Finlandiya: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali |
MalikxanBot (munozara | hissa) k Bot v1: Tuzatmalar |
||
Qator 1:
{{Finlandiya_info}}
[[
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Finlandiya''' ([[Fin tili|fincha]]: Suomi, [[Shved tili|shvedcha]]: Finland), Finlandiya Respublikasi (fincha Suomen Tasavalta, shvedcha Republiken Finland) — Shimoliy Yevropada joylashgan davlat. Maydoni 337 ming km². Aholisi 5,414 mln. kishi (2012). Poytaxti — [[Helsinki]] shahri; [[Tampere]] ikkinchi yirik shahar. Maʼmuriy jihatdan 5 lyani (guberniya) ga boʻlinadi. 1991
== Davlat tuzumi ==
Finlandiya — suveren respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 2000
== Tabiati ==
Qator 12:
== Aholisi ==
[[
Aholisining 93%dan koʻprogʻi finlar. Janubiy va gʻarbiy rnlarda shvedlar, shimolida saamlar yashaydi. Rasmiy tillar — fin va shved tillari. Dindorlarning aksariyati lyuterchilar, pravoslavlar ham bor. Shahar aholisi 65,1%. Yirik shaharlari: [[Helsinki]], [[Tampere]], Turku, Espo.
== Tarixi ==
Miloddan avvalgi 3—2ming yilliklarda F. hududida hozirgi saam (lopar)larning ajdodlari yashagan. 1ming yillik boshlarida bu yerga Boltik, boʻyidagi fin qabilalari koʻchib kelib, mahalliy aholi bilan qoʻshilib ketgan va natijada fin elati shakllangan. 12— 13-asrlarda F. hududini shvedlar istilo qila boshladi. 19-asr boshlariga kelib u butunlay Shvetsiya qoʻl ostiga oʻtdi. Ammo fin dehqonlari shaxsiy ozodlikni qoʻldan bermadilar. 1808— 09 yillardagi RossiyaShvetsiya urushidan soʻng F. hududi Buyuk Finlyandiya knyazligi tarzida Rossiya tarkibiga qoʻshib olindi. F.ni Rossiya podshosi tayinlagan generalgubernator (1816
== Asosiy siyosiy partiyalari va birlashmalari, kasaba uyushmalari ==
F. soʻl ittifoqi, F. kompartiyasi (1918
== Xoʻjaligi ==
Qator 37:
== Maorifi, ilmiy va madaniy-maʼrifiy muassasalari ==
Maktab darslari fin yoki shved tillarida oʻtiladi. Davlat maktablari bilan birga xususiy maktablar ham bor. 1968
Yirik kutubxonalari: Helsinki universitetining kutubxonasi (1640), Helsinki shahar kutubxonasi (1860), Parlament kutubxonasi. Milliy muzey, shahar muzeyi, Helsinki universitetining zool. muzeyi, Botanika bogʻi, Turkuda tarix muzeyi, Tasviriy sanʼat muzeyi, Ya. Sibelius muzeyi, Marianxaminda Kema qatnovi muzeyi va boshqa mavjud.
== Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi ==
Finlandiyada bir qancha gazeta va jurnal nashr etiladi. Yiriklari: "Aamulexti" ("Tonggi gazeta", kundalik mustaqil gazeta, 1881
== Adabiyoti ==
Fin yozuvi 1521
== Rassomlik ==
Qator 53:
Musiqasi xalq musiqiy anʼanalari asosida rivojlanib keldi. Xalq qoʻshiqlari (run, yoyku va boshqalar) hozirgacha milliy musiqa folklorida ijro etiladi. Mehnat, marosim, hazil, sevgi qoʻshiqlari, raqs bilan birga ijro etiladigan laparlar keng yoyilgan. Cholgʻu asboblari: kantele (torlichertma), yo Uxikko (torlika monli), tuoxitorvi (puflama); 19-asrdan klarnet va skripka, 20-asrdan garmon ommalashdi. Professional musiqa sanʼati oʻrta asrlarda shakllana boshladi (grigorian, 16-asrdan protestant xoralch).
Birinchi fin operasi ("Qirol Karl ovga chiqdi", 1852) va milliy madhiya muallifi — F. Pasius, birinchi simfoniya (1847) muallifi — A.G.Ingelius. Fin musiqasida F.Shans birinchi marta "Kalevala"dagi milliy ohanglardan foydalanib, "Kullervo" simfonik uvertyurasini yaratdi. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida M.Vegelius (1882
== Teatri ==
1827
Ularda jahon mumtoz dramaturgiyasi asarlari bilan bir qatorda mahalliy mualliflarning pyesalari ham sahnalashtiriladi. Teatr xodimlari Xelsinkidagi Oliy teatr maktabi (1943)da tayyorlanadi.
== Kinosi ==
1904
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
|