|
'''Andalusiya''' ([[ispan tili|isp.]] ''Andalucía'') [[Ispaniya]]ning janubiy, eng seraholi viloyati, [[avtonom jamoat]]dir. Markazi – [[Sevilla]] shahri. Aholisi – 8 424 102 kishi. Maydoni – 87 268 km<sup>2</sup>.
Ma’muriy jihatdan 8 provinsiya – [[Almería (provinsiya)|Al-meriya]], [[Granada (provinsiya)|Granada]], [[Cádiz (provinsiya)|Kadis]], [[Córdoba (Ispaniya pronsiyasi)|Kordova]], [[Málaga (provinsiya)|Malaga]], [[Sevilla (provinsiya)|Sevilya]], [[Huelva (provinsiya)|Uelva]], [[Jaén (provinsiya)|Xaenga]] bo‘linadiboʻlinadi. Eng yirik portlari: [[Sevilla|Sevilya]], [[Kordova (shahar)|Kordova]] (Qurtuba), [[Malaga]], [[Kadis]]. Yevropaning eng janubiy nuqtasi – Marroki burni Andalusiya janubiy-g‘arbdagʻarbda Atlantika okeani (Kadis qo‘ltig‘iqoʻltigʻi), janubi-sharqda O‘rtaOʻrta dengiz bilan o‘ralganoʻralgan, janubida [[Gibraltar]] bo‘g‘oziboʻgʻozi uni Afrika qitasidan ajratib turadi. [[Gvadalkvivir]] daryosi havzasidagi Andalusiya pasttekisligi viloyat hududining aksari qismini egallagan. Pirenei yarim orolning eng baland nuqtasi – Mulasen cho‘qqisichoʻqqisi (3478 m) Andalusiyada joylashgan. Tog‘larTogʻlar doim yashil o‘rmonoʻrmon va butazorlar bilan qoplangan. Andalusiyada asosan, g‘allagʻalla, paxta, dukkaklilar, shakarqamish, zaytun mevasi va zaytun moyi, sitrus mevalar (apelsin) hamda uzum yetishtiriladi. Qo‘yQoʻy, qoramol (korrida o‘yinlarioʻyinlari uchun buqa), yilqi boqiladi, baliq ovlanadi, dengizdan tuz olinadi.Yalpi mahsulot qiymatining 1/5 qismi sanoatga to‘g‘ritoʻgʻri keladi. Andalusiyada poli-metall rudalari, temir ruda, toshko‘mirtoshkoʻmir konlari bor. Ishlab beruvchi sanoat tarmoqlaridan tashqari rangli metallurgiya, mashinasozlik (jumladan ke-masozlik), to‘qimachiliktoʻqimachilik, kimyo, neft, oziq-ovqat sanoati rivojlangan. [[Malaga|Malaga shahri]] kurort rayonining markazi sifatida mashhur. Andalusiya nomining kelib chiqishi aniqlan-magan. Arablar 8-asr avvalida Pireney yarim orol katta qismini egallagach, o‘shaoʻsha joylarni Andalusiya (al-Andalus) deb ataganlar. Andalusiyada qadimda iberlar yashagan. Andalusiyada finikiyaliklarning manzilgohlari (koloniyalari) [Gades (Kadis), Korduba (Kordova), Malaka (Malaga) va boshqa], so‘ngrasoʻngra karfagenliklarning manzilgohlari bo‘lganboʻlgan. Ispaniyada Rim hukmronligi davrida A. Betika (Rim provinsiyasi) hududiga kirgan. Arablar hukmronligi o‘rnatilganoʻrnatilgan davrda Andalusiya 4 ta qirollik (amirlik) – Xaen, Kurtuba, Sevilya, G‘arnatagaGʻarnataga bo‘linganboʻlingan. 13-asrda rekonkista jarayonida A. arablardan tortib olingan (G‘arnatadanGʻarnatadan tashqari). 1492 -yil G‘arnataGʻarnata egallanishi bilan Andalusiya to‘latoʻla-to‘kistoʻkis Kastiliya va Aragon qirolligiga qo‘shibqoʻshib olingan. A.ning keyingi tarixi Ispaniya tarixi bilan uyg‘unlashibuygʻunlashib ketgan. Granada, Kordova, Malaga, Sevilya shaharlarida Rim davri, arab madaniyati va Uyg‘onishUygʻonish davrining tarixiy yodgorliklari saqlangan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
|
