Artakserks: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
→‎Adabiyotlar: {{no iwiki}} andozasi oʻchirildi
MalikxanBot (munozara | hissa)
k Bot v1: Tuzatmalar
Qator 1:
'''Artakserks''' – Axomaniylar su-lolasidan bo‘lganboʻlgan Eron shohlari. A. I Dasti uzun, miloddan avvalgi 465 – 424 yillarda hukmronlik qilgan. Otasi – Kserks I fitna natijasida o‘ldirilgachoʻldirilgach, taxtga o‘tirganoʻtirgan. Hukmronligining dast-labki yillarida Axomaniylar davla-ti bilan urush olib borayotgan Afinaning ko‘magidakoʻmagida ko‘tarilgankoʻtarilgan Misrdagi qo‘zg‘olonniqoʻzgʻolonni bostirgan, 454 yil esa forslar Nil deltasida Afina flotini yakson qilganlar. 449 yil Kipr o.dagi Salamin jangida afinaliklar g‘alabagʻalaba qozongach, yunon-fors urushlarini yakunlagan, Kal-liy sulhini imzolagan. Bu sulhga ko‘rakoʻra A. I Kichik Osiyodagi yunon shaharlarining siyosiy mustaqilligini tan olgan. Fors zodagonlarining separatik harakatlari (mas, miloddan avvalgi taxminan 449 ydagi Megabiz isyoni) va tobe xalqlarning qo‘zg‘olonlariqoʻzgʻolonlari kuchayishiga qaramay A. I davrida marka-ziy hokimiyat ancha kuchli bo‘libboʻlib, Axoma-niylar davlatining hududiy yaxlitligi asosan saqlanib qolgan edi.A. II Mnemon, miloddan avvalgi 404 – 358 yillarda hukmronlik qilgan, Doro IIning katta o‘g‘lioʻgʻli. Hukmronligining dastlab-ki yillarida Kichik Osiyo hokimi, ukasi Kir bilan taxt uchun kurash olib bor-gan. Tashqi siyosat sohasida bir qator muvaffaqiyatlarga erishgan bo‘lsadaboʻlsada (394 yil Sparta flotining Knid yonida tor-mor keltirilishi, 386 yilgi Antalkid sulhi va boshqalar), A. II podsholigi davri Axomaniylar davlatining zaiflashgan payti edi. 649A. II ga qarshi satraplar, vassal shohlar, yarim qaram qabilalar (kadusiylar va boshqalar) bir necha bor qo‘zg‘olonqoʻzgʻolon ko‘targanlarkoʻtarganlar.A. III Ox, miloddan avvalgi 358 – 338. yillarda hukmronlik qilgan, A. II o‘g‘lioʻgʻli. Akalarini o‘ldiriboʻldirib taxtni egallagan. Axoma-niylar davlatining hududiy birligini tiklash uchun qattiq harakat qilgan. Sa-traplarga yollanma qo‘shinlarqoʻshinlar saqlashni man etgan. Qator qo‘zg‘olonlarniqoʻzgʻolonlarni (Kichik Osiyo, Finikiya, Kiprda) beshafqat bo-stirgan va 341 yil Misrni qayta qo‘shibqoʻshib olgan (Misr miloddan avvalgi 5-asr oxirida Axo-maniylar davlatidan ajrab chiqqandi). O‘ziningOʻzining mulozimi, maxrami Bagoy tomo-nidan o‘ldirilganoʻldirilgan.
 
== Adabiyotlar ==