'''Assimilyatsiya''' (lot. assimililio – birikish, o‘zlashtirishoʻzlashtirish, o‘xshatishoʻxshatish) – (biol.da) tirik organizmlar uchun xos bo‘lganboʻlgan moddalar almashinuvining bir tomoni, tashqi muhitdan olinadigan moddalardan organizm uchun zarur mu-rakkab moddalar hosil bo‘lishiboʻlishi. A. – ti-riklikning eng asosiy xususiyatlaridan biridir. A. jarayonida organizmning o‘sishioʻsishi, rivojlanishi va yangilanishida energiya manbai sifatida foydalanila-digan moddalar to‘planishitoʻplanishi ta’minla-nadi. Termodinamika nuqtai nazaridan organizmlar ochiq sistema bo‘libboʻlib, ularga tashqi muhitdan energiya kelib turadi. Tirik organizmlar uchun quyosh nuri dast-labki energiya manbai hisoblanadi. Yer yuzida uchraydigan barcha tirik organizmlar energiya manbalaridan foydalanish xususiyatlariga ko‘rakoʻra avtotrof va gete-rotrof guruhgaajratiladi. Faqat avto-troflar (yashil o‘simliklaroʻsimliklar) quyoshning energiyasidan fotosintez jarayonida or-ganik moddalar (uglevodlar, oqsillar, yog‘laryogʻlar) sintez qilishi mumkin. Xemosin-tezlovchi mikroorganizmlardan tashqari barcha organizmlar (geterotroflar) tay-yor organik moddalarni A. qiladi, ya’ni ulardan energiya manbai yoki qurilish materiali sifatida foydalanadi. A. jarayonida geterotroflar organizmida oqsillar dastlab aminokislotalargacha parchalanadi, ya’ni biologik individu-allik xususiyatini yo‘qotadiyoʻqotadi, so‘ngrasoʻngra har bir organizmning o‘zioʻzi uchun xos bo‘lganboʻlgan oqsillar sintezlanadi. Tirik organizmda uni tash-kil etuvchi qismlarning yan-gilanishi parchalanish (dissimilyatsiya) va sintezlanish (A.) tufayli to‘xtovsiztoʻxtovsiz davom etadi. Mas, katta yoshdagi odam organizmida oqsillar taxminan 2,5 yil da-vomida to‘liqtoʻliq almashinadi. A.ning institutensivligi va bu jarayonning dissimi-lyatsiyaga nisbati organizmlar turi hamda yoshiga bog‘liqbogʻliq. A. organizmlar o‘sayotganoʻsayotgan davrda, ya’ni yosh hayvonlar organizmida, o‘simliklarningoʻsimliklarning butun hayoti davomida jadal kechadi. A. anabolizm jarayoniga o‘xshashoʻxshash, lekin undan oziqning iste’mol qilinishi va organizmda oziq moddalarning to‘planishitoʻplanishi, ya’ni hujayradan tashqarida boradigan jarayonlarni ham o‘zoʻz ichiga olishi bilan farq qiladi.
