Vikipediya

Futurizm: Versiyalar orasidagi farq

Maqola Munozara

Futurizm (tahrirlash)

5-Dekabr 2021, 11:13 dagi koʻrinishi

Oʻzgarish mavjud emas ,  1 yil oldin
k
Bot v1: Tuzatmalar
VizualVikimatn
k (qisqartmalarni toʻliqlash (via JWB))
k (Bot v1: Tuzatmalar)
 
[[FileFayl:Boccioni Noise.jpg|thumb|250px|[[Umberto Boccioni]] — ''Uyga kiruvchi koʻcha'', 1911.]]
'''Futurizm''' ({{lang-lat|futurum}} — „kelajak“) 1910—1920-larda [[Italiya]] va [[Rossiya]]da ommabop boʻlgan badiiy [[avangardizm|avangardist]] yoʻnalishlarga berilgan umumiy nomdir. Futurist sanʼatkorlar oʻz asarlarida rasmiy-publitsistik jargon ishlatishgan, [[plakat]] va [[afisha]]lar chizishgan.
 
'''Futurizm''' (lot. futurum — kelajak) — 20-asr boshlarida Yevropa adabiyoti va sanʼatida maydonga kelgan avangardizm oqimi. F. gʻoyalari, ayniqsa, Italiya va Rossiyada adabiyot, teatr, musiqa va kino sanʼatlaridan tashqari, adabiyot shunoslik va sanʼatshunoslik fanlarida oʻz ifodasini topdi. Shuningdek, F. Yevropadagi qator adabiyot va sanʼat namoyandalarini ham taʼsir doirasiga tortdi.
 
1909 -yil 20 -fevralda "Figaro" (Parij) gaz.da "Futurizm manifesti"ning eʼlon qilinishi Italiyada F.ning vujudga kelishiga sababchi boʻlgan. F.ning nazariyasi va poetikasi 1909— 15 yillarda shakllangan. Milandagi ilk futuristlar guruhi rahbari F.T. Marinetti "Futurizm manifesta" (1909), "Oy nurini oʻldiramiz!" (1911), "Futuristik adabiyotning texnik manifesti" (1912), "Sintaksisning yemirilishi..." (1913) maqolalari, shuningdek, rassomlar —U. Bochchoni, K. Karra, kompozitor Pratelli va boshqa oʻz manifestlari bilan F. estetikasiga asos solishgan. 20-asrda yuzaga kelgan boshqa avangardlik oqimlari singari, F. ham mavjud dunyo bilan aloqani uzib, dunyo madaniyatini rad etgan, oʻzining aksilestetikasini anʼanaviy adabiy did va maktablarga qarshi qoʻygan. Futuristlarning yangi nutqiy ifoda vositalarini axtarishlari ("erkin" sintaksis, tovushtaqlid va boshqalar) poetik til sohasidagi islohot boʻla olmagan. Italyan futuristlari badiiy merosdan voz kechish bilan birga kuch va zoʻravonlikni targʻib qilib, urushni "dunyo gigiyenasi" sifatida madh etgan, ayrimlari esa keyinchalik Mussolini tomoniga oʻtib ketgan.
 
Rus F.i mustaqil badiiy harakat sifatida maydonga keddi. Rus F.ining tarixi "Gileya" yoki kubofuturistlar (V. V. Xlebnikov, D. D. va N. D. Burlyuklar, V. V. Kamenskiy, V. V. Mayakovskiy va boshqalar), "Egofuturistlar uyushmasi" (I. Severyanin, I. V. Ignatyev, K. K. Olimpov va boshqalar), "Sheʼriyat shiyponi" (V. Shershenovich, R. Ivnev va boshqalar) hamda "Sentrifuga" (B. L. Pasternak, N. N. Aseyev va boshqalar) guruhlarining oʻzaro munosabatlari va kurashi tarixidan iborat. "Gileya" boshqa guruxlardan avval tuzilgan va dastur xarakteridagi bir necha toʻplamlarni nashr etgan uyushma sifatida oʻzida rus F.ining qiyofasini koʻproq aks ettirgan. Eskilikning muqarrar yemirilajagini, "jahon toʻntarishi" va "yangi insoniyat"ning tugʻilishini sanʼat orqali sezish va oldindan aytib berishga urinish mazkur harakatning umumiy asosini tashkil etgan. Badiiy ijod, rus futuristlarining fikricha, taklid emas, balki tabiatning davomi; tabiat esa insonning ijodiy kuchi yordamida yangi dunyoni barpo etadi. Adabiy janr va uslublarning shartli tizimini buzish, til tabiatning tarkibiy qismi boʻlgan davrga, folklormifologik manbalarga qaytishning boisi shundadir. Futuristlar jonli rus tili zaminida tonik sheʼr va fonetik qofiyani ishlab chikdilar, yangi soʻzni "ijod etish"ga mahliyo boʻlib, hatto yangi sheva yaratishgacha bordilar.
 
1917 -yildan keyin Rossiyada "LEF", "Kommuna sanʼati", Ukrainada "Aspanfut", Gruziyada "41" singari guruxlar tuzildi. V. V. Mayakovskiy singari futurist shoirlarning dovruq qozonishi bilan Oʻzbekistonda ham ularning izdoshlari paydo boʻddi. Ular (Oltoy, Sh. Sulaymon, U. Ismoilov) maʼlum vaqg tovush taklidiga asoslangan, shaklbozlik koʻrinishlaridan iborat sheʼriy tajriba bilan mashgʻul boʻldilar. Ammo sotsialistik realizm metodining karor topishi bilan bunday hollarga barham berildi. Adabiybadiiy taraqqiyot avangardlik oqimlarining oʻtkinchi davr samarasi ekanini isbotladi.
 
== Adabiyot ==
MalikxanBot
Botlar
729 385

ta tahrir

"https://uz.wikipedia.org/wiki/Maxsus:MobileDiff/2402354" dan olindi