UNIX: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
MalikxanBot (munozara | hissa)
Bot v1: Tuzatmalar (xato haqida xabar berish)
Qator 1:
[[FileFayl:UNIX®.png|thumb|right|{{center|'''UNIX''' logotipi.}}]]
'''UNIX''' (''talaffuzi'' “yuniks”; UNIX — The Open Group<ref>{{CiteWeb webmanbasi|accessdate = 2016-02-16|title = Single UNIX Specification FAQ|url = http://www.opengroup.org/austin/papers/single_unix_faq.html|publisher = www.opengroup.org}}</ref> kompaniyasining roʻyxatdan oʻtgan savdo belgisidir) — portativ, koʻp vazifali va koʻp foydalanuvchili [[operatsion tizim]]lar oilasi boʻlib, ular 1970-yillarda Ken Tompson, Dennis Richi va boshqalar tomonidan Bell labaratoriyasi (''Bell Labs'')da ishlab chiqilgan original [[AT&T]] Unix loyihasi gʻoyalariga asoslangan. Unix tizimining yuzaga kelishida [[Multics]] operatsion tizimining taʼsiri katta boʻlgan.
 
Unix turkumiga kiruvchi operatsion tizimlar modulli konstruksiya bilan ajralib turadi, bunda har bir vazifa alohida yordamchi dastur tomonidan bajariladi, o‘zarooʻzaro aloqa yagona fayl tizimi orqali amalga oshiriladi va utilitlar bilan ishlash uchun buyruqlar satri qo‘llaniladiqoʻllaniladi.
 
Unix gʻoyasi kompyuter operatsion tizimlarining rivojlanishiga katta taʼsir koʻrsatdi. Unix tizimlari hozirda tarixiy eng muhim operatsion tizimlardan biri sifatida tan olingan.
 
== Umumiy maʼlumot ==
Birinchi Unix tizimi AT&T ning Bell Labs boʻlimi tomonidan ishlab chiqilgan. Oʻshandan beri koʻp sonli turli xil Unix tizimlari yaratildi. Qonuniy jihatdan, faqat Yagona UNIX spetsifikatsiyasiga muvofiqligi (''Single UNIX Specification'') uchun sertifikatlangan operatsion tizimlar “UNIX” deb nomlanish huquqiga ega<ref>{{CiteWeb webmanbasi|accessdate = 2016-02-16|title = UNIX Certification -- The UNIX System -- The Brand|url = http://www.unix.org/what_is_unix/the_brand.html|publisher = www.unix.org}}</ref>. Qolganlari, oʻxshash tushuncha va texnologiyalardan foydalansalar ham, Unixʼsimon operatsion tizimlar (inglizcha ''Unix-like'') deb ataladi.
 
=== Oʻziga xosligi ===
Qator 24:
Hozirgi vaqtda Unix tizimlari asosan [[server]]lar, shuningdek, turli qurilmalar, jumladan [[smartfon]]lar uchun oʻrnatilgan tizimlar orasida keng tarqalgan. Unix tizimlari superkompyuterlarda ham qoʻllanilmoqda, xususan, Linux TOP500 superkompyuterlarida 100 foiz Unix tizimida ishlamoqda.
 
Ish stantsiyalari va uyda foydalanish uchun operatsion tizimlar orasida Unix va Unixʼsimon operatsion tizimlar [[Microsoft Windows]]ʼdan keyin ikkinchi ([[Mac OS]]), uchinchi ([[GNU/Linux]])dan keyingi oʻrinlarda turadi<ref>{{CiteWeb webmanbasi|url=https://www.w3schools.com/browsers/browsers_os.asp|title=OS Statistics|author=|website=|date=|publisher=www.w3schools.com|lang=en|accessdate=2019-03-23}}</ref>.
 
== Tarixi ==
=== Oʻtmishdoshlari ===
[[FileFayl:Unix-history.svg|thumb|right|{{center|Yillar boʻyicha Unix nashrlari}}]]
1957-yilda Bell laboratoriyasida ichki ehtiyojlar uchun operatsion tizim yaratish boʻyicha ish boshlandi. [[BESYS]] tizimi Viktor Visotskiy boshchiligida yaratilgan. Keyinchalik u Multics loyihasiga rahbarlik qildi, keyin esa Bell Labs axborot boʻlimi rahbari boʻldi.
 
1964-yilda uchinchi avlod kompyuterlari paydo boʻldi, ular uchun BESYS imkoniyatlari endi mos emas edi. Visotskiy va uning hamkasblari oʻzlarining yangi operatsion tizimini ishlab chiqishga emas, balki General Electric va [[Massachusetts_texnologiya_instituti|MIT]]ning qoʻshma loyihasi Multicsʼga eʼtibor qaratishga qaror qilishdi. Bell Labsʼni o‘zoʻz ichiga olgan telekommunikatsiya giganti AT&T loyihani sezilarli darajada qo‘llabqoʻllab-quvvatladi, biroq 1969-yilda loyihadan moliyaviy foyda keltirmagani uchun undan voz kechdi.
 
=== Birinchi Unix tizimlari ===
[[FileFayl:Ken Thompson and Dennis Ritchie.jpg|thumb|right|{{center|Unix asoschilari — Ken Tompson va Dennis Ritchi <small>(chapdan oʻngga)</small>}}]]
Unix dastlab 1960-yillarning oxirida Bell Labs xodimlari, xususan, Ken Tompson, Dennis Ritchi va Duglas Makilroy tomonidan ishlab chiqilgan.