}}
'''Amudaryo tumani''' – Qoraqalpog‘istonQoraqalpogʻiston Respublikasi tarkibidagi tuman. 1957 -yil 18 dekabrda tashkil etilgan. Amudaryo tumani shimolida Nukus tumani, sharqda Xorazm viloyatining Gurlan tumani, janubiy hamda g‘arbdagʻarbda Turkmanistonning Gubadog‘Gubadogʻ tumani bilan chegaradosh. Maydoni 1,02 ming km². Aholisi 199,1 ming kishidan ziyod (2020). Amudaryo tumanida 1 shahar (Mang‘itMangʻit), 1 shaharcha (Jumurtov), 10 ovul fuqarolari yig‘iniyigʻini (Bobur, Do‘rmonDoʻrmon, Quyuqqo‘pirQuyuqqoʻpir, Nazarxon, Xitoy, Choyko‘lChoykoʻl, O‘rtaOʻrta-qalʼa, Qangli, Qilichboy, Qipchoq) bor. Markazi – Mang‘itMangʻit sh.Tabiati. At. relefi, asosan, tekislikdan iborat. Amudaryoning chap sohili bo‘ylabboʻylab Jumurtov tizmasi joylash-452gan. Iqlimi keskin kontinental. Yanvarning o‘rtachaoʻrtacha temperaturasi – 16, – 2G, iyulniki 27 – 32°. Yiliga o‘rtachaoʻrtacha 100 – 110 mm yog‘inyogʻin tushadi. Amudaryo tumanida Qipchoqarna, Mang‘itarnaMangʻitarna, Qilichniyozboyarna kanallari, Qorako‘lyopQorakoʻlyop, Bog‘yopBogʻyop, Seityop, Oq-Oltin, Alieliyop, Eshonyop, Sho‘ryopShoʻryop, Halimbegyop, Ushinyop, Qumyop, Chatli-yop, Qizilyop, Ku-lotyop, Churchiyop, Qirqarqanyop, Xorazmyop, Quyi Tuvligayop, Jumuryop, Oltinyop, To-shyop, Alimboyyop, Qoraqalpoqyop, Bo‘zsuvBoʻzsuv ariklari bor. Bu kanal va ariqlar barcha xo‘jalikxoʻjalik yerlarini suv bilan taʼminlaydi. Yerlarni sho‘rlanishshoʻrlanish va botqoqlanishdan saqlash maqsadida kollektorlar qurilgan. Tuman hududidagi Shaharsafo, Orqako‘lOrqakoʻl, Qoracho‘talQorachoʻtal, Choyko‘lChoykoʻl, Tuzloq, Tojiqalko‘lTojiqalkoʻl, Baytuko‘lBaytukoʻl, Uzunko‘lUzunkoʻl, Sarichnugulko‘lSarichnugulkoʻl, Oqseytbobo va Otajon ko‘llaridakoʻllarida baliq, o‘rdakoʻrdak va boshqa qushlar ko‘pkoʻp. Ko‘llardagiKoʻllardagi qamish va yakandan qurilish materiali sifatida foydalaniladi. Tuman hududi, asosan, soz va qumloq tuproqli bo‘libboʻlib, tol, terak, tut, gujum, qarag‘anqaragʻan, turang‘ilturangʻil, oqbosh, yantoq, ajriq, pechak, sho‘rashoʻra, kdmish, chirmovuq, semizo‘tsemizoʻt, yakan, otquloq va boshqa o‘sadioʻsadi. Qobon, shakal, buri, kemiruvchilardan sichqon, kala-mush, qushlardan qirg‘ovulqirgʻovul, o‘rdakoʻrdak, g‘ozgʻoz, qarg‘aqargʻa, zog‘chazogʻcha, chumchuq, ko‘kqo‘tonkoʻkqoʻton, kaptar, qumri, ko‘kkarg‘akoʻkkargʻa, sariq chumchuq, to‘rg‘aytoʻrgʻay va boshqa yashaydi.Aholisi, asosan, o‘zbeklaroʻzbeklar; qoraqalpoq, qozoq, turkman, qirg‘izqirgʻiz, rus, tatar, koreys, tojik va boshqa millat vakillari ham yashaydi. 1 km² ga o‘rtachaoʻrtacha 132 kishi to‘g‘ritoʻgʻri keladi. Shaharliklar 30,6 ming kishi, qishloq aholisi 95,5 ming kishi.Xo‘jaligiXoʻjaligi ko‘pkoʻp tarmoqli. Sanoat korxonalaridan Mang‘itMangʻit paxta to-zalash, g‘ishtgʻisht zavodlari, maishiy xizmat kombinati, Mang‘itMangʻit ip-yigiruv va tikuvchilik kombinatlari, Qoraqalpog‘istondaQoraqalpogʻistonda eng yirik xo‘jaliklararoxoʻjaliklararo qurilish boshqarmasi va 3 tuzatish-qurilish tashkilotlari va yirik qurilish tashkilotlari bor. Amudaryo tumani Taxiatosh GRES va Mang‘itMangʻit GES energi-yasidan foydalanadi. Tumanda 323 kichik korxona va 27 hissadorlik jamiyati mav-jud.Amudaryo tumanining asosiy tarmoqlari pax-tachilik, pillachilik, bog‘dorchilikbogʻdorchilik, sabzavotchilik, chorvachilikdir. Amudaryo tumanida sug‘oriladigansugʻoriladigan yerlar 39,1 ming ga, ekin-zorlar 36 ming ga, shu jumladan 21 ming ga yerga paxta, 1,5 ming ga yerga sabzavot, 2,8 ming ga yerga beda, 1,5 ming ga yerga sholi, 2,4 ming ga yerga makkajo‘xorimakkajoʻxori ekiladi. Amudaryo tumanida 18 jamoa xo‘jaligixoʻjaligi, dehqon-fermer va shirkatlar uyushma-si, 296 dehqon-fermer xo‘jaligixoʻjaligi va boshqa xo‘jaliklarxoʻjaliklar bor (1997). Tuman jamoa va shaxsiy xo‘jaliklaridaxoʻjaliklarida 46,2 ming qoramol, 4,7 ming qo‘yqoʻy va echki, 77 ming parranda bor (1997). 1996/97 o‘quvoʻquv yilida 83 umumiy taʼlim maktabida 33,6 ming o‘quvchioʻquvchi, 1 litseyda qariyb 400 o‘quvchioʻquvchi taʼlim oldi. 52 ommaviy va bolalar ku-tubxonasi, 21 klub, 36 kinoqurilma, 3 madaniyat uyi, 710 o‘rinlioʻrinli 6 kasalxona va dispanser, 6 ambulatoriya, 55 feldsherlik punkti bo‘libboʻlib, ularda 327 vrach, 1077 o‘rtaoʻrta maʼlumotli tibbiy xodim ishlaydi. "Amudaryo haqiqati" tuman gaz. 1934 -yildan chiqadi (adadi 3000).<ref>"{{PAGENAME}}" ''[[OʻzME]]''. [http://n.ziyouz.com/books/uzbekiston_milliy_ensiklopediyasi/O'zbekiston%20Milliy%20Ensiklopediyasi%20-%20A%20harfi.pdf A-harfi] Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
== Manbalar ==
|