik tahlili. Redaktorlar Og‘amusoOgʻamuso Axundov va Mas’ud Mahmudov — Nasimiy nomidagi Tilshunoslik Instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ dostoni tili. Abdulazal Temirchizoda — Redaktor Bakir Nabiyev.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ va qadimiy yunon dostonlari. Ali Sultonli — Redaktor Bakir Nabiyev.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ (nafis tartibotda, lotin alifbosi bilan, rangli illustratsiyali ilmiy-tanqidiy matn) — Samad Alizoda.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ (rus tilida, Vasiliy Bartold tarjimasida , 1951-yil, Boku nashri).
* „O‘g‘uz„Oʻgʻuz qahramonlik dunyosi“ (Ozarbayjon tilida) — Xoliq Ko‘ro‘g‘liKoʻroʻgʻli.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ — povest. Anar.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ poetikasi (rus tilida). Komil Valiyev.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ bibliografiyasi. — Komil Valiyev, H. Mammadov.
* „Sir ichida doston yoxud sirli Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ — Kamol Abdullayev — Ozarbayjon Davlat Tillar Instituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ (maktab kutubxonasi seriyasidan)— Shamistan Mikoyilov — Ozarbayjon Ilmiy Tadqiqot Pedagogik İnstituti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“. Tofiq Hojiyev — Mammad Amin Rasulzoda nomidagi Boku Davlat Universiteti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ (Tangrichilikdan islomga) — Nizomiy Jafarov — Mammad Amin Rasulzoda nomidagi Boku Davlat Universiteti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“unQoʻrqud“un leksikası — Ismoil Mammadov — Mammad Amin Rasulzoda nomidagi Boku Davlat Universiteti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ sintaksisi — Elmira Hasanova, Tofiq Hojiyev — Mammad Amin Rasulzoda nomidagi Boku Davlat Universiteti.
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“daQoʻrqud“da Naxchivon joy nomlari — Safarali Babayev.
* „Dədə Qorqud antologiyasi“ — (5 jildda).
* Tuzuvchilar: Farhod Zeynalov, Samad Alizoda. „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“: [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_1.pdf '''I qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126052011/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126052011/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_2.pdf '''II qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055850/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055850/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_3.pdf '''III qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055428/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055428/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_4.pdf '''IV qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160304221908/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_4.pdf |date=2016-03-04 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304221908/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_4.pdf |date=2016-03-04 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_5.pdf '''V qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055757/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_5.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055757/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_5.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_6.pdf '''VI qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126053805/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_6.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126053805/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_6.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_7.pdf '''VII qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126054638/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_7.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126054638/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_7.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_8.pdf '''VIII qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126054338/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_8.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126054338/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_1988_Part_8.pdf |date=2016-01-26 }}. Boku: „Oltin Sharq“ matbaasi, 1988.
* Muharrem Ergin tartibi bilan „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“: [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_1.pdf '''I qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126051605/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126051605/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_2.pdf '''II qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055809/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055809/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_3.pdf '''III qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055519/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055519/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_4.pdf '''IV qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055034/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_4.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055034/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_4.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_5.pdf '''V qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160304224057/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_5.pdf |date=2016-03-04 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224057/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi_Ergin_Part_5.pdf |date=2016-03-04 }}. Istanbul: „Milli Eğitim Basımevi“, 1969.
* Muharrem Ergin tartibi bilan „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“: [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_1.pdf '''I qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055658/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055658/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_2.pdf '''II qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126053437/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126053437/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_3.pdf '''III qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126054757/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126054757/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_4.pdf '''IV qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126054433/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_4.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126054433/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_4.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_5.pdf '''V qism'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126051929/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_5.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126051929/http://aton.ttu.edu/pdf/Dede_Korkut_Kitabi-1_Part_5.pdf |date=2016-01-26 }}. Anqara Universiteti Nashr uyi, 1964.
* Ettore Rossi. Kitab-i Dede Qorqut: [http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_1.pdf '''I parte'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055157/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055157/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_2.pdf '''II parte'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126054844/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126054844/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_2.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_3.pdf '''III parte'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126053133/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126053133/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_3.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_4.pdf '''IV parte'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126052729/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_4.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126052729/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_4.pdf |date=2016-01-26 }}, [http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_1.pdf '''V parte'''] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160126055157/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160126055157/http://aton.ttu.edu/pdf/IL_Kitab-i_Dede_Qorqurt_Part_1.pdf |date=2016-01-26 }}. Biblioteca apostolica vaticana.
* Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud. Asl va soddalashtirilgan matnlar, Boku, „Lider nashriyot“, 2004, 376 s. <nowiki> ISBN 978-9952-416-08-2</nowiki>
* Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud. Ensiklopedik lug‘atlugʻat. Boku, „Lider nashriyot“, 2004, 364 s. <nowiki>ISBN 978-9952-416-13-9</nowiki>
* Dada Qo‘rqudQoʻrqud dostonlari (bolalar va o‘smirlaroʻsmirlar uchun). Parlaq İmzalar. Boku, 2016. 264 s. <nowiki>ISBN 978-9952-4940-1-3</nowiki><ref name="R9" />
* „Kitobi Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ Boltiqbo‘yiBoltiqboʻyi xalqlari tilida". Mahir Hamzayev. Boku, „Fan va taʼlim“ nashriyoti, 2017, 116 s. {{ISBN|978-9952-8176-6-9}}
 
== Shuningdek qarang ==
 
* [[:az:Koroğlu|Ko‘ro‘g‘liKoʻroʻgʻli]]
* [[:az:Əsli və Kərəm|Asli va Karam]]
* [[:az:Dastani-Əhməd Hərami|Dostoni Ahmad Haromiy]]
Qator 113:
== Xorijiy oʻtishlar ==
 
* [http://www.youtube.com/watch?v=jWOQ7fNKa5w '''Tog‘rulTogʻrul Narimanbeyovning memorial „Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ ko‘rgazmasikoʻrgazmasi''']
* [http://dede.musigi-dunya.az/ Dada Qo‘rqudQoʻrqud Ensiklopediyasi]
* [http://e-qanun.az/print.php?internal=view&target=1&docid=5175&doctype=0 ''"Kitobi Dada Qo‘rqudQoʻrqud" dostonining 1300-yillik yubileyi bo‘yichaboʻyicha Davlat Komissiyasining tadbirlar rejasi haqida.''. '''e-qanun.az''']{{Deadlink|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{az}}
* Lewis, Geoffrey (Ed.) (1974). The Book of Dede Korkut. Harmondsworth: Penguin, pp. 20–21
* [http://dede-qorqud.net/ „Dada Qo‘rqud“Qoʻrqud“ ilmiy-adabiy to‘plamitoʻplami] {{az}}
* {{OʻzME}}
 
Qator 137:
<ref name="R7" >[http://www.anl.az/el/latin_qrafikasi/axe/dede_qorqud.pdf (sah. 274)]</ref>
 
<ref name="R8" >Dada Qo‘rqudQoʻrqud Kitobi. „Lider nashriyot“. Boku-2004.</ref>
 
<ref name="R9" >[https://www.facebook.com/notes/parlaq-imzalar-n%C9%99%C5%9Friyyat%C4%B1/d%C9%99d%C9%99-qorqud-dastanlar%C4%B1/570761769752605 Dada Qo‘rqudQoʻrqud dostonlari]</ref>
</references>