Linch sudi: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Common Good (munozara | hissa) k Tasvir:Kkk-carpetbagger-cartoon.jpg |
k Bot Qoʻshdi: ur:لنشنگ; cosmetic changes |
||
Qator 1:
'''Linch sudi''' yoki '''linchlash''' tushunchasi ostida ({{lang-en|lynching, the Lynch law}}), (Linch familiyali bir necha tarixiy shaxs nomiga - biri, Charlz, sudya, mustaqillik uchun urush vaqtida linchlashni qoʻllagan; ikkinchisi, Uilyam, kapitan, [[Pensilvaniya
Sudsiz oʻldirish hamma zamon va hamma xalqlarda tarqalgan, ammo terminning oʻzi hamda alohida ijtimoiy voqea sifatida Linch sudi, rasmiy huquqchilik bilan parallel holda [[XIX]] va [[XX]]-asrda [[AQSH]]da paydo boʻladi. Linch sudining 85%i janubiy shtatlarga toʻgʻri keladi.
Qator 5:
[[Tasvir:Kkk-carpetbagger-cartoon.jpg|thumb|left|Shimolliklar-karpetbeggerlarga osib qoʻyish bilan tahdid soluvchi minnesotalik gazetadagi karikatura [[1868]]. [[AQSHning Demokratik partiyasi|AQSH Demokratik partiyasining]] ramzi boʻlgan eshak Ku-Kluks-Klanning abbreviaturasini olib ketmoqda.]]
Linch sudining sistematik praktikaga aylanganini [[1860]]-yillarning ohiriga, [[AQSHda Fuqarolar urushi|Fuqarolar urushidan]] soʻng AQSHning Janubi Shimol tomonidan harbiy bosqinga tortilgan paytga taqash lozim; yerlar shimoliy ishbilarmonlar, karpetbeggerlar tomonidan optom sotib olinardi, urush paytida mutlaq ozod deb eʻlon qilingan [[afroamerikanlar|qora tanli aholi]] esa sobiq xoʻjayinlardan qasd olar edi. Shimoliy bosqinchilarga
Negrlar bilan bir qatorda, kamroq boʻlsa ham, oq tanli anglo-amerikanlar hamda boshqa kamchiliklar, eng avvalo [[italyanlar]] ([[mafiya]] bilan hamkorlikda sezilib), yevreylar, inglizzabon [[katolitsizm|katoliklar]] linchlashga tortilar edilar.
[[Tasvir:Duluth-lynching-postcard.jpg|thumb|right|Dulutda uch negrning linchlanishi, [[Minnesota]], [[1920]]-yil. Otkritka]]
Linchlash odatda osish orqali amalga oshirilardi, ammo qiynoqlar va gulxanda yoqish bilan ham yoʻlanardi. Koʻp hollarda Linch sudida faqatgina boshqarilmaydigan olomonlar emas, balki qonuniy sudyalar, kichik shaharlarning hokimlari, sheriflar ishtirok etishardi; linchlash oʻtkazilish vaqti va joyi haqida, haqqoniy oʻlimga tortish kabi, oldindan habar berilardi, u yerga suratchilar kelardilar, ayrim hollarda sirkdagi kabi koʻrsatuvlar uyushtirilardi. [[1900]]-yillarda osib qoʻyilgan negrlar va Linch sudining quvnoq va kulayotgan ishtirokchilari tasvirlangan otkritkalar modaga chiqadi; linchchilar ularning qarindoshlariga "Oyi, chap tarafda - man", kabi soʻzlar bilan yuborardilar. Federal hokimiyat bu kabi pochta mahsulotlarni [[1908]]-yilda taʻqiqlaydi, ammo u noqonuniy tarzda [[1930]]-yillargacha chop etilgan va aylangan. Linch sudlari koʻpincha federal hokimiyat tomonidan tanqidga uchrasa ham (ayniqsa [[AQSHning Respublikan partiyasi]] tomonidan), hech qanday qarshilik qoʻllanmasdi: janubiy shtat va grafliklarning hokimiyati linchlashda negrlarning "bezorliklari"dan ilohiy himoyani koʻrishar edi. Shunday hollar ham boʻlganki, qonuniy sud bilan oqlangan sud zalidan chiqayotgan negrni olomon darrov osishga sudragan va sudya bunga qarshilik koʻrsatmagan. XX-asrning birinchi yarmida linchlashning ishtirokchilarini javobga tortish holatlari juda kamdir. Linchlash bilan kurashni ommaning fikri bosimi ostida prezident-demokratlar ([[AQSHning Demokratik partiyasi]] qullik Janub bilan bogʻliqligiga, koʻpchilik daholarining esa Ku-Kluks-Klan bilan bogʻlariga qaramay) - [[Ruzvelt, Franklin Delano|F.D.Ruzvelt]] ([[1936]]-yilda janubiy tanlovchilarni ovozini yoʻqotishga qoʻrqib, linchlashga qarshi qonunlarni qabul qilmagan) va ayniqsa [[Trumen, Garri|G. Trumen]] boshlaydilar. [[Ikkinchi Jahon urushi
[[
[[
[[
[[
[[ar:إعدام بدون محاكمة]]
Qator 40:
[[sv:Lynchning]]
[[tr:Linç]]
[[ur:لنشنگ]]
[[zh:私刑]]
|